Wyrok SN z dnia 12 stycznia 2023 r., sygn. II CSKP 758/22
W przypadku umów kredytowych, termin początkowy biegu przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy, gdy umowę uznano za nieważną, powinien być liczony od chwili unieważnienia umowy, a nie od momentu udzielenia kredytu.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mariusz Załucki (przewodniczący)
SSN Paweł Czubik
SSN Grzegorz Żmij (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Fundacji w Z. działającej na rzecz M. P. przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej w G. o zapłatę, po rozpoznaniu w Warszawie na posiedzeniu niejawnym 12 stycznia 2023 r. w Izbie Cywilnej, skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 czerwca 2020 r., sygn. akt I ACa 613/19,
1. odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt II zaskarżonego wyroku;
2. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części;
3. nie obciąża powoda kosztami postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Powód działając w imieniu M. P., wystąpił z powództwem przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo - Kredytowej w G., domagając się zasądzenia kwoty 243 952,14 zł z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu wskazał, iż M. P. i pozwanego wiązała umowa pożyczki konsorcjalnej konsolidacyjnej, która prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie została uznana za nieważną. Wobec powyższego, Fundacja działająca w imieniu powoda domagała się zwrotu od pozwanego nienależycie pobranego świadczenia, na które składają się kwoty 154 980,28 zł tytułem sumy wszystkich wpłat dokonanych przez konsumenta tytułem umowy pożyczki, a także kwota 88 971,86 zł tytułem sumy skapitalizowanych odsetek ustawowych. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.
Wyrokiem z 15 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku zasądził od pozwanego na rzecz M. P. kwotę 128 107,09 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 marca 2018 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie oraz orzekając o kosztach postępowania za I instancję.
Sąd Okręgowy ustalił, że umową z 1 czerwca 2010 r. zawartą pomiędzy M. P. a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo - Kredytową w G. i Towarzystwem spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo-akcyjną, udzielono M. P. pożyczki konsorcjalnej konsolidacyjnej na kwotę 200 000 zł. W ramach udzielonej kwoty pożyczki: T. spółka z o.o. s.k.a. udzieliła powodowi pożyczki w kwocie 128 107,09 zł na okres 120 miesięcy, to jest do dnia 30 maja 2020 r.; zaś Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa udzieliła pożyczki w kwocie 71 892,91 zł na okres 60 miesięcy. M. P. otrzymał od pozwanego kwotę 191 050 zł, przy czym spłacił z tytułu umowy łączną kwotę 144 457,60 zł. Z czasem M. P. przestał wywiązywać się z terminowej spłaty pożyczki, na skutek czego umowa została wypowiedziana w 2015 r. Na podstawie umowy cesji wierzytelności z 31 października 2012 r., wierzytelność Towarzystwa Spółki z o.o. z umowy pożyczki z dnia 1 czerwca 2010 r. została przelana na rzecz Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w G., pomimo, że postanowienia umowy nie dopuszczały możliwości dokonania przelewu wierzytelności. Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa w G. wystąpiła z powództwem przeciwko M. P. i T. P., domagając się zasądzenia solidarnie od pozwanych kwoty 173 701,72 zł z odsetkami umownymi tytułem zwrotu pożyczki konsorcjalnej konsolidacyjnej. Sąd Okręgowy w Zamościu po rozpoznaniu sprawy z powództwa SKOK w G. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 173 701,72 zł z odsetkami umownymi tytułem zwrotu pożyczki. Na skutek apelacji, Sąd Apelacyjny w Lublinie zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo, dochodząc do przekonania, że umowa łącząca strony jest nieważna. Pismem z 11 stycznia 2018 r. M. i T. P. wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 230 219,06 zł, na co składała się kwota należności głównej wpłaconej z tytułu spłaty umowy pożyczki konsorcjalnej konsolidacyjnej w wysokości 148 307,52 zł oraz kwota 81 911,54 zł stanowiąca odsetki ustawowe. W odpowiedzi na wezwanie z 26 stycznia 2018 r. pozwany wskazał, że żądanie zapłaty pozbawione jest podstaw. Pismem z 21 lutego 2018 r. powodowie, na podstawie art. 410 k.c., wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 243 952,14 zł, na którą składała się należność główna z tytułu spłaty pożyczki konsolidacyjnej w wysokości 154 980,28 zł oraz kwota 88 971,86 zł tytułem odsetek. Wezwanie zostało doręczone w dniu 23 lutego 2018 r. W odpowiedzi z 13 marca 2018 r. pozwany wskazał, że żądanie pozbawione jest podstaw. Podniósł, iż nie wykazano, w jaki sposób ustalona została wysokość żądanych odsetek. Na mocy umowy cesji z 13 lutego 2018 r. Towarzystwo przelało na rzecz SKOK w G. wierzytelność z tytułu świadczenia nienależnego wobec M. P.. Pismem z 13 marca 2018 r. pozwany skierował do M. P. wezwanie do zapłaty kwoty 190 890,48 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia w związku z umową pożyczki konsorcjalnej z 1 czerwca 2010 r., którą uznano za nieważną, na podstawie art. 410 § 2 k.c. Z kolei w piśmie z 24 lipca 2018 r. pozwany skierował do M. P. oświadczenie o potrąceniu. Wskazał, że powyższy otrzymał pożyczkę w wysokości 191 050 zł. W związku z wystąpieniem przeciwko pozwanemu z powództwem o zapłatę kwoty 243 952,14 zł, SKOK w G. potrąciła wierzytelność przysługującą jej wobec M. P. w kwocie 190 890,48 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 144 457,60 zł. Zdaniem pozwanego, obie wierzytelności umorzyły się do wysokości wierzytelności niższej i wezwał powoda do zapłaty kwoty 46 432,88 zł.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że stosownie do art. 410 k.c. powodowi należy się zwrot wpłaconego na rzecz pozwanego świadczenia, albowiem M. P. świadczył na rzecz podmiotu, wobec którego nie był zobowiązany. Za nieskuteczne uznał przy tym zawarcie umowy cesji. W ocenie Sądu pierwszej instancji, nawet jeśli M. P., z uwagi na zaniedbania po stronie pozwanej był stroną nieważnej umowy pożyczki, nie może być uprawniony do uzyskania zwrotu całości spełnionych przez siebie świadczeń udzielonych mu przez ten podmiot. Wymagają tego ogólne reguły słuszności i uczciwości. Nie ma podstaw do wymierzania pozwanemu swoistego rodzaju kary finansowej połączonej z równoczesnym niesłusznym wzbogaceniem M. P.. M. P. przekazana została przez pożyczkodawcę kwota większa niż ta, którą zwrócił. Tym samym powództwo w ocenie Sądu pierwszej instancji zmierzało do wykorzystania instytucji bezpodstawnego wzbogacenia w sposób sprzeczny z jej społeczno-gospodarczym celem. W kwestii złożonego oświadczenia o potrąceniu Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 502 k.c., wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Początek biegu terminu przedawnienia rozpoczął się w chwili wypłaty środków kredytu tj. 1 czerwca 2010 r., zaś skończył się w dniu 1 czerwca 2013 r. Oświadczenie o potrąceniu złożone przez stronę pozwaną powód odebrał w dniu 15 czerwca 2018 r., a więc przeszło 5 lat po upływie terminu przedawnienia. Potrącenie zatem nie mogło odnieść zamierzonego skutku. Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że skoro powód dochodzi świadczenia nienależnego, a termin jego spełnienia nie był oznaczony, w takim przypadku wezwanie dłużnika do wykonania, traktowane jako oświadczenie woli, powoduje przekształcenie dotychczasowego zobowiązania bezterminowego w zobowiązanie terminowe. Pozwany został wezwany do zapłaty kwoty 243 952,14 zł pismem z 21 lutego 2018 r., które wyznaczało 7-dniowy termin do zapłaty. Naliczanie odsetek możliwe było zatem dopiero od 3 marca 2018 r. Tym samym, żądanie zapłaty kwoty 88 971,86 zł tytułem odsetek skapitalizowanych do dnia 21 lutego 2018 r. było bezzasadne. W ocenie Sądu Okręgowego, suma środków wpłaconych przez M. P. pozwanemu wynosiła zgodnie z wyliczeniem i przedstawionymi dokumentami przez pozwanego 144 457,60 zł, a nie jak wskazywał powód 154 980,28 zł.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
