Ustalanie wymiaru i udzielanie urlopów wypoczynkowych (cz. I)

I. Nabywanie prawa do urlopu wypoczynkowego

Urlop wypoczynkowy jest to okresowa, odpłatna przerwa w pracy, której celem jest psychiczna i fizyczna regeneracja pracownika. Urlop wypoczynkowy ma charakter prawa osobistego, którego pracownik nie może się zrzec. Zakaz zrzeczenia się urlopu dotyczy nie tylko urlopu bieżącego, ale również zaległego, który jeszcze nie uległ przedawnieniu (wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 1967 r., I PR 53/67, OSP 1967/12/287).

Prawo każdego pracownika do płatnego urlopu wypoczynkowego jest zagwarantowane konstytucją. Ustawodawca podniósł uprawnienia urlopowe także do rangi jednej z podstawowych zasad prawa pracy.

Prawo do urlopu wypoczynkowego nie jest bezpośrednio związane z faktycznym świadczeniem pracy, gdyż do nabycia uprawnień urlopowych dochodzi w związku z pozostawaniem w stosunku pracy. Pracownik nabędzie zatem prawo do urlopu wypoczynkowego również w okresach faktycznego niewykonywania pracy, przy czym niektóre z tych okresów będą miały wpływ na wymiar przysługującego pracownikowi urlopu. Przedstawia to poniższa tabela:

1. Osoby uprawnione do urlopu

Urlop wypoczynkowy jest świadczeniem związanym z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy. Przysługuje więc corocznie każdemu pracownikowi, bez względu na podstawę prawną nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę). Prawa do urlopu nie mają natomiast osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, czyli np. pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenia, o dzieło) lub prowadzące własną działalność gospodarczą.

Przepisy prawa pracy różnicują jednak zasady nabywania prawa do urlopu przez pracowników posiadających już pewien okres zatrudnienia oraz osób, które podejmują pracę po raz pierwszy w życiu.

WAŻNE!

Prawo do urlopu wypoczynkowego nie przysługuje osobom zatrudnionym na umowy cywilnoprawne.

2. Pracownicy podejmujący pracę pierwszy raz

Pracownicy podejmujący pierwszą pracę w swoim życiu w roku kalendarzowym, w którym ją zaczęli, prawo do urlopu wypoczynkowego nabywają po przepracowaniu miesiąca. Pracownicy ci z upływem każdego miesiąca pracy nabywają prawo do urlopów cząstkowych w wysokości 1/12 wymiaru urlopu, który przysługiwałby im po przepracowaniu roku.