Wyrok SN z dnia 10 maja 2021 r., sygn. I CSKP 77/21
Jeżeli nacjonalizacja firmy została oparta na nieważnych decyzjach, nie można wykluczyć odpowiedzialności państwa za późniejsze pogorszenie i likwidację jej majątku.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. spółki z o.o. z siedzibą w P. przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Rozwoju, Pracy i Technologii poprzednio Ministrowi Przedsiębiorczości i Technologii o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 kwietnia 2021 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 29 listopada 2018 r., sygn. akt I ACa (…),
1. uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) oraz w punkcie III (trzecim) i w tej części sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu w (…) do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego;
2. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części.
Uzasadnienie
Strona powodowa K. sp. z o.o. w P. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki (w toku postępowania miały miejsce zmiany nazwy jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa, które były uwzględniane w zapadających orzeczeniach) domagała się zasądzenia kwoty 1 584 000 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 1 215 876 zł od dnia 20 marca 2008 r. do dnia zapłaty i od kwoty 287 524 zł od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania obejmującego kwoty odpowiadające wartości gruntu, budynków, maszyn i urządzeń wchodzących w skład przedsiębiorstwa odebranego przez pozwanego na skutek wadliwych aktów nacjonalizacyjnych oraz wartość utraconych korzyści za okres od dnia 17 października 1997 r. do dnia 31 maja 2007 r.
Wyrokiem z dnia 12 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w W. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 240 809 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2015 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddalił. W uzasadnieniu ustalił m.in., że zarządzeniem administracyjnym z dnia 5 listopada 1945 r. nad należącym do strony powodowej przedsiębiorstwem M. K. w K. został ustanowiony zarząd przymusowy, zaś orzeczeniem z dnia 24 maja 1948 r. Minister Przemysłu i Handlu orzekł o przejściu na własność Państwa m.in. tego przedsiębiorstwa na podstawie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejściu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17). Orzeczeniem z dnia 14 kwietnia 1961 r. Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu zatwierdził protokół zdawczo-odbiorczy tego przedsiębiorstwa i orzekł, że składniki majątkowe objęte protokołem z dnia 20 października 1949 r. ze zmianami z 20 lutego 1951 r., 20 kwietnia 1951 r. i 13 października 1960 r. zostają przejęte na własność Państwa. Przedsiębiorstwo zostało objęte we władanie przez P. w W.. Decyzją z dnia 14 marca 2007 r. Minister Gospodarki stwierdził nieważność zarządzenia z dnia 5 listopada 1945 r. o ustanowieniu zarządu państwowego oraz orzeczenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 24 maja 1948 r. w zakresie rozstrzygnięcia odnoszącego się do młyna gospodarczego i tartaku, ale nie stwierdził nieważności tego orzeczenia co do rozstrzygnięcia dotyczącego młyna handlowego. Z kolei decyzją z dnia 10 stycznia 2008 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził nieważność orzeczenia z dnia 14 kwietnia 1961 r. w sprawie zatwierdzenia protokołu zdawczo - odbiorczego w części dotyczącej młyna gospodarczego i tartaku oraz odmówił stwierdzenia nieważności tego orzeczenia co do młyna handlowego.
Sąd pierwszej instancji uznał za zasadne roszczenie w zakresie odszkodowania za utracone ruchomości i środki pieniężne należące do bezprawnie znacjonalizowanego przedsiębiorstwa w łącznej kwocie 240 809 zł, powołując w podstawie prawnej art. 160 k.p.a. w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny i niektórych innych ustaw oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., III CZP 112/10 (OSNC 2011, nr 7-8, poz. 75). Natomiast w odniesieniu do objętych wadliwymi aktami administracyjnymi nieruchomości wskazał, iż część z nich strona powodowa odzyskała, a część może odzyskać po zainicjowaniu postępowania zmierzającego do wzruszenia decyzji, na podstawie której zostały oddane w użytkowanie wieczyste. Nadto, wszelkie budynki, budowle i urządzenia znajdujące się na nieruchomościach składających się z parcel nr 202/60 i nr 201/133 trwale związane z gruntem nie stanowiły odrębnego przedmiotu własności i wobec tego szkoda strony powodowej nie może polegać na utracie ich własności. Źródłem ewentualnej szkody wynikającej ze zmiany stanu zagospodarowania nieruchomości nie mógł być sposób wykonywania władztwa nad nimi przez pozwanego lub przez podmioty, którym przekazał je we władanie. Niemniej jednak strona powodowa nie ujęła w podstawie faktycznej powództwa szkody w postaci pogorszenia stanu i utraty własności nieruchomości oraz jej źródła na skutek wadliwego gospodarowanie objętym we władanie mieniem. W konsekwencji zmniejszenie wartości nieruchomości nie należało do okoliczności faktycznych objętych podstawą powództwa, która nie była związana z roszczeniami uzupełniającymi (art. 224 i n. k.c.).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
