Świadczenia nieodpłatne na rzecz pracowników - koszty, przychody, VAT

1. Przychody pracowników otrzymujących nieodpłatne świadczenia

Przychodem ze stosunku pracy jest m.in. wartość otrzymywanych przez pracowników nieodpłatnych świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych świadczeń (art. 12 ust. 1 updof). W konsekwencji otrzymywanie przez pracowników nieodpłatnych świadczeń powoduje, co do zasady, powstawanie u nich przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Nie wszystkie nieodpłatne świadczenia są uznawane za przychód pracownika (zob. również punkt 1.1. Udostępnianie pracownikom napojów do spożywania w godzinach pracy). Jako przykład można wskazać świadczenia polegające na udziale pracowników w imprezach integracyjnych, które - jak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2014 r. (sygn. akt K 7/13) - nie powodują u pracowników powstania przychodów z nieodpłatnych świadczeń. W wyroku tym Trybunał wskazał warunki, które muszą być spełnione, aby nieodpłatne świadczenie stanowiło dla pracownika przychód. Zdaniem Trybunału za przychód pracownika mogą być uznane tylko świadczenia, które:

● po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (pracownik skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),

● po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,

● po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Świadczenia zwolnione z PIT. Nawet jeżeli po stronie pracowników powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, nie oznacza to, że zawsze będzie on opodatkowany podatkiem dochodowym. Wśród określonych przepisami art. 21 updof zwolnień od podatku dochodowego od osób fizycznych istnieją bowiem zwolnienia obejmujące świadczenia nieodpłatne otrzymywane przez pracowników. Należą do nich m.in. zwolnienia dla świadczeń:

● rzeczowych przysługujących na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (art. 21 ust. 1 pkt 11 updof),

● otrzymanych przez pracownika z tytułu organizowanego przez pracodawcę dowozu pracowników autobusem w rozumieniu art. 2 pkt 41 ustawy z 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (art. 21 ust. 1 pkt 14a updof),

● przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego (art. 21 ust. 1 pkt 90 updof).

Podlegające opodatkowaniu przychody ze stosunku pracy pracownicy uzyskują także w związku z otrzymywaniem świadczeń sfinansowanych w całości lub części ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Przychody takie korzystają ze zwolnień przewidzianych w art. 21 ust. 1 pkt 67 i 67a updof. Na podstawie tych przepisów ze zwolnienia z PIT korzystają:

1) wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł; przy czym rzeczowymi świadczeniami w rozumieniu przepisu określającego to zwolnienie nie są bony, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi,

2) świadczenie otrzymane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, związane z pobytem dzieci osób uprawnionych do tych świadczeń w żłobkach, klubach dziecięcych lub przedszkolach.

Biorąc pod uwagę powyższe zasady, nieodpłatne świadczenia z punktu widzenia skutków po stronie otrzymujących je pracowników podzielić można na trzy grupy. Są to:

1) nieodpłatne świadczenia, które nie są uznawane za przychód pracownika,

2) nieodpłatne świadczenia, które są przychodem pracownika zwolnionym z podatku dochodowego od osób fizycznych,

3) nieodpłatne świadczenia, które są doliczane do przychodów pracownika podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wartość świadczeń. Wartość pieniężną otrzymywanych przez pracowników świadczeń w naturze ustala się na dwa sposoby. Pierwszy z nich ma zastosowanie w przypadku świadczeń w naturze przysługujących pracownikom na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli przedmiotem świadczenia są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności pracodawcy. W takich przypadkach wartość świadczeń w naturze ustala się według przeciętnych cen stosowanych wobec innych odbiorców (art. 12 ust. 2 updof). W pozostałych przypadkach zastosowanie ma drugi sposób, tj. wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania (art. 12 ust. 3 w zw. z art. 11 ust. 2 updof).

Jeszcze więcej sposobów ustalania wartości pieniężnej otrzymywanych świadczeń istnieje w przypadku innych nieodpłatnych świadczeń. I tak wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń:

1) przysługujących pracownikom z tytułu wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych ustala się w formie ryczałtu na zasadach określonych przepisami art. 12 ust. 2a i 2b updof (zob. również punkt 1.3. Ryczałt za wykorzystywanie samochodu służbowego do celów prywatnych),

2) których przedmiotem są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia, ustala się według cen stosowanych wobec innych odbiorców (art. 12 ust. 3 w zw. z art. 11 ust. 2a pkt 1 updof),

3) których przedmiotem są usługi zakupione, ustala się według cen zakupu (art. 12 ust. 3 w zw. z art. 11 ust. 2a pkt 2 updof),

4) których przedmiotem jest udostępnienie lokalu lub budynku, ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (art. 12 ust. 3 w zw. z art. 11 ust. 2a pkt 3 updof),

5) pozostałych ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (art. 12 ust. 3 w zw. z art. 11 ust. 2a pkt 4 updof).

1.1. Udostępnianie pracownikom napojów do spożywania w godzinach pracy

PROBLEM

Podatnik udostępnia pracownikom napoje (kawę, herbatę, wodę) do spożycia w godzinach pracy. Czy z tego tytułu u pracowników powstają przychody z nieodpłatnych świadczeń?