Wyrok NSA z dnia 5 listopada 2025 r., sygn. I GSK 2/23
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Bogdan Fischer Sędzia NSA Piotr Pietrasz Sędzia del. WSA Jacek Boratyn (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Piotr Kaczmarek po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2025 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej I. Sp. z o.o. w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 sierpnia 2022 r. sygn. akt V SA/Wa 1653/21 w sprawie ze skargi I. Sp. z o.o. w W. na postanowienie Dyrektora Mazowieckiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie z dnia [...] grudnia 2020 r. nr [...] w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania 1. oddala skargę kasacyjną, 2. odstępuje od zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego w całości.
Uzasadnienie
Wyrokiem z 4 sierpnia 2022 r., sygn. V SA/Wa 1653/21, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej WSA w Warszawie) po rozpoznaniu sprawy ze skargi I. sp. z o.o. z siedzibą w W. (dalej zwanej skarżącą lub spółką) na postanowienie Dyrektora Mazowieckiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) w Warszawie z dnia 18 grudnia 2020 r., nr 49/20, w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, oddalił skargę.
W stanie faktycznym sprawy Kierownik Biura Powiatowego ARiMR ustalił spółce kwotę nienależnie pobranych płatności w wysokości 41 012,12 zł. Przesyłka zawierająca decyzję w tym przedmiocie po raz pierwszy była awizowana 6 maja 2020 r. Zawiera ona wzmiankę o pozostawieniu informacji o przesyłce w oddawczej skrzynce pocztowej adresata, co zostało potwierdzone datowaną pieczątką i podpisem doręczyciela. Drugie awizo miało miejsce 14 maja 2020 r. i jej zwrot do nadawcy nastąpił w dniu 21 maja 2020 r.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1423, dalej zwanej ustawą nowelizującą) przesyłki, o których mowa w art. 98 ust. 2 pkt 4 lit. d ustawy zmienianej w art. 5, niedoręczone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Przepis ten wszedł w życie 20 sierpnia 2020 r. a zatem skutek doręczenia ww. decyzji wystąpił z mocy prawa z dniem 4 września 2020 r.
Pismem z 20 października 2020 r. (data nadania) skarżąca zwróciła się z wnioskiem o przywrócenie jej terminu do wniesienia odwołania od decyzji z 29 kwietnia 2020 r. W uzasadnieniu tego wniosku, jako okoliczność wykluczającą zawinienie przez nią uchybienia terminu do wniesienia odwołania wskazano nie tylko niedoręczenie samej decyzji, ale również dokumentów jakiegokolwiek awiza. W tym względzie spółka stwierdziła, że jakkolwiek epidemia utrudniała działania doręczyciela, to jednak nie może stanowić to usprawiedliwienia dla niedoręczania przesyłek lub chociażby braku ich awizowania.
Postanowieniem z 18 grudnia 2020 r. organ odwoławczy odmówił przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji organu I instancji z 29 kwietnia 2020 r.
W uzasadnieniu organ przywołał treść art. 58 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm., dalej: K.p.a.) regulującego instytucję przywrócenia terminu i stwierdził, że spółka nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminu nastąpiło bez jej winy. W ocenie Dyrektora Oddziału ARiMR spółka nie dołożyła wymaganej, w tego typu sytuacjach, miary staranności. Organ odwoławczy zauważył, że decyzja Kierownika Biura została doręczona, na podstawie ww. przepisów w dniu 4 września 2020 r. Podkreślił, że decyzja ta została wysłana na adres korespondencyjny spółki, pod którym do tej pory prowadzono ze stroną dotychczas korespondencję. Organ II instancji przeanalizował dane ze spornej przesyłki i wskazał, że pierwsze awizo miało miejsce 6 maja 2020 r., zawiera ono informację o pozostawieniu przesyłki w oddawczej skrzynce pocztowej adresata, co zostało potwierdzone datowaną pieczątką i podpisem doręczyciela. Drugie awizo miało miejsce 14 maja 2020 r., następnie w dniu 21 maja 2020 r. nastąpił zwrot nieodebranej korespondencji do nadawcy. W ocenie organu treść dokumentów dowodzi, że doręczenia dokonano w sposób prawidłowy, przesyłka zawierająca ww. decyzję została nadana na właściwy adres strony. Natomiast spółka nie przedstawiła dowodów mogących potwierdzić fakt nieprawidłowego doręczenia przesyłki.
Zdaniem organu odwoławczego na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów należy uznać, że w rozpatrywanym przypadku nie istnieją przesłanki do zakwestionowania doręczenia przesyłki. Dodatkowo wskazał na orzecznictwo i stwierdził, że samo nieodebranie dwukrotnie awizowanej korespondencji nosi cechy braku dopełnienia należytej staranności w prowadzeniu swoich spraw i nie uprawdopodabnia braku winy w uchybieniu terminowi do wniesienia odwołania. W ocenie Dyrektora Oddziału, w okolicznościach sprawy nie można uznać aby spółka uprawdopodobniła, że uchybienie terminu na złożenie odwołania nie wynikało z jej winy, albowiem okoliczność braku awizacji przesyłki nie wynika z informacji zawartych na kopercie nadawczej, a sam fakt nieodebrania korespondencji nie uprawdopodabnia braku winy w uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.
W uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia organ przyznał, z powołaniem się na wyrok NSA z 14 grudnia 2000 r., sygn. IV SA 2121/98, że nieprawidłowe doręczenie pisma jest okolicznością wskazującą na brak winy osoby zainteresowanej w dochowaniu terminu, zauważył jednak że taka sytuacja nie występuje na gruncie okoliczności niniejszej sprawy.
WSA w Warszawie po rozpoznaniu skargi spółki na postanowienie organu, oddalił przedmiotową skargę.
Na wstępie Sąd zaznaczył, że skarżąca zdaje się nie zauważać, co jest przedmiotem sporu pomiędzy spółką, a organem. Mianowicie przedmiotem sporu jest kwestia przywrócenia terminu do dokonania czynności, a nie kwestia prawidłowość doręczenia rozstrzygnięcia z 29 kwietnia 2020 r. Rodzi to dwie konsekwencje. Po pierwsze składając wniosek o przywrócenie terminu skarżąca wskazuje, że istotnie uchybiła terminowi do dokonania czynności procesowej. Jednakże uchybienie to było np. związane z niemożliwymi do pokonania trudnościami. I wówczas prawidłowo składa taki wniosek i wnosi o przywrócenie terminu. Natomiast jeżeli strona w swojej ocenie nie uchybiła terminowi, to brak jest podstaw do składania wniosku o przywrócenie terminu, gdyż tego terminu nie uchybiła. W powyższych wypadkach różne będą także rozstrzygnięcia organu. W pierwszym wypadku (wniosek o przywrócenie terminu) organ albo przywróci termin, albo też odmówi przywrócenia terminu i wówczas skarżącej przysługuje skarga do sądu. W drugim wypadku (brak uchybienia terminu), to organ nada dalszy bieg środkowi zaskarżania, albo stwierdzi uchybienie terminu do np. złożenia odwołania i wówczas także stronie przysługuje skarga do sądu. Trudno bowiem zaakceptować sytuację, gdy strona korzysta z instytucji przywrócenia terminu, której istota polega na uznaniu uchybienia terminu, a jednocześnie próbuje uprawdopodobnić brak winy w jego uchybieniu poprzez próbę wykazania, że działała terminowo.
W sprawie skarżąca wniosek o przywrócenie terminu złożyła w terminie 7 dni (13 października 2020 r. spółka dowiedziała się o decyzji z otrzymanego upomnienia; wniosek złożyła 20 października 2020 r.), co nie jest sporne w sprawie. Także dopełniła uchybionej czynności (złożyła odwołanie). Sporna w sprawie jest natomiast kwestia uprawdopodobnienia, że uchybienie nastąpiło bez winy skarżącej. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem orzecznictwa, brak winy wiąże się z obowiązkiem dołożenia szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Jedynie bowiem gdy strona nie mogła usunąć przeszkody nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku, można mówić o braku winy. Przywrócenie terminu ma charakter wyjątkowy i nie jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. W konsekwencji, brak winy w uchybieniu terminu powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy, przy zastosowaniu obiektywnego miernika staranności, jakiej należy wymagać od strony dbającej należycie o własne interesy. Przy ocenie winy strony lub jej braku w uchybieniu terminu należy brać pod rozwagę nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, lecz także okoliczności świadczące o podjęciu lub niepodjęciu przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu.
Spór w sprawie sprowadzał się w istocie do ustalenia czy przesyłka zawierająca decyzję organu I instancji została prawidłowo doręczona w trybie art. 44 K.p.a. z uwzględnieniem zmian wynikających z przepisów związanych z pandemią Covid-19. Sąd uznał, że rację w tym sporze należy przyznać organowi. Z akt sprawy niezbicie bowiem wynika, że pierwsze awizo spornej przesyłki miało miejsce 6 maja 2020 r. Dokument ten zawiera informacje o pozostawieniu przesyłki w oddawczej skrzynce pocztowej adresata. Dokument ten opatrzony jest datowaną pieczęcią i podpisem doręczyciela. Na dokumencie tym znajdują się także informacje o drugim awizo, które miało miejsce 14 maja 2020 r. oraz o zwrocie przesyłki do nadawcy w dniu 21 maja 2020 r. w związku z jej niepodjęciem przez odbiorcę. Zgodnie zaś z art. 17 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 896) potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego. Tym samym z dokumentu urzędowego wynika, że przesyłka zawierająca decyzję została w sposób prawidłowy doręczona na podstawie art. 44 K.p.a. i powinna zostać uznana za doręczoną w dniu 20 maja 2020 r. (bez uwzględnienia przepisów szczególnych). Jednakże przepisy szczególne znajdujące zastosowanie w sprawie przesunęły datę uznania przesyłki za doręczoną na dzień 4 września 2020 r. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy nowelizującej przesyłki, o których mowa w art. 98 ust. 2 pkt 4 lit. d ustawy zmienianej w art. 5 (przesyłki wysłane przez organ administracji publicznej i awizowane – dopisek sądu), niedoręczone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, uznaje się za doręczone po upływie 14 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Art. 11 ww. ustawy wszedł w życie 20 sierpnia 2020 r. (patrz art. 13 pkt 5 ustawy) a zatem skutek doręczenia ww. decyzji wystąpił z mocy prawa z dniem 4 września 2020 r.
W sprawie zatem należy odpowiedzieć na pytanie, czy skarżąca w sposób skuteczny uprawdopodobniła brak winy w uchybieniu terminu. Skarżąca przywołała i załączyła oświadczenie pracownika z 20 października 2020 r., które w jej ocenie świadczy o braku winy w uchybieniu terminu. Sąd stwierdził, że oświadczenia pracownika skarżącej w żaden sposób nie może zakwestionować mocy dowodowej dokumentu urzędowego jakim jest dowód nadania przesyłki. Zgodnie z art. 76 § 1 K.p.a. dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Dokument urzędowy korzysta zatem z domniemania prawdziwości i zgodności z prawdą tego, co zostało w nim stwierdzone. W konsekwencji to adresat pisma musi wykazać, że dane wynikające z dowodu doręczenia są niezgodne z rzeczywistością. Możliwe jest kwestionowanie treści dokumentu ale treść dokumentu nie może być kwestionowana np. tak jak w niniejszej sprawie oświadczeniem pracownika spółki. Właściwym dowodem mogłaby być informacja pochodząca z właściwego urzędu pocztowego, czego skarżąca nie przedłożyła. Tym samym nie można było przyjąć, że spółka obaliła domniemanie wynikające z urzędowego potwierdzenia nadania przesyłki oraz dat i prawidłowości awizacji wynikającej z zapisów na przesyłce.
Sąd wskazał, że istotnie organ II instancji wprost nie dokonywał oceny tego oświadczenia z 20 października 2020 r. Jednakże powyższe w żaden sposób nie może doprowadzić do uchylenia aktu z powodu niedoniesienia się wprost do tego oświadczenia (organ odniósł się jedynie ogólnie wskazując, że zarówno reprezentant spółki, jak i sama skarżąca nie uprawdopodobnili braku winy). Sąd bowiem może uchylić akt tylko w wypadku wad, które mają istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia. W sprawie takich wad sąd nie stwierdził.
Wbrew twierdzeniom strony organ w żaden sposób nie pominął art. 37 ust. 4a ustawy - Prawo pocztowe w brzmieniu nadanym art. 50 ust. 1 lit. "c'' ustawy z 16 kwietnia 2020 r., który stanowi, że w stanach nadzwyczajnych lub w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną może być doręczona bezpośrednio do oddawczej skrzynki pocztowej adresata bez konieczności składania o to wniosku i bez pozostawiania awizo. W sprawie bowiem operator pocztowy nie stosował tego przepisu i doręczenie odbywało się na zasadach ogólnych. Z treści powyższego przepisu wynika, że doręczyciel operatora pocztowego był uprawniony, a nie zobowiązany do pozostawienia przesyłki zawierającej decyzję w oddawczej skrzynce adresata. O powyższym świadczy wprost termin "może być doręczana". Dlatego też niezasadnie spółka twierdzi, że przesyłka powinna była zostać pozostawiona przez listonosza w skrzynce pocztowej skarżącej. Tym samym w żaden sposób argument strony o nieskorzystaniu przez operatora pocztowego z możliwości jakiej daje art. 37 ust. 4a ustawy - Prawo pocztowe nie świadczy o dochowaniu należytej staranności w prowadzeniu swoich spaw, a tym samym nie uprawdopodabnia braku winy w uchybieniu terminu do dokonania czynności procesowej.
Mając na uwadze okoliczność, że argumentacja wniosku o przywrócenie terminu w istocie skupiała się na wykazaniu braku awiza i doręczenia przesyłki zawierającej decyzję, Sąd za prawidłową uznał konstatację organu, że spółka nie uprawdopodobniła braku winy w uchybieniu terminu. Skoro bowiem – jak to zostało wyżej wskazane – nie można przyjąć, że operator pocztowy w sposób nieprawidłowy próbował doręczyć przesyłkę stronie, to brak jest tym samym argumentów świadczących o tym, że złożenie odwołania po terminie było niezawinione. Autor wniosku w ogóle bowiem nie dopuszczał tego, że operator pocztowy w sposób prawidłowy doręczył przesyłkę (fikcja doręczenia), a tym samym nie podjął próby uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminowi. W sprawie należy uznać, że spółka nie dołożyła wszelkich starań by tak zorganizować działalność swojego biura aby w sposób bezproblemowy odbierać adresowane do niej przesyłki.
W świetle powyższego, wbrew twierdzeniom strony, Dyrektor Oddziału nie naruszył art. 77 § 1 i art. 80 K.p.a., gdyż w sposób prawidłowy poczynił ustalenia w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący, z poszanowaniem podstawowych zasad postepowania administracyjnego (art. 7, art. 8 i art. 9 K.p.a.). Analiza okoliczności faktycznych znalazła odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, które to uzasadnienie posiada wszystkie elementy wymagane przez prawo (art. 107 § 3 K.p.a.).
Z tych wszystkich względów Sąd doszedł do przekonania, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś podniesione w skardze zarzuty nie mogły doprowadzić do jej uwzględnienia. W szczególności nie zasługują na uwzględnienie zarzuty natury procesowej. Przypomnieć należy, że to na wnoszącym wniosek o przywrócenie terminu spoczywa – stosowanie do art. 58 § 1 K.p.a. – obowiązek uprawdopodobnienia, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Omawiany przepis nie może być interpretowany w sposób rozszerzający, gdyż jest wyjątkiem od zasady, że czynności procesowe powinny być dokonywane w terminie. Należy podkreślić, że dla przywrócenia terminu nie jest konieczne przeprowadzenie postępowania dowodowego przez organ, ponieważ wystarczy uprawdopodobnienie, że zainteresowany nie dotrzymał terminu bez swojej winy. Jednakże to nie na organie, lecz na wnioskodawcy spoczywa ciężar wykazania, że mimo dochowania należytej staranności nie był w stanie dokonać czynności procesowej w terminie. Wobec tego pamiętać należy, że w przypadku nieuprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminowi organ nie ma obowiązku wyjaśniania, czy w okolicznościach sprawy brak winy miał miejsce (por. wyrok NSA z dnia 18 maja 2012 r. o sygn. akt I FSK 1186/11).
Skargę kasacyjną od wyroku WSA w Warszawie złożyła spółka, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:
II. na podstawie art. 174 pkt 2 P.p.s.a.
1. błędne zastosowanie art. 3 § 1 w zw. z błędnym niezastosowaniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z błędnym zastosowaniem art. 151 P.p.s.a. w zw. z błędnym zastosowaniem art. 77 § 1 w zw. z art. 78 § 1 i 2 w zw. z art. 75 § 1 w zw. z art. 80 w zw. z art. 7 w zw. z art. 76 § 1 i § 3 w zw. z art. 58 § 1 w zw. z art. 15 K.p.a., poprzez:
1. przekroczenie ustawowej kompetencji kontrolnej sądu administracyjnego i dokonanie samodzielnej oceny dowodu nieocenionego przez organ (co potwierdził WSA) - oświadczenia pracownicy skarżącego (stwierdzającego, iż w okresie rzekomego doręczenia skarżącej przesyłki zawierającej decyzję ww. pracownica przebywała w biurze pod adresem doręczenia i skarżącemu w tym czasie nie dostarczono ani przesyłki zawierającej decyzję ani awizo tej przesyłki);
2. dokonanie błędnej oceny ww. dowodu nieocenionego przez organ i przyjęcie, iż nie obala on domniemania prawidłowego doręczenia wynikającego z dokumentu urzędowego, jakim jest dowód nadania przesyłki rejestrowanej operatora publicznego;
3. przyjęcie, iż stwierdzone przez WSA naruszenie organu polegające na nieocenieniu dowodu w postaci ww. oświadczenia pracownicy skarżącego nie miało istotnego wpływu na wynik rozstrzygnięcia, pomimo że:
a) organy nie dokonały oceny ww. dowodu, co potwierdził WSA w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia,
b) zgodnie z utrwalonym orzecznictwem NSA, sąd administracyjny nie może zastępować organów administracji publicznej w ocenie materiału dowodowego;
c) w postanowieniu z dnia 19 maja 2017 r., sygn. I OZ 891/17, Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnął - podobnie jak przyjął Sąd Najwyższy na gruncie procedury cywilnej - iż pisemne oświadczenia osób trzecich stanowią materiał uprawdopodabniający brak winy w uchybieniu terminu, ponadto "uprawdopodobnienie jest środkiem zastępczym
2. błędne niezastosowanie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z błędnym zastosowaniem art. 151 P.p.s.a. w zw. z błędnym zastosowaniem art. 58 § 1 w zw. z art. 134 K.p.a., poprzez:
1. przyjęcie, że organ prawidłowo zastosował art. 58 § 1 K.p.a., ponieważ oświadczenie pracownicy skarżącej nie obala domniemania prawidłowego doręczenia wynikającego z dokumentu urzędowego, jakim jest dowód nadania przesyłki poleconej operatora publicznego, pomimo że art. 58 § 1 K.p.a. stanowi, że przesłanką przywrócenia terminu jest wyłącznie uprawdopodobnienie - a nie udowodnienie - braku winy w uchybieniu terminu, wobec czego brak jest podstaw do nakładania na stronę postępowania wymagania udowodnienia braku winy, w tym wadliwości doręczenia;
2. przyjęcie, że skarżąca wadliwie złożyła wniosek o przywrócenie terminu jednocześnie kwestionując prawidłowość doręczenia zamiast skarżyć postanowienie o uchybieniu terminu do złożenia odwołania, pomimo że w utrwalonym orzecznictwie NSA przytoczonym w uzasadnieniu zarzutu przyjęto, iż nieprawidłowe doręczenie pisma stanowi okoliczność wskazującą na brak winy osoby zainteresowanej w dochowaniu terminu, a ponadto w niniejszej sprawie organ nie wydał postanowienia o uchybieniu terminu do złożenia odwołania;
3. błędne zastosowanie art. 134 § 1 w zw. z art. 133 § 1 w zw. z błędnym niezastosowaniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z błędnym zastosowaniem art. 151 p.p.s.a. w zw. z art. 45 w zw. z art. 41 § 1 k.p.a., poprzez niewzięcie pod uwagę z urzędu przez WSA, iż organ doręczył stronie postanowienie o wszczęciu postępowania oraz decyzję (do wniesienia odwołania, od której skarżący uchybił terminowi z powodu jej wadliwego doręczenia) na adres niebędący adresem siedziby skarżącej ujawnionym w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, którego skarżący nie zgłaszał w tym postępowaniu
a) zgodnie z art. 45 K.p.a. osobom prawnym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby, którym zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych powołanym w uzasadnieniu zarzutu jest wyłącznie adres siedziby ujawniony w KRS;
b) art, 41 § 1 K.p.a., nie uprawnia organu administracji do kierowania korespondencji na adres zgłoszony organowi jako adres do doręczeń w innym postępowaniu administracyjnym a przepis ten nakłada obowiązek zgłoszenia zmiany adresu mającej miejsce w toku trwającego już postępowania, a nie dotyczy zmiany adresu w okresie między jednym postępowaniem a drugim:
4. błędne zastosowanie art. 134 § 1 w zw. z art. 133 § 1 w zw. z błędnym niezastosowaniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z błędnym zastosowaniem art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 79a § 1 w zw. z § 2 w zw. z art. 10 § 1 k.p.a., poprzez niewzięcie pod uwagę z urzędu przez WSA, iż organ przed wydaniem zaskarżonego postanowienia nie zawiadomił skarżącej o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, jak również nie wskazał przesłanek zależnych od skarżącej, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co mogło zdaniem organu skutkować wydaniem postanowienia niezgodnej z żądaniem skarżącego, pomimo że:
a) zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych powołanym w uzasadnieniu zarzutu, obowiązek umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań dotyczyć może nie tylko decyzji, ale także postanowień kończących postępowanie, a jako przykład sytuacji, gdy organ winien przed wydaniem postanowienia zawiadomić stronę w trybie art 10 § 1 i 79a § 1 K.p.a. podaje się m. in. postępowanie w przedmiocie przywrócenia terminu, w którym organ powinien wskazać, jakie przesłanki przywrócenia terminu jego zdaniem nie zostały wykazane;
b) powyższe uchybienie miało istotny wpływ na wynik postępowania, ponieważ uniemożliwiło skarżącemu m.in. złożenie wniosku o przesłuchanie pracownicy skarżącego;
5. błędne zastosowanie art. 134 § 1 w zw. z błędnym niezastosowaniem art. 145 § 1 pkt 1 lit. "c" w zw. z błędnym zastosowaniem art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 75 § 1 w zw. z art. 7 w zw. z art. 58 § 1 k.p.a., poprzez niewzięcie pod uwagę z urzędu przez WSA, że świetle orzecznictwa NSA powołanego w uzasadnieniu zarzutu organ powinien był wezwać skarżącego do przedstawienia dalszych dowodów lub materiałów uprawdopodabniających brak winy w uchybieniu terminu lub potwierdzających treść oświadczenia pracownicy skarżącego, w celu weryfikacji dowodu z jej oświadczenia;
Na tej podstawie skarżąca kasacyjnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi na postanowienie Dyrektora Mazowieckiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) w Warszawie z dnia 18 grudnia 2020 r., ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie. Oprócz tego spółka wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.
W skardze kasacyjnej sformułowano także wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentu z odpisu z KRS na okoliczność wysłania korespondencji na nieprawidłowy adres spółki.
Organ w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, z urzędu biorąc pod uwagę tylko nieważność postępowania.
Jak stanowi zaś art. 174 P.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na: naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie (pkt 1), bądź na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (pkt 2).
W przypadku zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania, podkreślić należy, że prawidłowo sformułowany zarzut tego typu winien wskazywać konkretne regulacje procesowe, którym uchybił sąd pierwszej instancji, a także to, że naruszenie tego rodzaju regulacji mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Skarżący kasacyjnie nie może więc ograniczyć się tylko do wskazania, że do naruszenia określonych przepisów faktycznie doszło, ale musi wykazać, co najmniej potencjalny, związek przyczynowy pomiędzy tym naruszeniem, a wynikiem sprawy, tj. treścią zapadłego orzeczenia. O skuteczności zarzutów, postawionych w oparciu o podstawę kasacyjną określoną w art. 174 pkt 2 P.p.s.a., nie decyduje bowiem każde stwierdzone uchybienie przepisom postępowania, lecz tylko takie, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
W niniejszym przypadku skarżąca kasacyjnie sformułowała łącznie pięć zarzutów opartych na twierdzeniach dotyczących naruszenia przepisów postępowania, które w istocie, w znacznym zakresie, mają komplementarny charakter. W zarzutach oznaczonych numerami 1 i 2 podniesiono kwestie odnoszące się do błędnej oceny dowodów w sprawie, w zarzucie nr 3 wskazano na naruszenie przepisów o doręczeniach, natomiast w zarzutach nr 4 i 5, zwrócono uwagę na uchybienia procesowe, które zdaniem spółki miały miejsce w trakcie prowadzonego postępowania, dotyczące zabezpieczenia praw strony.
Mając na uwadze zarówno przedmiot, jak i postać podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów, przed przystąpieniem do oceny ich zasadności, poczynić należy kilka uwag natury ogólnej, odnoszących się do przedmiotu postępowania, zainicjowanego wnioskiem spółki o przywrócenie jej terminu do wniesienia odwołania.
Instytucja przywrócenia terminu, ze swej istoty służy wyeliminowaniu negatywnych dla stron konsekwencji, wynikających z niedochowania przez nie terminów procesowych, oczywiście w prawem przewidzianych sytuacjach, gdy nie można przypisać im winy w uchybieniu terminu. Niemniej jednak samo wystąpienie z tego rodzaju wnioskiem wiąże się z przyznaniem – uznaniem przez wnioskodawcę, że termin o którego przywrócenie występuje, rzeczywiście został uchybiony.
Niezależnie od powyższego dodać także należy, że same nieprawidłowości, jakie towarzyszyły doręczeniu korespondencji zawierającej decyzję czy postanowienie, oceniane z punktu widzenia obowiązujących w tym zakresie przepisów, mogą mieć wpływ na ocenę zawinienia w zakresie wniesienia, z uchybieniem przewidzianego na to terminu, środka odwoławczego, to jednak nie obejmuje to sytuacji, w której do doręczenia w ogóle miałoby nie dojść. W tego rodzaju przypadkach nie możemy bowiem mówić o otwarciu terminu do wniesienia środka odwoławczego, a w konsekwencji o jego uchybieniu.
W okolicznościach przedmiotowej sprawy skarżąca kasacyjnie zwróciła się z wnioskiem o przywrócenie jej terminu do wniesienia odwołania od decyzji ustalającej jej kwotę nienależnie pobranych płatności podnosząc okoliczności, które jednoznacznie wskazują na to, że wychodzi ona z założenia (takie jest w istocie jej stanowisko), że w przedstawionej przez nią sytuacji w ogóle nie doszło do doręczenia jej tej decyzji, co ze swej istoty wyklucza możliwość uwzględnienia wniosku.
WSA w Warszawie, dokonując kontroli postanowienia odmawiającego uwzględnienia wniosku spółki o przywrócenie terminu zauważa ten aspekt sprawy, jak również wynikające z niego konsekwencje, jednakże w swych dalszych rozważaniach przechodzi do oceny zasadności wniosku spółki, w kontekście okoliczności sprawy i art. 58 K.p.a., bezpośrednio odnoszącego się do problematyki przywrócenia terminu. W tym zakresie Sąd zwrócił uwagę na niezasadność wniosku, wywiedzioną z między z innymi ze stwierdzeń odnośnie prawidłowości doręczenia decyzji i niedochowania przez spółkę należytej staranności.
W ramach pierwszych dwóch zarzutów skargi kasacyjnej spółka podniosła wadliwą ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów, w szczególności oświadczenia pracownicy pracującej w biurze spółki, w ramach której to oceny, jej zdaniem, Sąd zastąpił organ, a także nieuprawnione przyjęcie, że zasadność podstaw przywrócenia terminu winna być udowodniona, a nie uprawdopodobniona, jak mówi przepis.
Odnosząc się do tych stwierdzeń zauważyć należy, że choć oparte one zostały na zasadnych podstawach, to nie można przyjąć, że objęte nimi nieprawidłowości mogły mieć wpływ na wynik sprawy. O ile bowiem można się zgodzić ze skarżącą kasacyjnie, że sąd administracyjny, co do zasady, nie może zastępować organów administracji publicznej w zakresie oceny dowodów oraz że okoliczności stanowiące podstawę wniosku o przywrócenie terminu muszą być uprawdopodobnione, a nie udowodnione, to w sprawie w której nie zostało rozstrzygnięte czy do uchybienia terminu faktycznie doszło, tego rodzaju wady postępowania nie mają decydującego znaczenia. Skoro bowiem do doręczenia decyzji by w ogóle nie doszło, jak twierdzi spółka, to w konsekwencji nie mogło dojść do uchybienia terminu do wniesienia od niej odwołania. Złożony więc wniosek podlegałby oddaleniu jako bezprzedmiotowy.
Stąd więc, na podstawie tych dwóch zarzutów, nie można podważyć stanowiska Sądu pierwszej instancji.
Podobnie podstawą uchylenia zaskarżonego wyroku nie mógł być zarzut nr 3, odnoszący się do kwestii doręczenia decyzji. Nie przesądzając bowiem o zasadności jego twierdzeń stwierdzić jedynie należy, że kwestia doręczenia spółce decyzji, ustalającej jej kwotę nienależnie pobranej płatności, wykracza poza zakres przedmiotowy niniejszej sprawy. W związku z tym czynione w tym względzie dywagacje, nie mogą być podstawą oceny prawidłowości stanowiska WSA w Warszawie, nawet jeżeli ten w jakikolwiek sposób odnosił się on do tego rodzaju okoliczności.
Co do pozostałych zarzutów skargi kasacyjnej (nr 4 i nr 5) zaznaczyć należy, że podobnie jak w przypadku pierwszych dwóch zarzutów, brak jest podstaw do przyjęcia, że podnoszone w nich nieprawidłowości mogły mieć wpływ na wynik sprawy, co w myśl art. 174 pkt 2 P.p.s.a., jest warunkiem skuteczności zarzutu procesowego skargi kasacyjnej. W okolicznościach niniejszej sprawy wpierw bowiem należy rozstrzygnąć czy rzeczywiście doszło do uchybienia terminu do wniesienia odwołania, co jest warunkowane stwierdzeniem czy w ogóle decyzja od której ono miałoby przysługiwać została doręczona.
Tak więc na tym etapie postępowania organ w pierwszej kolejności winien stwierdzić czy decyzja w przedmiocie ustalenia spółce nienależnie pobranych płatności została spółce doręczona. W przypadku uznania, będącego efektem przeprowadzenia pełnego zakresu ustaleń w tym przedmiocie, obejmującego również ocenę oświadczenia pracownicy spółki, że doręczenie miało miejsce, winien on ustosunkować się do tego czy odwołanie zostało wniesione w terminie. Stwierdzajac zaś, że termin ten został uchybiony, winien wydać odpowiednie postanowienie, stwierdzające ten fakt. A contrario, w sytuacji uznania, że doręczenie nie było prawnie skuteczne, jego obowiązkiem będzie jej ponowne doręczenie.
Obecnie zaś wniosek o przywrócenie, motywowany przez samą spółkę brakiem doręczenia jej decyzji, siłą rzeczy nie znajduje uzasadnionych podstaw.
Mając więc na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 in fine P.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną, albowiem wyrok WSA w Warszawie, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.
Na podstawie art. 207 § 2 P.p.s.a., z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, w ramach których pominięto niezwykle istotną kwestię oceny prawidłowości doręczenia decyzji, determinującą rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia od niej odwołania, Naczelny Sąd Administracyjny odstąpił od zasądzenia od skarżącej kasacyjnie spółki na rzecz organu kosztów postępowania kasacyjnego.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
