Ocena dokumentów jako podstawa przyznania rekompensaty za mienie zabużańskie - Wyrok NSA z dnia 22 sierpnia 2024 r., sygn. I OSK 561/23
Ustalenie właściciela majątku opuszczonego poza granicami kraju powinno opierać się na dokumentach urzędowych, które mają pierwszeństwo nad oświadczeniami świadków, szczególnie w sytuacji braku dokumentów potwierdzających zmianę prawa własności.
Dnia 22 sierpnia 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie: sędzia NSA Maciej Dybowski sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2024 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej D. B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 czerwca 2022 r., sygn. akt I SA/Wa 1948/21 w sprawie ze skargi D. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] czerwca 2021 r. nr [...] w przedmiocie prawa do rekompensaty 1. oddala skargę kasacyjną; 2. zasądza od D. B. na rzecz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji kwotę 400,00 (czterysta) PLN tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego; 3. oddala wniosek L. S. i I. S. o zwrot kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 czerwca 2022 r., I SA/Wa 1948/21 oddalił skargę D. B. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] czerwca 2021 r. nr [...] w przedmiocie prawa do rekompensaty.
Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia [...] czerwca 2021 r. nr [...] utrzymał w mocy decyzję Wojewody Świętokrzyskiego z dnia [...] kwietnia 2021 r. nr [...] potwierdzającą L.S., I. S., D. B., A.Z., J. Z. oraz Ł.G. prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez W. W. majątku ziemskiego "M.", położonego w gminie L., powiecie b., w dawnym województwie w., poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu decyzji Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawił przebieg postępowania, podejmowane działania, zgromadzoną dokumentację oraz wydane w sprawie postanowienia i decyzje organów administracji, a także wyroki sądów administracyjnych i wskazał, że Wojewoda Świętokrzyski, po dokonaniu pozytywnej oceny wymogów, które uprawniają do potwierdzenia prawa do rekompensaty, decyzją z dnia [...] kwietnia 2021 r. potwierdził ww. następcom prawnym W. W. prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia ww. nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. D. B. wniosła odwołanie od tej decyzji. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji rozpoznając sprawę wskazał, że kwestie rekompensat za "mienie zabużańskie" reguluje obecnie ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2017.2097 ze zm.), dalej jako "ustawa zabużańska". Organ odwoławczy przytoczył przepisy z art. 1 ust. 1 i ust. 1a, art. 1 ust. 2 i art. 2 tej ustawy i zaznaczył, że w przedmiotowej sprawie bezspornym jest fakt spełnienia przesłanek potwierdzenia prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. D. B., będąca jedną z osób, na rzecz których nastąpiło potwierdzenie prawa do rekompensaty, nie zgadza się natomiast ze stanowiskiem organu I instancji, wskazując J. Z. jako byłą właścicielkę majątku o powierzchni 316 ha. W ocenie odwołującej się majątek ziemski miał być podarowany J. Z. przez jej matkę W. W. w 1939 r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odnosząc się do powyższej kwestii wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy zabużańskiej, do wniosku o wydanie decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty należy dołączyć: 1) dowody, które świadczą o pozostawieniu nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej z przyczyn, o których mowa w art. 1 tej ustawy, oraz o rodzaju i powierzchni tych nieruchomości; 2) dowody, które świadczą o posiadaniu obywatelstwa polskiego, o którym mowa w art. 2 i 3 tej ustawy; 3) dowody potwierdzające miejsce lub miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w przypadku, o którym mowa w art. 3 ust. 2, również dowody potwierdzające miejsca zamieszkania po przybyciu na obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osób, o których mowa w art. 2 lub art. 3 ustawy, a w przypadku braku tych dowodów do wniosku dołącza się oświadczenie wnioskodawcy o miejscu lub miejscach zamieszkania tych osób; 4) oświadczenie o wskazaniu osoby uprawnionej w przypadku, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy; 5) oświadczenie o dotychczasowym stanie realizacji prawa do rekompensaty. W myśl art. 6 ust. 4 ustawy dowodami w sprawie o potwierdzenie prawa do rekompensaty mogą być w szczególności: 1) urzędowy opis mienia; 2) orzeczenie wydane przez były Państwowy Urząd Repatriacyjny; 3) dokumenty urzędowe, w tym sądowe, a także dokumenty pozyskane z archiwów państwowych Republiki B., Republiki L., Federacji R., U. lub innych państw; 4) wydane przez władze polskie dokumenty, które świadczą o posiadaniu obywatelstwa polskiego. W przypadku braku dokumentów zawierających urzędowy opis mienia lub orzeczenia wydanego przez Państwowy Urząd Repatriacyjny, dowodami mogą być oświadczenia dwóch świadków. Jednakże, stosownie do art. 6 ust. 5 ustawy zabużańskiej, moc dowodowa takich oświadczeń jest uzależniona od spełnienia następujących przesłanek: - muszą one zostać złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, przed notariuszem, organem prowadzącym postępowanie lub w polskiej placówce konsularnej w kraju zamieszkania świadka, - świadkowie muszą być osobami, które zamieszkiwały w miejscowości, w której znajduje się nieruchomość pozostawiona poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, lub w miejscowości sąsiedniej, oraz nie są osobami bliskimi - w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2004.261.2603 ze zm.), - właścicieli lub spadkobierców ubiegających się o potwierdzenie prawa do rekompensaty. Minister podkreślił przy tym, że tak skonstruowany przepis nadaje określoną rangę dowodom wymienionym w ustawie. Z jego treści wynika, że dowody z dokumentów mają większą moc dowodową niż zeznania świadków, które mogą być przedłożone w przypadku braku urzędowego opisu mienia, orzeczenia wydanego przez Państwowy Urząd Repatriacyjny lub dokumentów pozyskanych z archiwów zagranicznych. Organ odwoławczy podkreślił, że w przypadku dysponowania przez organ dokumentami urzędowymi określającymi osobę właściciela brak jest podstaw do uwzględnienia przedłożonych przez stronę oświadczeń świadków: W. T. J., M.S. oraz H.M. Takie oświadczenia mogłyby stanowić dowód w sprawie tylko i wyłącznie w sytuacji braku dokumentów urzędowych dotyczących pozostawionej nieruchomości. Mając na uwadze powyższe Minister uznał, że Wojewoda Świętokrzyski prawidłowo stwierdził, że zeznania ww. świadków są niewiarygodne, a to z uwagi na brak w pierwotnie złożonych oświadczeniach informacji o właścicielce nieruchomości W. W. oraz o przejściu w 1939 r. prawa własności do majątku "M." z W. W. na J. Z. Odnosząc się z kolei do zarzutów dotyczących nieuzasadnionego przyjęcia przez organ I instancji, że świadkowie nie spełniają wymogów z art. 6 ust. 5 pkt 1 ustawy zabużańskiej, gdyż nie zamieszkiwali w miejscowości M. lub w miejscowości sąsiedniej, Minister zaznaczył, że są one trafne oraz, że w przedmiotowej kwestii wypowiedział się już Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 maja 2014 r., I SA/Wa 2856/13. Za zasadny Minister uznał zarzut naruszenia art. 79 § 1 i 2 k.p.a. przez niepowiadomienie stron o terminie przesłuchania świadka W.J. Jednakże – w ocenie Ministra – nawet uwzględnienie zarzutów w tym zakresie nie stanowi podstawy do uchylenia decyzji Wojewody Świętokrzyskiego, gdyż zgromadzone w sprawie dokumenty urzędowe potwierdzają, że to W. W. była właścicielką majątku "M." o powierzchni 316,8250 ha. Ponadto W. J. zmarł, co uniemożliwia ponowne przesłuchanie świadka. Odnosząc się natomiast do podnoszonej w odwołaniu kwestii, czy spadkobiercom W. W. i J.Z. przysługują dwie rekompensaty, Minister wskazał, że nie istniało odrębne gospodarstwo rolne o powierzchni 15 ha, o jakim jest mowa w orzeczeniu Państwowego Urzędu Repatriacyjnego z dnia 9 kwietnia 1947 r. Brak jest bowiem dowodów świadczących o wydzieleniu z majątku "M." gospodarstwa o powierzchni 15 ha i przeniesieniu jego własności na rzecz J. Z. Ponadto Minister uznał, że dowód w postaci orzeczenia Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, jako potwierdzający stan pozostawionego majątku na moment jego pozostawienia, a nie na dzień 1 września 1939 r., nie może zostać uznany jako dowód w sprawie, potwierdzający tytuł własności do pozostawionej nieruchomości na dzień 1 września 1939 r. W świetle powyższego Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził, że Wojewoda Świętokrzyski potwierdził stronom prawo do rekompensaty prawidłowo przez uznanie W. W. za właścicielkę nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
