Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2023 r., sygn. II CSKP 1848/22
O ile ustawodawca dopuścił, by sąd ustanawiając rozdzielność majątkową określił jej początek na moment wcześniejszy niż wytoczenie powództwa na podstawie art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, o tyle nie sposób twierdzić, by traktowane łącznie przepisy art. 52 § 1 i § 2 k.r.o. przyznawały dodatkowo, samoistne prawo podmiotowe do zmiany momentu, od którego skutki prawne wywierać będzie ustanowienie rozdzielności majątkowej, która stała się faktem przed momentem wytoczenia powództwa. Tym samym, oznaczenie dnia ustania małżeńskiej wspólności majątkowej nie jest samodzielnym przedmiotem żądania, ale koniecznym elementem rozstrzygnięcia sądu ustanawiającego rozdzielność majątkową między małżonkami na podstawie powództwa wytoczonego w oparciu o art. 52 §1 k.r.o.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Ewa Stefańska (przewodniczący)
SSN Aleksander Stępkowski (sprawozdawca)
SSN Leszek Bosek
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 22 czerwca 2023 r. w Warszawie,
skargi kasacyjnej A.F.
od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu
z 24 maja 2021 r., II Ca 136/21,
w sprawie z powództwa A.F.
przeciwko M.F.
o ustanowienie rozdzielności
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy ustalił, że powód i pozwana zawarli związek małżeński […] 1982 r. W dniu 18 maja 2007 r. przed notariuszem A.N. strony zawarły umowę rozszerzenia wspólności ustawowej na cały majątek ówcześnie do nich należący, jak i w przyszłości przez strony nabyty, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny. Umową z 15 stycznia 2020 r., zawartą przed notariuszem W.M., strony ustanowiły rozdzielność majątkową.
W uzasadnieniu wyroku, Sąd Rejonowy odniósł się do uchwały Sądu Najwyższego z 30 maja 1996 r., III CZP 54/96, która w ocenie Sądu Rejonowego zachowała aktualność również po zmianie treści przepisu art. 52 ustawy z dnia 25 lutego 1965 - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1359, ze zm.; dalej: „k.r.o.”). Zgodnie z powołaną uchwałą Sądu Najwyższego, umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo z art. 52 § 1 k.r.o. dotyczące okresu poprzedzającego zawarcie umowy. Sąd Najwyższy wyjaśnił bowiem, że powództwo o ukształtowanie nie wymaga wykazania przez powoda interesu prawnego, niezbędna jest jednak legitymacja powoda wynikająca z przepisów prawa. Powództwo o zniesienie wspólności, która istniała przed wprowadzeniem przez małżonków umownej rozdzielności majątkowej, byłoby więc możliwe tylko wtedy, gdyby zachodziły podstawy do przyjęcia, że art. 52 k.r.o. przewiduje również samoistne żądanie zniesienia wspólności z mocą wsteczną. Przedmiotem żądania z art. 52 § 1 k.r.o. jest zniesienie, czyli wyeliminowanie wspólności. Oznaczenie dnia ustania wspólności nie jest natomiast samodzielnym przedmiotem żądania, tylko koniecznym elementem zasadniczego rozstrzygnięcia. Oznaczenie w wyroku, który znosi wspólność majątkową, dnia ustania wspólności jest bowiem obligatoryjne i następuje z urzędu także wtedy, gdy powód, żądając zniesienia wspólności, o to nie wnosi (art. 52 § 2 k.r.o.).
Sąd Rejonowy podzielił również zapatrywania Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 25 czerwca 2003 r., III CKN 545/01, w którym stwierdzono, że umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo z art. 52 § 1 k.r.o., niezależnie od tego, jakiego okresu lub oznaczenia daty dotyczy późniejsze żądanie zniesienia wspólności majątkowej. Ponadto, w powołanym orzeczeniu wyjaśniono, że nie można znosić tego co nie istnieje, chyba że zachodzi ku temu wyraźna podstawa prawna.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
