Realizacja prawa do wyboru świadczenia pielęgnacyjnego wymaga rezygnacji z konkurencyjnego świadczenia poprzez formalne uchylenie decyzji o jego przyznaniu. Zmiany prawne po 1 stycznia 2024 r. nie mogą stanowić podstawy do uznania prawa, jeśli przesłanki nie były spełnione wcześniej.

Decyzje administacyjne o odmowie umorzenia nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego zostały wydane z naruszeniem obowiązków procesowych poprzez brak ustalenia pełnej sytuacji życiowej skarżącego, co skutkowało ich uchyleniem przez NSA.

W przypadku zbiegu uprawnień do specjalnego zasiłku opiekuńczego i świadczenia pielęgnacyjnego, przyznanie tego ostatniego jest możliwe dopiero po formalnym wygaśnięciu uprawnień do pierwszego świadczenia. Niezbędne jest usunięcie z obrotu prawnego decyzji przyznającej zasiłek opiekuńczy, aby skutecznie przyznać świadczenie pielęgnacyjne.

Dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego kluczowe jest istnienie bezpośredniego związku między niepodejmowaniem zatrudnienia a koniecznością opieki nad osobą z niepełnosprawnością, bez względu na istnienie rodzeństwa zobowiązanego do alimentacji.

Pobieranie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy nie wyklucza z góry przyznania świadczenia pielęgnacyjnego; konieczny jest jednak wykazany związek przyczynowy z niepodejmowaniem zatrudnienia i faktycznym zakresem opieki uniemożliwiającym pracę.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobie zapewniającej ciągłą opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, jeżeli działalność opiekuńcza uniemożliwia podjęcie pracy zarobkowej, niezależnie od obecności innych zobowiązanych alimentacyjnie osób.

Osoba pobierająca rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, chyba że uprzednio zawiesi wypłatę renty. Konstrukcja prawa do świadczenia przed 1 stycznia 2024 r. wymagała spełnienia przesłanek przed datą nowelizacji.

W przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenie pielęgnacyjne może być przyznane dopiero po uchyleniu decyzji o przyznaniu zasiłku opiekuńczego. Skarga M.C. została oddalona.

Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje równocześnie z innymi świadczeniami o analogicznym przeznaczeniu, jak specjalny zasiłek opiekuńczy. W przypadku zbiegu praw strona zobowiązana jest do wyboru przysługującego świadczenia oraz uchylenia konkurencyjnej decyzji, by nowe świadczenie mogło być przyznane od uprzedniej daty.

Przy odmowie świadczenia pielęgnacyjnego należy ustalać bezpośredni związek rezygnacji z pracy z koniecznością opieki nad niepełnosprawnym i nie można wymagać, aby inne osoby zobowiązane do alimentacji podejmowały opiekę (art. 17 ust. 1 pkt 4 uś.r.).

W sprawie świadczeń pielęgnacyjnych kluczowym jest wyraźny związek przyczynowo-skutkowy między rezygnacją z zatrudnienia a faktycznym sprawowaniem ciągłej opieki. Istnienie innych dzieci zobowiązanych alimentacyjnie nie wyklucza prawa do świadczenia, jeśli jeden z członków rodziny faktycznie sprawuje opiekę.

Osobie posiadającej zezwolenie na pobyt czasowy oraz sporadycznie przebywającej na terytorium Polski przysługuje obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, przy założeniu spełnienia kryteriów kumulatywnie określonych przez ustawę o świadczeniach zdrowotnych.

W przypadku zbiegu uprawnień do świadczeń, świadczenie pielęgnacyjne nie może być przyznane przed ustaniem uprawnienia do specjalnego zasiłku opiekuńczego, a zrzeczenie się uprawnienia musi być definitywne, nie warunkowe.

NSA przychylił się do stanowiska organu rentowego i WSA, uznając, że skarżąca nie spełniła ustawowych przesłanek do umorzenia zadłużenia publicznoprawnego. Funkcje ZUS i różnicowanie zobowiązań publicznych i prywatnych wykluczają uprzywilejowanie tych drugich przy umorzeniu należności publicznoprawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną, uznając decyzję WSA oraz ZUS w kwestii odmowy umorzenia należności z tytułu składek jako zgodne z prawem, stwierdzając brak istotnych uchybień procesowych lub materialnoprawnych, które mogłyby wpłynąć na zmianę rozstrzygnięcia.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną stwierdzając, iż nie wykazano całkowitej nieściągalności należności na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 28 u.s.u.s. Wskazane przez skarżącą okoliczności nie stanowią usprawiedliwionych podstaw do umorzenia.