Wyrok NSA z dnia 20 sierpnia 2009 r., sygn. II OSK 843/09

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Włodzimierz Ryms Sędziowie sędzia NSA Jacek Chlebny sędzia del. NSA Wiesław Morys (spr.) Protokolant Marcin Rączka po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2009 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej B. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 27 stycznia 2009 r. sygn. akt III SA/Kr 723/08 w sprawie ze skargi [...] "[...]" Sp. z o.o. w G. na decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Krakowie z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie choroby zawodowej oddala skargę kasacyjną

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 27 stycznia 2009 roku, uwzględniając skargę Kuźni "[...]" spółki z o.o. w G., uchylił decyzję Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Krakowie z dnia [...] kwietnia 2008 r. oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji w przedmiocie stwierdzenia u B. K. choroby zawodowej przewlekłego obturacyjnego zapalenia oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej poniżej 50% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące.

Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych:

B. K. zatrudniony był we wskazanych w uzasadnieniu zakładach pracy od 1959 r. na stanowiskach: hartownika, starszego metalurga, mistrza, technologa, kierownika produkcji, kierownika budowy, w narażeniu na zapylenie, zmienny mikroklimat, procesy spawalnicze, a od 1984 r. w będącej poprzednikiem skarżącego pracodawcy Fabryce [...] "[...]" w G. na stanowisku inspektora nadzoru robót budowlanoinstalacyjnych, zaś od 1993 r. do nadal w Kuźni "[...]" spółce z o.o. w G., jako specjalista ds. BHP, w narażeniu na zapylenie i zmienny mikroklimat. Jak wynika z orzeczenia Małopolskiego Ośrodka Medycyny Pracy - Poradni Chorób Zawodowych i Medycyny Pracy w Krakowie z dnia 30 sierpnia 2005 r. rozpoznano u niego wyżej opisaną chorobę zawodową ujętą w pozycji 5 wykazu chorób zawodowych stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. Nr 132, poz. 1115). Organy orzekające w sprawie przyjęły związek rozpoznanego przez upoważnioną placówkę lekarską schorzenia z warunkami pracy, dlatego uznały spełnienie warunków pozwalających na stwierdzenie choroby zawodowej u B. K.. Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Krakowie utrzymując zaskarżoną decyzją w mocy decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Gorlicach z dnia [...] września 2007 r. nie podzielił zarzutów zawartych w odwołaniu Kuźni "[...]". Zasadzały się one na naruszeniu przepisów prawa materialnego (przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002r.) oraz przepisów prawa procesowego (głównie z powodu niewyjaśnienia sprawy i nieuwzględnienia dotychczasowych zarzutów). Odwołanie eksponowało zwłaszcza brak związku pomiędzy warunkami pracy a rozpoznanym schorzeniem, nadto zaniechanie skierowania pracownika na ponowne badania, a to wobec uchylenia w toku instancji poprzednich decyzji zapadłych na podstawie orzeczenia z dnia 30 sierpnia 2005 r., wreszcie niewyjaśnienie sprawy w zakresie przesłanki przekroczenia normatywów higienicznych w ostatnich 10 latach pracy zawodowej na danym stanowisku pracy. W podstawie prawnej zaskarżonego rozstrzygnięcia organ przytoczył przepisy: art.138 § 1 pkt 1 k.p.a. w związku z art.5 pkt 4a i art.12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851 ze zm.) oraz § 8 cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. Trzeba też wskazać, że w sprawie zapadły wcześniej dwie decyzje pozytywne dla pracownika (z 2 listopada 2005 r. i z 21 grudnia 2006 r.) uchylone przez organ drugiej instancji (odpowiednio decyzjami z 7 czerwca 2006 r. i z 2 kwietnia 2007r.) w wyniku uwzględnienia odwołań pracodawcy. Powodem uchylenia było niedostateczne wyjaśnienie sprawy. Uchylając zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, iż zastosowane przez organy administracyjne przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach, wydanego na podstawie art.237 § 1 pkt 2 i 3 kodeksu pracy, zostały mocą wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 23/07) uznane za niezgodne z art.92 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie dla pozostawienia czasu ustawodawcy na przygotowanie koniecznych zmian legislacyjnych i zapobieżenia luce w prawie Trybunał ten odroczył utratę mocy obowiązującej tych przepisów na 12 miesięcy. Skoro wyrok został ogłoszony w dniu 2 lipca 2008 r., to przepisy te utracą moc z dniem 3 lipca 2009 r. W ocenie Sądu pierwszej instancji wyrok ten należy uwzględnić jako przesłankę uchylenia decyzji na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 154, poz. 1270 ze zm.) - dalej P.p.s.a.), gdyż jest to przesłanka wznowieniowa uregulowana w art.145a k.p.a. Nadto Sąd ten wyraził pogląd, wedle którego każde orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności przepisu umożliwia sądom odstąpienie od zasad wyznaczanych przez reguły determinujące datę, na którą określa się stan prawny miarodajny dla orzekania, co znajduje oparcie w art. 8 Konstytucji RP. Jego zdaniem byłoby nielogiczne dopuszczenie możliwości wznowienia postępowania w sprawach rozstrzygniętych wcześniej na podstawie niekonstytucyjnych przepisów, w sytuacji stosowania ich w okresie odroczenia utraty mocy obowiązującej w wyroku orzekającym o ich niekonstytucyjności. Z chwilą wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny zakwestionowane przezeń przepisy nie korzystają już z domniemania konstytucyjności. Sąd pierwszej instancji przyjął istnienie w Konstytucji "tzw. supernormy intertemporalnej przełamującej ogólne zasady prawa międzyczasowego". Jednocześnie wskazał, że niezgodne z zasadami ochrony praw jednostki i ekonomiki procesowej byłoby zawieszanie postępowań w oczekiwaniu na realizację przez ustawodawcę obowiązku wykonania wyroku Trybunału. W konsekwencji czego, uznając za utrwaloną zasadę uprawnienie sądów administracyjnych do odmowy zastosowania niekonstytucyjnych przepisów rangi podustawowej, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie doszedł do wniosku o konieczności uchylenia zapadłych w sprawie decyzji, pomimo odroczenia mocy obowiązywania przepisów omawianego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. Odsyłanie do wznowienia postępowania po wydaniu wyroku akceptującego zastosowanie niekonstytucyjnych przepisów z powodu ich formalnego obowiązywania na mocy art.190 ust.3 i 4 Konstytucji, uznał ten Sąd za absurdalne, sprzeczne z regułami demokratycznego państwa prawnego, naruszające prawo do szybkiego załatwienia sprawy administracyjnej oraz standardy europejskie dobrej administracji i szybkiego procesu sądowego. Na uzasadnienie zajętego stanowiska przytoczył Sąd szereg orzeczeń i poglądów doktryny. Na koniec wskazał, iż sprawa winna zostać rozpoznana na podstawie przepisów uchwalonych w zgodzie z Konstytucją niezwłocznie po ich uchwaleniu. Jako podstawę prawną podał art.145 § 1 pkt 1 lit. a P.p.s.a. Nie ustosunkował się Sąd do zarzutów skargi, które w znacznej mierze wywodziły się z zarzutów podniesionych w odwołaniu od decyzji organu pierwszej instancji.