Podleganie ubezpieczeniom przez jedynego wspólnika sp. z o.o. – zasady postępowania

Dla celów ubezpieczeń społecznych wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Oznacza to, że co do zasady podlega z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek ubezpieczeń społecznych jedynego wspólnika sp. z o.o. może być wyłączony w sytuacji, gdy zachodzi zbieg tytułów do tych ubezpieczeń.

Jedyny wspólnik sp. z o.o. opłaca składki ZUS na ogólnych zasadach obowiązujących inne osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Nie może on jednak korzystać jako wspólnik z ulgi na start, wakacji składkowych czy z preferencji umożliwiających opłacanie niższych składek na ubezpieczenia społeczne.

Ubezpieczenie jedynego wspólnika sp. z o.o.

Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. (jako osoba prowadząca działalność gospodarczą):

• powinien być objęty obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi, jeśli nie posiada innych tytułów do tych ubezpieczeń lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty innej niż z tytułu niezdolności do pracy,

• do ubezpieczenia chorobowego jest zgłaszany na zasadzie dobrowolności (o ile podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym),

• podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W praktyce zdarza się, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podejmuje inne, dodatkowe aktywności zarobkowe. W takim przypadku:

• dochodzi do zbiegu tytułów do ubezpieczeń,

• w kontekście obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne decydujące znaczenie ma przede wszystkim podstawa wymiaru składek ZUS uzyskiwana w ramach danego źródła przychodów, z którego może dojść do zbiegu tytułów do ubezpieczeń.

Tabela. Najczęściej występujące zbiegi tytułów do ubezpieczeń u wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. 

Niezależnie od przedstawionych wyjaśnień wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. co do zasady jest zobowiązany opłacać składkę zdrowotną od każdej aktywności zarobkowej (art. 82 ust. 1 i ust. 2 ustawy zdrowotnej). Obowiązek ten dotyczy np. każdej jednoosobowej spółki z o.o., w której posiada się udziały.

W tym zakresie występują dwa wyjątki. Pierwszy z nich mówi o tym, że składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności nie opłaca osoba, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, w przypadku gdy:

• uzyskuje ona dodatkowe przychody z pozarolniczej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub

• opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej (art. 82 ust. 8 ustawy zdrowotnej).

Drugi wyjątek przewiduje, że jedną składkę zdrowotną od wszystkich jednoosobowych spółek z o.o. można płacić pod warunkiem jednoczesnego prowadzenia jednoosobowo pozarolniczej działalności gospodarczej (albo w ramach spółki cywilnej, jawnej bądź partnerskiej). W takim przypadku jedną składkę na ubezpieczenie zdrowotne ustala się z działalności indywidualnej i/lub ze spółki cywilnej/jawnej/partnerskiej oraz dodatkowo należy opłacić odrębną, ale tylko „pojedynczą” składkę zdrowotną jako wspólnik jednoosobowych spółek z o.o. Potwierdza to interpretacja indywidualna wydana przez ZUS 27 lipca 2023 r. (DI/100000/43/648/2023). Podobne wnioski płyną z interpretacji z 22 stycznia 2024 r. (DI/200000/43/19/2024), z której wynika, że wspólnik w kilku jednoosobowych spółkach z o.o., prowadzący także indywidualnie firmę na podstawie wpisu do CEIDG:

• z tytułu aktywności w spółkach opłaca jedną składkę zdrowotną, 

• z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej opłaca składkę zdrowotną naliczoną w sposób zależny od formy opodatkowania dochodów z tej działalności.

Należy zauważyć, że ZUS przez lata domagał się regulowania składek również przez wspólników dwuosobowych spółek z o.o. posiadających 99% udziałów. Taką praktykę zakwestionował jednak Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z 21 lutego 2024 r. (III UZP 8/23), powołując się na literalne brzmienie art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Oznacza to, że wspólnik ten nie podlega ubezpieczeniom społecznym na zasadach obowiązujących jedynego wspólnika sp. z o.o. (tj. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą).

Powstanie obowiązku ubezpieczeń jedynego wspólnika sp. z o.o.

Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (albo od dnia nabycia udziałów w spółce) do dnia wykreślenia spółki z KRS (albo zbycia wszystkich udziałów w spółce), z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone (art. 13 pkt 4a ustawy systemowej).

W stanie prawnym obowiązującym do 17 września 2021 r. wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o., jawnych, partnerskich oraz komandytowych podlegali obowiązkowi ubezpieczeń społecznych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia jej zaprzestania, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa ustawy systemowej oraz ustawy – Prawo przedsiębiorców.

Powyższe stanowisko:

• jest zgodne z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego oraz wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 25 września 2014 r. (SK 4/12),

• miało na celu wyeliminowanie wątpliwości co do daty objęcia ww. wspólników obowiązkiem opłacania składek ZUS,

• oznacza uzależnienie obowiązku ubezpieczeń od statusu wspólnika wspomnianych wyżej spółek handlowych, co pozwala zniwelować ewentualne próby obchodzenia obowiązku ubezpieczeniowego i stosować jednakowe regulacje w stosunku do wszystkich wymienionych wspólników.

Obecnie wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniom społecznym bez względu na to, czy prowadzi działalność gospodarczą, ponieważ kwestia ta jest powiązana jedynie z posiadaniem przez niego statusu wspólnika. Znajduje to potwierdzenie chociażby w postanowieniu SN z 24 maja 2023 r. (III USK 322/22), w uzasadnieniu którego wskazano:

SN

Skoro w ustawie systemowej zachodzi wyraźne wydzielenie określonego kręgu wspólników jako podlegających ubezpieczeniom społecznym z uwagi na ich status w tych spółkach (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s.) od innych osób prowadzących pozarolniczą działalność, do których należą wspólnicy spółek cywilnych prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6), to w konsekwencji tego jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu wynikającego z art. 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. W świetle tego przepisu, samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej.

(…) Mając powyższe na względzie, zaprzestanie prowadzenia przez spółkę z o.o. działalności gospodarczej nie skutkuje ustaniem obowiązku podlegania przez jedynego wspólnika takiej spółki ubezpieczeniom społecznym, co wynika wprost z brzmienia art. 13 ust. 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który precyzuje okresy podlegania ubezpieczeniom, gdzie wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego, albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone na podstawie przepisów ustaw z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. 

Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych 

Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia. Z tego powodu powinien on dokonać zgłoszenia siebie jako płatnika składek (na druku ZUS ZFA) oraz do właściwych ubezpieczeń (społecznych i/lub zdrowotnego) na odpowiednich drukach:

• ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, lub 

• ZUS ZZA – zgłoszenie tylko do ubezpieczenia zdrowotnego,

z kodem tytułu ubezpieczenia 05 43 xx.

Odnośnie do wskazanych dokumentów zgłoszeniowych warto zwrócić uwagę, że:

• należy je przekazać do ZUS w terminie 7 dni od daty wpisania spółki do KRS;

• jako dane identyfikacyjne wspólnik powinien podać w nich własne dane identyfikacyjne, tj.: NIP i PESEL lub NIP i REGON (jeżeli prowadzi również działalność gospodarczą inną niż działalność w formie spółki);

• właściwy kod tytułu ubezpieczenia to ten rozpoczynający się od cyfr 05 43 (pamiętajmy, że kod składa się z 6 cyfr, a dwie ostatnie to wskazanie prawa do emerytury/renty oraz stopnia niepełnosprawności, jeżeli ubezpieczony posiada odpowiednie orzeczenie, a zatem przykładowo zgłoszenie do ZUS wspólnika, który nie ma orzeczonej niepełnosprawności, ale posiada prawo do emerytury, należy wypełnić z kodem 05 43 10);

• w polu dotyczącym daty powstania obowiązku ubezpieczenia podaje się dzień wpisania spółki do KRS lub dzień nabycia udziałów w spółce.

Podstawa wymiaru składek ZUS 

Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. nie jest uprawniony do korzystania z takich przywilejów składkowych jak:

• wakacje składkowe;

• ulga na start dotycząca przedsiębiorców rozpoczynających po raz pierwszy lub wznawiających po co najmniej 5 latach działalność gospodarczą;

• preferencyjna podstawa wymiaru składek społecznych wynosząca 30% ustawowej płacy minimalnej, przewidziana do stosowania przez 24 miesiące od rozpoczęcia działalności lub zakończenia korzystania z ulgi na start, dla przedsiębiorców rozpoczynających po raz pierwszy lub wznawiających po co najmniej 5 latach działalność gospodarczą;

• mały ZUS plus dotyczący przedsiębiorców, którzy w poprzednim roku kalendarzowym osiągnęli przychody nieprzekraczające 120 000 zł.

W konsekwencji wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. obowiązują podstawy wymiaru składek ZUS wynoszące odpowiednio:

• dla składek na ubezpieczenia społeczne – 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego w danym roku do ustalenia rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych – w 2025 r. nie może być niższa niż 5203,80 zł (60% z 8673 zł);

• dla składki zdrowotnej – 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku (tj. 2024 r.), włącznie z wypłatami z zysku.

Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. powinien rozliczać i opłacać za siebie składki do ZUS za dany miesiąc do 20 dnia następnego miesiąca.

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

• uchwała SN z 21 lutego 2024 r. (III UZP 8/23)

• wyrok TK z 25 września 2014 r. (SK 4/12)

• postanowienie SN z 24 maja 2023 r. (III USK 322/22)

POWOŁANE INTERPRETACJE URZĘDOWE:

• interpretacja indywidualna ZUS z 27 lipca 2023 r. (DI/100000/43/648/2023)

• interpretacja indywidualna ZUS z 22 stycznia 2024 r. (DI/200000/43/19/2024)

Mariusz Pigulski

ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej

Treści dostępne dla abonentów IFK Platformy Księgowych i Kadrowych

Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych

• Codzienne aktualności prawne
• Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
• Bogatą bibliotekę materiałów wideo
• Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty

Zamów teraz Masz już konto? Zaloguj się