Uchwała SN z dnia 21 czerwca 2023 r., sygn. III CZP 106/22
Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
Pierwszy Prezes SN Małgorzata Manowska (przewodniczący)
SSN Tomasz Szanciło (sprawozdawca)
SSN Ewa Stefańska
SSN Krzysztof Wesołowski
SSN Marcin Krajewski
SSN Kamil Zaradkiewicz
SSN Mariusz Łodko
na posiedzeniu niejawnym 21 czerwca 2023 r. w Warszawie na skutek przedstawienia przez Rzecznika Praw Obywatelskich zagadnienia prawnego:
podjął uchwałę:
Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
Uzasadnienie
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o podjęcie przez skład 7 sędziów Sądu Najwyższego uchwały zawierającej odpowiedź na pytanie: „Czy gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 1989 r. nr 24, poz. 133 ze zm.; dalej: „ustawa z 1982 r.”) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej należy do majątku wspólnego małżonków, czy do majątku odrębnego następcy na zasadzie analogii do umowy darowizny w rozumieniu art. 33 pkt 2 k.r.o.?”.
Wnosząc o rozstrzygnięcie zagadnienia wskazanego powyżej, Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a także w piśmiennictwie ujawniły się rozbieżności dotyczące kwalifikacji umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy, zawartej w czasie obowiązywania ustawy z 1982 r. Zgodnie z pierwszą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego umowa przekazania jest typem umowy cywilnoprawnej, odrębnej od umowy darowizny w rozumieniu Kodeksu cywilnego, a zatem nie dotyczy jej wyłączenie z art. 33 pkt 2 k.r.o. W świetle natomiast drugiego poglądu liczne cechy wspólne, charakteryzujące zarówno umowę przekazania, jak i umowę darowizny, pozwalają stosować do niej przepisy odnoszące się do darowizn per analogiam.
Rzecznik opowiedział się za pierwszym z przedstawionych stanowisk. Uznał, że przyjęcie, iż gospodarstwo rolne wejdzie do majątku wspólnego małżonków, w oczywisty sposób służy dobru rodziny, pozostającej pod ochroną państwa i tworzonego przez nie prawa. Ponadto umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy stanowi integralny składnik systemu emerytalnego i rentowego rolników, a celem jej zawarcia jest przede wszystkim – niezmiennie, zarówno na gruncie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. nr 32, poz. 140; dalej: „ustawa z 1977 r.”), jak i ustawy z 1982 r. – uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zapewnienie kontynuacji prowadzenia gospodarstwa rolnego, a nie dokonanie przysporzenia w majątku następcy. Rzecznik podkreślił także istotne różnice występujące pomiędzy umową darowizny a umową przekazania zawieraną w trybie ustawy z 1982 r. Ponadto, w ocenie Rzecznika, nieodpłatność jako cecha wspólna umowy darowizny i umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy nie może mieć kluczowego znaczenia dla rozstrzygnięcia postawionego pytania, bowiem nieodpłatność nie jest wyłącznym atrybutem umowy przekazania ani nawet jej cechą dominującą, zatem na tej tylko podstawie nie sposób przyjąć, że należy stosować do niej przepisy o darowiźnie, także w drodze analogii.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
