Osobami współpracującymi ze zleceniobiorcą w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach społecznych są: małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha, ojczym oraz osoby przysposabiające - jeżeli pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy wykonywaniu umowy zlecenia. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie określają jednak

Jeśli składki na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są wpłacane po terminie obowiązującym danego płatnika, należy je odprowadzić wraz z odsetkami za zwłokę. Odsetki nalicza się stosując takie same zasady jak przy naliczaniu odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.

Umowa zlecenia jest umową cywilnoprawną, która stanowi samodzielny tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Zleceniobiorcy podlegają tym ubezpieczeniom obowiązkowo, jednak w niektórych przypadkach mogą podlegać im dobrowolnie lub nie zostaną objęci ubezpieczeniami.

Płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych płacą je niekiedy dopiero pod przymusem, czyli w trakcie egzekucji. Niektóre ze środków egzekucyjnych mogą być stosowane przez dyrektora oddziału ZUS w ramach tzw. egzekucji własnej.

Przy podjęciu dodatkowej działalności zarobkowej może dojść do zbiegu tytułów do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Zwykle wybór tytułu, z którego składki muszą być w takiej sytuacji płacone obowiązkowo, nie należy do ubezpieczonego. Istnieją jednak sytuacje, gdy taka możliwość istnieje i pozwala na uniknięcie zbyt dużych obciążeń składkowych.

30 kwietnia 2005 r. mija termin wyznaczony płatnikom składek na sprawdzenie, czy dane przekazane do ZUS za 2004 r. zostały prawidłowo ujęte w imiennych raportach miesięcznych oraz deklaracjach rozliczeniowych. W razie stwierdzenia, że dokument został błędnie wypełniony lub zawiera nieprawidłowe dane, płatnik składek zobowiązany jest sporządzić jego korektę w formie nowego dokumentu zawierającego prawidłowe

Gdy przedsiębiorca nie chce sam prowadzić dokumentacji ubezpieczeniowej i rachunkowej, wykonywanie obowiązków w zakresie jej sporządzania i przekazywania może zlecić do biura rachunkowego. Celowe jest wówczas zawarcie z biurem umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług.

Uprawnienie ubezpieczonego do płacenia niższej składki na ubezpieczenie zdrowotne ze względu na wysokość zaliczki, która jest niższa od tej składki, rodzi obowiązki ze strony pracodawcy. Jednym z nich jest obowiązek informowania Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) o ubezpieczonych, wobec których takie obniżenie zostało zastosowane, oraz o kwocie obniżenia.

Od stycznia 2005 r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 8,5%. Składka zdrowotna w tej wysokości powinna być naliczana od wszystkich wypłaconych lub postawionych do dyspozycji pracownika po 31 grudnia 2004 r. wypłat, stanowiących podstawę wymiaru składek, bez względu na okres, którego wypłata dotyczy (po uprzednim pomniejszeniu tego przychodu o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne

Zasady wypełniania dokumentów rozliczeniowych są powszechnie znane. Zdarzają się jednak sytuacje rodzące wątpliwości, na przykład które z dokumentów są właściwe do rozliczenia składek, na ilu drukach należy się rozliczyć i jak je prawidłowo wypełnić.

Po zakończeniu roku podatkowego podatnicy są obowiązani w terminie do 31 stycznia 2005 r. złożyć w urzędzie skarbowym roczną deklarację (według wzoru PIT-16A) o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach roku podatkowego.

Osoba prowadząca działalność, która ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie. Jeśli nie zgłosi się do tych ubezpieczeń, obowiązkowo podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Gdy rencista nie zgłosi się również do tego ubezpieczenia, powstaje wątpliwość, czy ZUS może w tej sprawie wszcząć postępowanie kontrolne.

Na pracodawcy, który jest płatnikiem składek, ciąży obowiązek składania za zatrudnione osoby comiesięcznych imiennych raportów, w których są wykazywane m.in. takie informacje, jak: podstawa wymiaru składek, ewentualne okresy przerw w ubezpieczeniu pracowniczym oraz kwoty wypłaconych świadczeń.

Zasady wypełniania druków ubezpieczeniowych składanych do ZUS są powszechnie znane. W praktyce zdarzają się jednak różne sytuacje, które stwarzają problemy. Aby obraz przebiegu ubezpieczenia był pełen, najważniejsze jest prawidłowe wypełnienie druków zgłoszeniowych (ZUS ZUA i ZUS ZZA) informujących o dacie i tytule objęcia ubezpieczeniami.

Za pracowników korzystających z urlopów innych niż wypoczynkowy płatnicy składek zobowiązani są składać imienne raporty, wskazujące na okres przerwy w ubezpieczeniach z tytułu zatrudnienia oraz rodzaj tej przerwy.

Wynagrodzenie przysługujące syndykowi za zlecone przez sąd do wykonania określone czynności należy traktować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście.

Często stosowaną formą zatrudnienia jest praca nakładcza, zwana potocznie chałupniczą. Polega ona na wytwarzaniu przedmiotów z powierzonego materiału lub na świadczeniu usług na polecenie i rachunek podmiotu zlecającego, czyli nakładcy. Osoby zatrudnione na umowę o pracę nakładczą (tzw. wykonawcy) mogą wykonywać tę pracę w domu w dowolnie ustalonym czasie, same lub przy pomocy innych osób.

Kontrola inspektora ZUS obejmuje zarówno prawidłowość obliczania i potrącania składek na ubezpieczenia społeczne, jak i innych składek, do poboru których zobowiązany jest ZUS, w tym składek na ubezpieczenie zdrowotne. Ustalenie prawidłowej wysokości tej składki powoduje często wiele wątpliwości.

W podróż związaną z załatwianiem spraw służbowych może zostać oddelegowany nie tylko pracownik, ale również zleceniobiorca. Podstawą wypłaty należności z tytułu podróży oraz diet jest umowa zlecenia zawarta ze świadczeniobiorcą.

Od 1 kwietnia 2004 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie wzoru bankowego dokumentu płatniczego. Reguluje ono wzór dokumentu płatniczego, który służy do regulowania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Kontynuując problem poruszony w poprzednim numerze przedstawiamy obowiązki płatnika składek związane ze zmianą tytułu do ubezpieczeń zleceniobiorców, którzy: podjęli wykonywanie pracy na podstawie innej umowy zlecenia, rozpoczęli prowadzenie działalności pozarolniczej lub zakończyli jej prowadzenie, gdy była zawierana umowa zlecenia.

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach.