Wyrok NSA z dnia 26 lutego 2019 r., sygn. I OSK 826/17
Reforma rolna
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Monika Nowicka Sędziowie NSA Jan Paweł Tarno del. WSA Adam Jutrzenka-Trzebiatowski (spr.) Protokolant sekretarz sądowy Tomasz Weiher po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2019 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 grudnia 2016 r. sygn. akt I SA/Wa 1457/16 w sprawie ze skargi J. G. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] lipca 2016 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 15 grudnia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I SA/Wa 1457/16, oddalił skargę J. G. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia [...] lipca 2016 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania administracyjnego. Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym. Wnioskiem z dnia [...] listopada 2007 r. (sprecyzowanym ostatecznie pismem z dnia [...] lutego 2009 r.) P. S. zwrócił się do Wojewody [...] o wydanie decyzji stwierdzającej, że zespół pałacowo - parkowy o powierzchni [...] ha, położony w [...], gmina [...], powiat [...], na działce ewidencyjnej numer [...], zapisanej obecnie w księdze wieczystej o nr [...], prowadzonej przez Sąd Rejonowy w [...], stanowiący byłą własność K. S., nie podlegał pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm. - określanego dalej jako d.p.r.r.). Umową sprzedaży spadku z dnia [...] grudnia 2008 r., sporządzoną w formie aktu notarialnego (repertorium A nr [...]), P. S., J. S., A. S., J. S. i A. S. sprzedali cały spadek po zmarłych K. S. oraz J. S., J. G., który dokonał nabycia do swojego majątku osobistego. W związku z tym do prowadzonego przez Wojewodę postępowania, w miejsce synów K. S. i J. S., wstąpił J. G.. W dniu [...] października 2012 r. Wojewoda [...] wydał decyzję nr [...], w której stwierdził, że zespół pałacowo - parkowy o powierzchni [...] ha, położony w [...], gmina [...], powiat [...], na działce o nr ewidencyjnym [...], zapisany obecnie w księdze wieczystej o nr [...], prowadzonej przez Sąd Rejonowy w [...], stanowiący byłą własność K. S., nie podlegał pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. Od powyższej decyzji odwołanie złożył Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo [...]. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia [...] lipca 2016 r. nr [...] uchylił decyzję Wojewody [...] z dnia [...] października 2012 r. nr [...] i umorzył postępowanie przed organem pierwszej instancji. Organ odwoławczy wskazał, że wszystkie nieruchomości ziemskie wymienione w punktach b, c, d i e art. 2 ust. 1 d.p.r.r. przechodziły bezzwłocznie, bez żadnego wynagrodzenia w całości, na własność Skarbu Państwa. Przy czym zaznaczył, że prawodawca wyłącznie w przypadku majątków objętych reformą rolną z uwagi na spełnienie przesłanek wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r., za właściwy uznał administracyjny tryb rozstrzygania sporów dotyczących tej grupy nieruchomości ziemskich. Podstawę dla rozstrzygnięć stanowi w tych przypadkach § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 10, poz. 51 - określanego dalej jako r.w.d.p.r.r.). Mając na względzie, że nie jest dopuszczalna rozszerzająca wykładnia przepisów dekretu, Minister stwierdził, że nie ma podstaw do objęcia trybem administracyjnym pozostałych rodzajów nieruchomości przeznaczonych na cele reformy rolnej. Tym samym właściwe organy administracji nie mogą orzekać o podpadaniu pod działanie dekretu nieruchomości innych niż objętych art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. Potwierdza to jednolity pogląd orzecznictwa sądowego, zgodnie z którym poza przypadkiem wskazanym w § 5 ust. 1 rozporządzenia, zamknięta jest droga administracyjna dla rozstrzygania sporów co do zakresu działania przepisów o reformie rolnej. Organ II instancji dokonując analizy treści istotnych dokumentów, odnoszących się do podstawy przejęcia, zgromadzonych przez organ pierwszej instancji podczas prowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalił, że w piśmie z dnia [...] lutego 2008 r., Archiwum Państwowe w [...] poinformowało, że w przechowywanym zasobie nie znaleziono dokumentów dotyczących przekazania na rzecz Skarbu Państwa pałacu i kaplicy w [...]. Odpis księgi wieczystej nr [...] prowadzonej przez Sąd Rejonowy w [...] IV Wydział Ksiąg Wieczystych, jako podstawę nabycia nieruchomości położonej w [...] (własność Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwo w [...]) wskazuje art. 4 ust. 1 oraz art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach. W przywołanym odpisie została wymieniona działka nr [...], której odpowiada objęta złożonym wnioskiem, dzisiejsza działka nr [...]. W kolejnym piśmie z dnia [...] lutego 2009 r. Sąd Rejonowy w [...] poinformował, że księga wieczysta nr [...] nie miała nigdy innego oznaczenia i prowadzona jest dla nieruchomości położonej w [...], gmina [...], powiat [...], województwo wielkopolskie, zajmującej powierzchnię [...] ha. Natomiast w aktach księgi nie znajdują się dokumenty, z których wynikałoby, że nieruchomość wpisaną do księgi wieczystej przejęto na cele reformy rolnej na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r.. Dalej w tym samym piśmie Sąd wskazał, że księga wieczysta nr [...], która została założona po zamknięciu księgi wieczystej [...][...], prowadzona jest dla nieruchomości o powierzchni [...] ha, położonej w miejscowości [...], a w dziale II jako właściciel wpisany jest Skarb Państwa. Zgodnie z informacją przekazaną przez Sąd, również w aktach tej księgi wieczystej brak jest dokumentów wskazujących na przejęcie objętej tą księgą nieruchomości na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. Dodatkowo Sąd zwrócił uwagę, że księga wieczysta [...] [...] (z której to powstała m.in. księga wieczysta nr [...]) znajduje się w Sądzie Rejonowym w [...]. Sąd Rejonowy w [...] V Wydział Ksiąg Wieczystych, w piśmie z dnia [...] września 2008 r. zawarł informację, że księga wieczysta [...] [...] jest zamknięta, a jako właściciel nieruchomości nią objętej, od [...] sierpnia 1946 r., widnieje Skarb Państwa (Wojewódzki Urząd [...]). Natomiast w piśmie z dnia [...] maja 2012 r. Sąd Rejonowy w [...] odnotował, że w księdze wieczystej [...] [...] na dzień [...] września 1939 r. jako właściciel wpisany był K. S., zaś przejęcie na Skarb Państwa nastąpiło w dniu [...] października 1946 r., a wpisu dokonano na podstawie zaświadczenia Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w [...] z dnia [...] sierpnia 1946 r. Ponadto organ odwoławczy wskazał, iż z treści korespondencji Starostwa Powiatowego w [...] z dnia [...] listopada 2008 r. wynika, że w dokumentacji archiwalnej Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej nie ma dokumentów określających podstawę przejęcia nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr [...]. Natomiast dokument pt. "[...]", opracowany w 1985 r. zawiera zapis, zgodnie z którym Skarb Państwa Polskiego wpisał się jako właściciel majątku na podstawie zaświadczenia Urzędu Ziemskiego w [...] z dnia [...] sierpnia 1946 r., wpisu do księgi dokonano [...] września 1946 r., brak jest jednak w tej ewidencji wskazania podstaw przejęcia majątku. Minister podniósł, że przytoczone dokumenty nie potwierdzają jednoznacznie, że nieruchomość stanowiąca przedmiot postępowania została przejęta na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r., a zarówno wnioskodawca, jak i odwołujący podają w swoich wystąpieniach, że w treści zamkniętej księgi wieczystej nr [...] zawarta jest adnotacja, zgodnie z którą [...] podpadają pod działanie art. 2 ust. 1 lit. b), c), d) i e) d.p.r.r. Organ II instancji dodał, że jego doświadczenie w rozpatrywaniu tego rodzaju spraw uzasadnia twierdzenie, że brak dokładności przy sporządzaniu dokumentów był nierzadko charakterystyczny dla działania władz w latach 40 - tych. Jednakże nie zmienia to faktu, że takie mało precyzyjne określenie podstawy przejęcia nie może stanowić dowodu na przejęcie tego majątku wyłącznie w oparciu art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. Jednocześnie taki sposób ujęcia przepisu prawa nie dowodzi, że majątek spełniał wszystkie wymienione w nim przesłanki. Tym bardziej, że różny był sposób przejęcia poszczególnych nieruchomości wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. b), c), d) i e) d.p.r.r. Ponadto samo odczytanie omawianego przepisu pozwala zauważyć, że poszczególne podstawy przejęcia dotyczą różnego rodzaju nieruchomości, a co za tym idzie przejęcie konkretnego majątku na cele reformy rolnej nie mogło nastąpić jednocześnie na podstawie wszystkich przypadków określonych w tym przepisie. Natomiast samo usytuowanie przedmiotu wniosku pozwala - zdaniem Ministra - przyjąć, że dzisiejsza działka ewidencyjna nr [...] wraz z całym otoczeniem posiadała i posiada charakter jednoznacznie leśny, a biorąc to pod uwagę nie można wykluczyć, że ta część majątku została przejęta na podstawie dekretu z dnia 12 grudnia 1944 o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 15, poz. 82). Poza charakterem tej części majątku, argumentem przemawiającym za przedstawioną tezą jest w ocenie Ministra protokół zdawczo - odbiorczy z dnia [...] czerwca 1946 r., który dotyczy wyłącznie części dawnego majątku K. S., obejmującego majątek [...], pełniącego funkcje związane z prowadzeniem działalności rolniczej. Organ wspomniał również protokół zdawczo - odbiorczy faktycznego przejęcia w użytkowanie, który dotyczy majątku [...] z folwarkiem [...] i gorzelnią rolniczą w majątku [...] - obejmujących [...] ha powierzchni - oraz wspomina o folwarku [...]. W przywołanych protokołach nie ma wzmianki, że na cele rolne przejęto jakiekolwiek użytki leśne. Ponadto zarówno w protokołach, jak i w załącznikach nie ma wzmianki o budynku pałacowym objętym złożonym wnioskiem. Minister podkreślił, że zgodnie z informacją przekazaną przez Sąd Rejonowy w [...] powierzchnia majątku objętego księgą wieczystą [...][...] wynosiła [...] ha, zaś protokołami objęto odpowiednio powierzchnię [...] ha i [...] ha (bez folwarku [...]). Wymienione fakty i okoliczności sugerują zdaniem organu, że nie cały majątek po K. S. został objęty reformą rolną i istnieje duże prawdopodobieństwo, że część tego majątku (w tym część objęta złożonym wnioskiem) przeszła na własność Skarbu Państwa na podstawie przepisów dekretu o lasach. Tym bardziej, że brak jest dowodów na to, że obszar objęty wnioskiem pozostawał w zarządzie innego podmiotu niż Lasy Państwowe. W związku z powyższym Minister podniósł, że w związku z dokonanymi ustaleniami, twierdzenia wnioskodawcy jakoby cześć majątku [...][...], objęta wnioskiem i rozstrzygnięciem Wojewody, przeszła na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r., nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym i należy je potraktować jako dowolne i niczym nie poparte. Bezpodstawne jest również twierdzenie wnioskodawcy, że w sprawie przejęcia majątku [...] Wojewódzki Urząd Ziemski wydał decyzję z dnia [...] sierpnia 1946 r. W aktach sprawy nie znajduje się decyzja z dnia [...] sierpnia 1946 r., ani żadna inna dotycząca tego majątku, można jedynie domniemywać, że wnioskodawca miał na myśli zaświadczenie Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego z dnia [...] sierpnia 1946 r. W świetle zgromadzonych dowodów teza o przejęciu nieruchomości objętej wnioskiem na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. - zdaniem Ministra - musi być uznana nie tylko za nieudowodnioną, ale również nieuprawdopodobnioną. Podsumowując, Minister stwierdził, że wnioskodawca zarówno na etapie postępowania przed organem pierwszej instancji, jak i przed organem odwoławczym nie przedstawił dokumentów jednoznacznie świadczących, że przejęcie majątku objętego złożonym wnioskiem nastąpiło na podstawie art. 2 ust. 1 lit. e) d.p.r.r. Dokumentów potwierdzających przejęcie majątku w oparciu o przywołaną podstawę nie ma również w materiale dowodowym zgromadzonym przez organ pierwszej instancji, który w trakcie prowadzenia postępowania zwrócił się do wielu podmiotów, w tym sądów wieczystoksięgowych.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
