Postanowienie NSA z dnia 28 stycznia 2013 r., sygn. II FZ 1073/12
Prawo pomocy
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA (del.) Andrzej Jagiełło po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2013r na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia M. W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 7 listopada 2011r. sygn. akt I SA/Gd 861/11 w przedmiocie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych w sprawie ze skargi M. W. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w G. z dnia 10 czerwca 2011r. nr [...] w przedmiocie zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004r od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów. postanawia: oddalić zażalenie.
Uzasadnienie
U Z A S A D N I E N I E Zaskarżonym postanowieniem z dnia 7 listopada 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku odmówił przyznania M. W. prawa pomocy w zakresie częściowym. Sąd wskazał, że M. W. w wniosku z dnia 20 sierpnia 2012 r. zwróciła się o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych, w tym wpisu sądowego od skargi kasacyjnej w kwocie 1.347 zł. W złożonym oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach skarżąca podała, że nie osiąga dochodów, na jej utrzymaniu pozostaje dwoje małoletnich dzieci, na które otrzymuje alimenty w wysokości 1.000 zł miesięcznie, nie posiada majątku, w tym nieruchomości, oszczędności i przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro, z jej rachunków bankowych prowadzona jest egzekucja, co potwierdzają dołączone odpisy zawiadomień z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zajęciu kont skarżącej prowadzonych przez Bank Millennium S.A. i PKO BP S.A. do kwoty 314.625,68 zł. Z uwagi na fakt, że oświadczenie skarżącej było niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego a także budziło wątpliwości co do rzetelności zarządzeniem referendarza sądowego została wezwana do przedłożenia szeregu szczegółowo wymienionych dodatkowych oświadczeń oraz dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego i dochodów. W odpowiedzi na wezwanie skarżąca nadesłała dodatkowe oświadczenie, w którym podała, że samotnie wychowuje dwoje małoletnich dzieci, utrzymuje się wyłącznie z alimentów w wysokości 1.000 zł miesięcznie, które przekazuje jej ojciec dzieci, nie korzysta z pomocy udzielanej przez instytucje państwowe ani niemieckie, ani też polskie, nie posiada nieruchomości oraz samochodu. Przedłożyła wyciąg z rachunku bankowego w Banku Millennium S.A. sporządzony za okres od 1 czerwca do 31 sierpnia 2012 r., z którego wynika, że salda końcowe oszczędnościowego konta osobistego (PLN) oraz walutowych wynoszą 0 zł, zaś saldo zadłużenia skarżącej w związku z zaciągniętymi pożyczkami i kredytami w sierpniu 2012 r. wyniosło 69.352,57 zł. Dokumentując wydatki związane z ponoszonymi przez siebie kosztami utrzymania nadesłała fakturę VAT z 8 lipca 2012 r. za telefon na kwotę 182,57 zł. Postanowieniem z dnia 5 października 2012 r. referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku odmówił przyznania prawa pomocy a skarżąca złożyła od niego sprzeciw. Rozpoznając wniosek Sad zauważył, że z 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. wynika dla wnioskującego o przyznanie prawa pomocy obowiązek wykazania zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. W związku z powziętymi wątpliwościami co do możliwości płatniczych skarżącej, zobowiązano ją do przedłożenia szeregu dokumentów źródłowych i złożenia oświadczeń w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania, ale w zakreślonym terminie nie przedłożyła wszystkich wymaganych dokumentów. W ocenie Sądu skarżąca prawidłowo pouczona, że niezastosowanie się do treści wezwania będzie skutkować rozpoznaniem wniosku w oparciu o posiadane dokumenty już z samego faktu nałożenia na nią zobowiązania w trybie art. 255 p.p.s.a., powinna wywieść, że zostanie obciążona negatywnymi skutkami związanymi z nieprzedłożeniem wymaganych dokumentów. Tym bardziej, że w tej sprawie złożony przez nią poprzedni wniosek o zwolnienie od wpisu sądowego od skargi, postanowieniem z dnia 19 grudnia 2011 r. rozpoznany został odmownie z uwagi na nieprawidłowe wykonanie wezwania oraz wybiórcze przedstawienie swojej sytuacji majątkowej. Prawidłowość tego rozstrzygnięcia potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 27 lutego 2012 r., sygn. akt II FZ 128/12. Znając stanowisko Sądu w tym zakresie, skarżąca po raz kolejny uchyliła się od przedstawienia wszystkich istotnych dokumentów, które pozwoliłyby ustalić jej sytuację finansową w sposób niebudzący wątpliwości. Przedłożony wyciąg z konta nie zawiera historii dokonanych na nim operacji; pominięte zostały informacje szczegółowe dotyczące rachunków bieżących skarżącej, zaś saldo końcowe, które wynosiło 0 zł nie świadczy jeszcze o braku wpływów w ciągu całego okresu rozliczeniowego. W ocenie Sądu fakt zajęcia rachunku bankowego oraz pozbawienia możliwości dysponowania zgromadzonymi na nim środkami, nie zwalnia wnioskodawczyni z obowiązku przedłożenia zestawienia dokonanych na nim operacji bankowych a analiza historii wpłat i wypłat na konto jest konieczna do uzyskania pełnego obrazu sytuacji majątkowej. Zajęcie rachunku bankowego nie wyklucza możliwości dokonywania ewentualnych wpłat na ten rachunek, a ich analiza pozwoliłaby na ustalenie, czy jedynymi dochodami skarżącej są uzyskiwane od ojca dzieci alimenty. Sąd zakwestionował twierdzenia skarżącej, że prowadzi ona gospodarstwo domowe samodzielnie, utrzymując siebie i dwoje małoletnich dzieci z kwoty 1.000 zł płaconych przez ich ojca alimentów. Mieszkając na terenie Niemiec, nie uzyskuje dochodów z innych źródeł oraz nie korzysta z pomocy socjalnej i nawet gdyby uznać, że ceny podstawowych produktów oraz bieżące koszty utrzymania mieszkania w Niemczech są zbliżone do cen obowiązujących w Polsce, to nie sposób przyjąć, że pozostała po zapłaceniu rachunku za telefon kwota 817, 43 zł pozwoliłaby na utrzymanie gospodarstwa domowego. Sąd zauważył również , że skarżąca - poza fakturą za telefon - nie nadesłała dokumentów, które obrazowałyby wysokość ponoszonych przez nią pozostałych niezbędnych wydatków związanych z bieżącym utrzymaniem jej i dzieci, jak również nie udokumentowała, że w związku z trudną sytuacją finansową nie reguluje tych należności. Odnosząc się, zaś do tej kwestii ewentualnego ponoszenia kosztów utrzymania przez jej konkubenta wyjaśniła lakonicznie, że jest osobą samotną, a z drugiej strony na samą spłatę zaciągniętych pożyczek bankowych skarżąca miesięcznie przeznacza kwotę 2.178,46 zł. W takiej sytuacji Sąd uznał jej oświadczenie o samodzielnym prowadzeniu gospodarstwa domowego, ponoszeniu wszystkich koniecznych kosztów utrzymania siebie i małoletnich dzieci, w tym nie tylko wydatków związanych z wyżywieniem oraz opłatami za media, ale również na spłatę pożyczek, bez pomocy innych osób za sprzeczne zarówno z doświadczeniem życiowym, jak i zasadami logiki. Odnosząc się do okoliczności prowadzenia z jej rachunków bankowych egzekucji zauważył, że zajęcie kont samo w sobie nie może stanowić okoliczności, która w rozpoznawanej sprawie uzasadniałaby zwolnienie skarżącej od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Sąd odnotował przy tym, że zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Sąd zwrócił nadto uwagę, że składając poprzedni wniosek o przyznanie prawa pomocy skarżąca deklarowała udział we współwłasności nieruchomości rolnej o powierzchni 800 m² a tego składnika majątku nie wykazała w aktualnie rozpoznawanym wniosku. W tych okolicznościach Sąd uznał, że skarżąca po raz kolejny przedstawiła swoją sytuację majątkową i finansową nierzetelnie, w taki sposób by potwierdzała, iż nie ma ona realnych możliwości poniesienia kosztów sądowych. Całokształt ustalonych i wskazanych okoliczności nie pozwala zaś na dokonanie pełnej oceny jej możliwości płatniczych, a w konsekwencji stwierdzenia, czy w ogóle, a jeśli tak to w jakiej części jest ona w stanie uiścić koszty sądowe, ale także skutkuje uznaniem za niewiarygodne złożonego przez nią oświadczenia. Jej postępowanie nie pozwala na wyjaśnienie istotnych wątpliwości dotyczących jej rzeczywistej sytuacji majątkowej i w konsekwencji, zdaniem Sądu, brak jest podstaw do uznania, że nie może ponieść niezbędnych kosztów sądowych. Nie wykazała , bowiem spełnienia ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy wymienionych w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej zarzucił, naruszenie art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. w zw. z art. 8 i 80 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji a tym samym konstytucyjnego prawa do sądu. W konkluzji wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przyznanie skarżącej prawa pomocy w żądanym zakresie. W uzasadnieniu zażalenia podniósł, że w hipotezie przepisu art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. mieści się sytuacja w której wnioskodawca posiada wprawdzie pewne środki finansowe ale nie może nimi dysponować np. przez przymus egzekucyjny. Mimo uznaniowego charakteru zaskarżone postanowienie narusza przede wszystkim art. 8 ust. 1 i art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z majątku skarżącej organ egzekucyjny prowadzi bowiem egzekucję wysokiej kwoty 314.625,68 zł. W katalogu, zaś zwolnień spod egzekucji nie wymieniono wpisów sądowych a jedynie wydatki o charakterze alimentacyjnym zapewniające dłużnikowi minimum egzystencji. Zatem z samej istoty tych przepisów skarżąca pozbawiona jest możliwości uiszczenia wpisu. W jego ocenie skarżąca przedstawiła wymagane dokumenty, którymi mogła dysponować i w takiej formie w jakiej je sporządzono. Nadto nigdy nie ukrywała, ze ojciec jej dzieci pomaga od czasu do czasu w zaspokojeniu potrzeb rodziny ale nie znaczy to, ze prowadzi z nimi wspólne gospodarstwo domowe. W tej sytuacji bezpodstawne jest twierdzenie, ze nie może utrzymać rodziny z kwoty 1000 zł miesięcznie. Dla jej sytuacji nie ma natomiast jakiegokolwiek znaczenia fakt posiadania udziału 1/14 części w niewielkiej nieruchomości rolnej. Nieznaczna, zaś kwota jaką mogłaby uzyskać po wieloletnim postępowaniu o zniesienie współwłasności uzasadnia tezę o faktycznym zrzeczeniu się udziałów. Naczelny Sąd Administracyjny zważył ,co następuje: Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Stosownie do art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270, ze zm,) - p.p.s.a.- przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje w zakresie częściowym, np. zwolnienia od kosztów sądowych, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest obiektywnie niemożliwe. Jak trafnie zauważył Sąd pierwszej instancji, z treści art. 246 § 1p.p.s.a. wynika, że ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym spoczywa na wnioskującym o jego przyznanie. Rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji miał, więc obowiązek wszechstronnie i wyczerpująco odnieść się do przytoczonych we wniosku okoliczności i do materiału dowodowego zebranego w sprawie. Stosownie do treści art. 255 p.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony okaże się niewystarczające dla oceny jej stanu majątkowego i możliwości płatniczych lub budzi wątpliwości, strona jest zobowiązana złożyć, na wezwanie sądu, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty dla potwierdzenia jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Przepis ten nakłada, więc na stronę obowiązek współdziałania z sądem w zakresie gromadzenia dowodów i wyjaśniania wszystkich okoliczności w celu ustalenia jej stanu majątkowego i możliwości płatniczych. Niewywiązanie się przez stronę z tego obowiązku może mieć wpływ na ocenę zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy . W rozpoznawanej sprawie wobec uznania informacji zawartych przez skarżącą we wniosku za niewystarczające oraz budzące wątpliwości , wezwano ją do złożenia dodatkowego oświadczenia oraz szeregu dokumentów dotyczących sytuacji majątkowej, rodzinnej, uzyskiwanych dochodów i operacji na posiadanym rachunku bankowym. Została przy tym pouczona , że w razie ich niezłożenia wniosek o przyznanie prawa pomocy zostanie rozpoznany w oparciu o dane wynikające z akt sprawy, a więc o możliwych negatywnych skutkach nieprzedłożenia wymaganych dokumentów. W zakreślonym terminie nie przedłożyła wszystkich wymaganych dokumentów . Nie skorzystała, zatem z możliwości rzetelnego wykazania swojej sytuacji majątkowej i rodzinnej a tym samym zasadności swojego żądania i w konsekwencji powinna się liczyć z tym, że Sąd nie znajdzie wystarczających podstaw do jego uwzględniania. Nie bez znaczenia przy tym jest fakt, że z tych samych przyczyn nie został uwzględniony jej poprzedni wniosek o przyznanie prawa pomocy z dnia 20 września 2011 r. Jak ustalił natomiast Sąd pierwszej instancji na podstawie znajdujących się w aktach sprawy materiałów, wbrew twierdzeniom skarżącej, nie zostały wykazane przesłanki określone w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., co oznacza brak podstaw do uwzględniania wniosku skarżącego. Prawidłowe jest zatem stanowisko, że na podstawie tych niekompletnych i nierzetelnych danych brak jest podstaw do przyjęcia, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów postępowania sądowego bez uszczerbku koniecznego utrzymania dla siebie i rodziny. Sąd w szczegółowych rozważaniach wykazał niewiarygodność i brak logiki w twierdzeniach skarżącej, że z kwoty 1000 zł miesięcznie utrzymuje siebie i dzieci oraz spłaca zaciągnięte pożyczki w miesięcznych ratach wynoszących 2.178,46 zł. Takie były zasadnicze motywy odmowy przyznania prawa pomocy i trafność tych konkluzji nie została w zażaleniu skutecznie podważona. Bezzasadny przy tym jest zarzut naruszenia przez Sąd przepisów art. 8 ust. 1 i art. 80 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2002 r., Nr 110, poz. 968 ze zm.). Sąd nie kwestionował, bowiem faktu zajęcia rachunków bankowych a jedynie w swoich rozważaniach wskazał, że nie przesądza to o zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz omówił uregulowania dotyczące kwot zwolnionych od zajęcia. Żądanie, zaś przedstawienia wykazu operacji dokonywanych na kontach miało na celu zweryfikowanie twierdzeń skarżącej, że jedynym jej dochodem są alimenty otrzymywane od ojca dzieci a to, jak wyżej wskazano, należało do obowiązków Sądu rozpoznającego wniosek. Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny uznał zaskarżone postanowienie za zgodne z prawem i w związku z tym oddalił zażalenie na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
