Różnice kursowe w podatkach i rachunkowości po zmianach

Każda transakcja, tj. sprzedaż lub zakup towaru bądź usługi, otrzymana lub dokonana zapłata, wyrażona w walucie obcej wymaga przeliczenia na walutę polską. Standardowy schemat tego przeliczenia przebiega najczęściej w dwóch etapach. Pierwszym jest wstępna wycena transakcji, dokonywana z reguły po kursie średnim waluty ogłaszanym przez NBP, drugim - wycena uregulowanej należności lub zobowiązania, która następuje po kursie faktycznie zastosowanym z tego dnia. Różnice w tych kursach wymiany walut, które wynikają z różnej w czasie wartości walut obcych wyrażonych w walucie polskiej, powodują powstanie różnic kursowych. W zależności od wzajemnych relacji pomiędzy kursami walut występują dodatnie lub ujemne różnice kursowe, które zwiększają przychody lub koszty podatnika.

I. Metody rozliczania różnic kursowych

Podatnicy podatku dochodowego prowadzący księgi rachunkowe mają prawo do wyboru jednej z dwóch metod ustalania różnic kursowych. Mogą je rozliczać metodą podatkową lub metodą bilansową. Prawo wyboru metody przysługuje podatnikom od 2007 r. Do końca 2006 r. różnice kursowe w PIT lub CIT były rozliczane przez wszystkie podmioty - w tym prowadzące tzw. pełną księgowość - wyłącznie metodą podatkową. Pomimo upływu czasu, który - jak by się mogło wydawać - powinien być wystarczający na wypracowanie praktyki w zakresie rozliczania różnic kursowych za pomocą tych dwóch metod, zagadnienie to pozostaje nadal jednym z najtrudniejszych w podatku dochodowym.

Metoda podatkowa polega na ustalaniu różnic kursowych zgodnie z przepisami podatkowymi (art. 24c updof oraz art. 15a updop). Chodzi tu wyłącznie o zrealizowane różnice kursowe, tzn. powstałe w związku z otrzymaniem lub dokonaniem zapłaty. Natomiast metoda bilansowa pozwala na uwzględnienie w rachunku podatkowym różnic kursowych ustalonych zgodnie z przepisami o rachunkowości na zasadach określonych przez art. 14b updof oraz art. 9b updop. Zastosowanie tej metody pozwala uwzględnić w PIT lub CIT wszystkie różnice kursowe ujęte w księgach rachunkowych, a więc także te niezrealizowane, tj. powstałe na przykład z wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowy.

Przywilej wyboru jednej z dwóch wymienionych metod rozliczania różnic kursowych dotyczy tylko tej grupy podatników, która prowadzi księgi rachunkowe, a tym samym jest zobowiązana do stosowania przepisów o rachunkowości. Pozostali podatnicy rozliczają różnice kursowe wyłącznie metodą podatkową. Obowiązek stosowania metody podatkowej wystąpi u przedsiębiorców, którzy rozliczają podatek dochodowy na zasadach ogólnych na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów bądź w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Metoda podatkowa

Zasady rozliczania różnic kursowych według metody podatkowej zostały określone w art. 24c updof oraz art. 15a updop. Ustalanie różnic kursowych na podstawie przepisów podatkowych należy uznać za podstawowy sposób wykazywania przychodów i kosztów podatkowych z tytułu różnic kursowych, który nie wymaga zawiadomienia urzędu skarbowego.

Zdarzenia powodujące powstawanie podatkowych różnic kursowych

Na zdarzenia, w których dochodzi do powstania podatkowych różnic kursowych, wskazują przepisy art. 24c ust. 2 i 3 updof oraz art. 15a ust. 2 i 3 updop. I tak, dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:

1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

Natomiast ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:

1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

Powstałe w ten sposób różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody (dodatnie różnice kursowe) albo koszty uzyskania przychodów (ujemne różnice kursowe).

Problemy z rozliczaniem różnic kursowych metodą podatkową w pytaniach i odpowiedziach

1. Jak rozliczają różnice kursowe opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

Moja firma zajmuje się sprzedażą zabawek. Prowadzimy sklep internetowy. Sprzedaż ta jest opodatkowana w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych według stawki 3%. W okresie przedświątecznym zrealizowaliśmy kilka transakcji sprzedaży wysyłkowej dla odbiorców zagranicznych, na których w związku z otrzymaną zapłatą wystąpiły dodatnie oraz ujemne różnice kursowe. Skoro opodatkowaniu ryczałtem podlegają wyłącznie przychody (bez kosztów), to czy powinienem rozliczyć wyłącznie dodatnie różnice kursowe?