Wyrok NSA z dnia 21 lipca 2015 r., sygn. II GSK 1303/14
Inne
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Rysz Sędziowie NSA Hanna Kamińska Sędzia del. WSA Ewa Cisowska-Sakrajda (spr.) Protokolant asystent sędziego Elżbieta Jabłońska-Gorzelak po rozpoznaniu w dniu 21 lipca 2015 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Głównego Inspektora Transportu Drogowego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 31 stycznia 2014 r., sygn. akt VI SA/Wa 1745/13 w sprawie ze skargi "K.-B." K. M., P. M. Spółki jawnej z siedzibą w M. na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. 2. zasądza od "K.-B." K. M., P. M. Spółki jawnej z siedzibą w M. na rzecz Głównego Inspektora Transportu Drogowego 700 (siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2014r.,VI SA/Wa 1745/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uchylił decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] kwietnia 2013r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Ś. Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] lutego 2013r. w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji - przedstawiając przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia ustalenia - wskazał, że w dniu 3 października 2012r. w C. na drodze krajowej nr 43, na której mogą poruszać się pojazdy o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi do 10 t. przeprowadzono kontrolę samochodu ciężarowego marki Volvo o nr rejestracyjnym [...], kierowanego przez W. G., w ramach działalności gospodarczej "K." K. M., P. M. Spółki jawnej z siedzibą w M. W trakcie kontroli stwierdzono, że pojazdem tym przewożona była kostka brukowa. Kierowca nie okazał zezwolenia na przejazd pojazdem nienormatywnym. Na wyznaczonym miejscu ważenia pojazdów, za pomocą przenośnych wag do pomiarów statycznych typu LP 600 o nr fabrycznych 27142438 i 27142440, posiadających ważne świadectwa legalizacji, została przeprowadzona kontrola nacisków osi i masy całkowitej, która wykazała przekroczenie o 4,2t. dopuszczalnego nacisku podwójnej osi napędowej pojazdu przy odległości pomiędzy osiami składowymi większej niż 1,3 m i nie większej niż 1,8 m, jak również przekroczenie dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu o 0.30 t. Przebieg kontroli utrwalono protokołem z dnia 3 października 2012r. Protokół kontroli kierowca podpisał bez uwag. W związku z tym przekroczeniem nałożono karę pieniężną w wysokości 3 480 zł. W wyniku ważenia organ uwzględniał 2% limit błędu granicznego oraz konstrukcję pojazdu oraz rodzaj przewożonego ładunku.
Następnie Sąd I instancji wskazał, że Główny Inspektor Transportu Drogowego decyzją z dnia [...] kwietnia 2013r., utrzymując w mocy decyzję [...] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] lutego 2013r., podniósł, że miejsce ważenia pojazdu legitymuje się protokołem z pomiaru pochylenia terenu na stanowisku ważenia pojazdów z dnia 23 listopada 2010r. Wagi posiadały w chwili kontroli ważne świadectwa legalizacji ponownej, wydane przez Dyrektora Obwodowego Urzędu Miar w S. z terminem ważności do 30 października 2013r. Dokumenty te zostały okazane kierowcy przed dokonaniem ważenia. Kierowca został poinformowany o sposobie przeprowadzenia pomiarów oraz o przysługujących mu uprawnieniach. Pojazd zważono raz, kierowca nie wnosił o ponowne ważenie. Wskazane przez skarżącą spółkę opinie innych organów dotyczących zastosowania wag LP 600 nie wiążą w żaden sposób, tym bardziej że nie zostały poparte żadną analizą prawną mającą związek ze stanem faktycznym rozpatrywanej sprawy. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2008r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać wagi nieautomatyczne oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych dopuszcza w tym zakresie wagi o klasie dokładności od I do IIII, w tym także wagi LP 600. Normy w zakresie dopuszczalnych parametrów pojazdu mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a fakt ich naruszenia skutkuje koniecznością nałożenia kary pieniężnej. Skarżąca spółka w toku całego postępowania nie przedstawiła żadnych dowodów wskazujących, że dochowała należytej staranności realizując czynności związane z przejazdem i nie miała wpływu na powstanie naruszenia obowiązujących regulacji.
Rozpoznając skargę "K." K. M., P. M. Spółki jawnej na powyższą decyzję, Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. zaskarżonym wyrokiem uchylił tę decyzję i poprzedzającą ją decyzję [...] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] lutego 2013r.
Sąd I instancji za zasadne uznał zarzuty naruszenia art. 7, art. 77 i art. 107 § 3 k.p.a. co do poczynionych ustaleń w zakresie wyników ważenia pojazdu oraz podzielił stanowisko skarżącej spółki co do zastosowania niewłaściwych wag pomiarowych użytych do ważenia kontrolowanych pojazdów, wskazując przy tym, że poruszanie się pojazdów o przekroczonych parametrach norm dopuszczalnych, może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa innych uczestników ruchu drogowego. Z art. 61 ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. - Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2012r. poz. 1137 ze zm.), zwanej dalej p.r.d., wynika wprost - jak argumentował Sąd I instancji - że przewożony ładunek nie może powodować przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub dopuszczalnej ładowności pojazdu. Do nałożenia kary w określonej ustawą wysokości upoważnia jednak uzyskanie takich wyników ważenia pojazdu, które nie budzą wątpliwości. Zakres odpowiedzialności przewoźnika za popełnione naruszenia przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu, czy dopuszczalnych nacisków ładunku na poszczególne osie pojazdu ustawodawca przekłada na wysokość kary pieniężnej, uzależniając ją od wyników ważenia. Z tego względu wszelkie ustalenia faktyczne w zakresie wyników ważenia nie mogą budzić żadnych wątpliwości w zakresie prawidłowości ich przeprowadzenia. Jest to bowiem zasadniczy dowód stanowiący podstawę odpowiedzialności administracyjnej strony w zakresie wysokości nałożonej kary pieniężnej. Jak wywodził Sąd I instancji zasady użytkowania urządzeń określają bezpośrednio ich producenci (w tym przypadku instrukcja obsługi wagi LP 600), co następnie jest weryfikowane w oparciu o obowiązujące normy zawarte zarówno w świadectwach homologacji oraz certyfikatach zatwierdzenia typu urządzenia (WE nr PL 05004) oraz świadectwach legalizacji (dla wykorzystanych w rozpatrywanej sprawie). Z tych dokumentów wynika, że waga nieautomatyczna LP 600 służy do pomiaru nacisków kół i osi (w układzie dwóch połączonych wag lub ich odpowiedniej konfiguracji w zależności od rodzaju pojazdu lub zespołu pojazdów). Wagi przenośne nieautomatyczne do pomiarów statycznych typu LP 600 nie posiadają homologacji do pomiaru masy całkowitej pojazdu oraz nacisków osi wielokrotnych. Brak możliwości dokonywania na podstawie wskazań tego typu wag pomiarów (wyników sumarycznych nacisków kół i osi) wynika także z samej instrukcji obsługi wag LP 600, których przeznaczenie zostało przez producenta (Intercomp) wskazane na s. 3 instrukcji. Wynika z niego jednoznacznie, iż wagi te są przeznaczone tylko do statycznych pomiarów nacisku kół lub osi. O tym, że dokonywanie sumarycznych pomiarów może prowadzić do niezgodności ze stanem faktycznym (nieodpowiadającym rzeczywistości) najlepiej świadczy zdaniem Sądu I instancji "Instrukcja postępowania inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego w trakcie kontroli parametrów pojazdów poruszających się po drogach publicznych i pobierania kar pieniężnych", wprowadzona zarządzeniem Głównego Inspektora nr 3/2006 z dnia 7 lutego 2006r., zgodnie z którą polecono obniżenie wyników pomiarów, dokonywanych za pomocą wag przenośnych (typu SAW i LP 600), o 200 kg i 2% celem skorygowania ewentualnych błędów w zakresie wskazań wag, co miało poprawić wiarygodność tych pomiarów. Na powyższe nieprawidłowości w ustaleniach kontrolnych Inspekcji zwróciła uwagę nie tylko Najwyższa Izba Kontroli w cytowanych przez skarżącą dokumentach, ale przede wszystkim merytorycznie najbardziej właściwy w tej materii organ, jakim jest Prezes Głównego Urzędu Miar. W piśmie z dnia 26 września 2013r. (znak M31-076 140.1-619/13), którego kopia znajduje się w aktach administracyjnych sprawy, organ ten stanął na stanowisku, że wynik ważenia pojazdu z wykorzystaniem wag LP 600, jako masa całkowita, może być traktowany wyłącznie jako orientacyjny, a ostateczne ustalenia w tym zakresie powinny zostać dokonane na podstawie innej odpowiedniej wagi nieautomatycznej klasy dokładności IIII o odpowiednim obciążeniu maksymalnym max. Stanowisko to Sąd I instancji uznał za wiążące dla innych organów administracji. Wagi użytkowane przez organy Inspekcji Transportu Drogowego, jako przyrządy pomiarowe podlegające prawnej kontroli metrologicznej mogą być wprowadzane do obrotu i użytkowania oraz użytkowane tylko wówczas, jeżeli posiadają odpowiednio ważną decyzję zatwierdzenia typu lub ważną legalizację. Taki system dopuszczenia do używania wskazanych urządzeń ma na celu, stosownie do ustawy o miarach, zapewnienie jednolitości miar i wymaganej dokładności pomiarów wielkości fizycznych w Rzeczypospolitej Polskiej. Dlatego też prawnej kontroli metrologicznej podlegają przyrządy pomiarowe stosowane przy pobieraniu opłat, podatków i niepodatkowych należności budżetowych oraz ustalaniu upustów, kar umownych, wynagrodzeń i odszkodowań, a także przy pobieraniu i ustalaniu podobnych należności i świadczeń (art. 8 ust. 1 pkt 4 ustawy o miarach). Zatem urządzenie jest weryfikowane pod kątem dopuszczenia do użytkowania na podstawie określonych danych technicznych producenta. W przypadku gdy urządzenie takie miałoby zostać dopuszczone do obrotu czy użytkowania w celu innym niż to wynika z danych uzyskanych od producenta, wymagałoby to wykonania ponownej legalizacji w oparciu o nowe dane techniczne producenta. Z uwagi na wyżej przedstawione stanowisko Prezesa GUM oraz zważywszy, że w badanej sprawie pomiar nacisku na osie pojazdu dokonany w toku kontroli na drodze przy użyciu wag LP 600 posiadających co prawda aktualne świadectwa legalizacji, jednak dokonany niezgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń określonych w świadectwie legalizacji oraz niezgodnie z instrukcją producenta wag, w ocenie Sądu I instancji stanowi działanie nieprawidłowe, gdyż jest niezgodne z zasadami określającymi sposób ustalania kar za przejazd pojazdem nienormatywnym w zakresie ustalenia stanu faktycznego badanej sprawy. Zostały w ten sposób naruszone przepisy postępowania w stopniu mogącym mieć wpływ na wynik sprawy. W przypadku ustalenia dopuszczalnej masy pojazdu pomiar nie może być uznany za przeprowadzony prawidłowo, a w konsekwencji jego wynik nie może stanowić podstawy do nałożenia kary pieniężnej na skarżącą.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył Główny Inspektor Transportu Drogowego. Zaskarżając ten wyrok w całości wniósł o jego uchylenie i oddalenie skargi, ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. oraz zasądzenie od strony przeciwnej na rzecz organu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:
1)przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 77 § 1 i art. 107 § 1 k.p.a., przejawiające się w niczym nieuprawnionym i błędnym przyjęciu przez Sąd I instancji w zakresie ustaleń faktycznych, że pomiar nacisku osi wielokrotnej oraz masy całkowitej kontrolowanego pojazdu mógł być wadliwy, gdyż został przeprowadzony za pomocą wag LP 600, które w ocenie Sądu I instancji przeznaczone były wyłącznie do pomiaru nacisku kół i pojedynczych osi, przy czym Sąd oparł swoje stanowisko na niczym nieuzasadnionym poglądzie Prezesa Głównego Urzędu Miar, w żaden sposób nie wskazując przepisów prawa powszechnie obowiązującego mogących wskazywać, że przy użyciu wag LP 600 nie jest możliwe dokonanie przedmiotowych ustaleń, zaś skarżąca spółka w żaden sposób nie wykazała, że były one błędne, a jeśli tak, to w jakim stopniu, natomiast organy dowiodły w toku postępowania, iż w oparciu o obowiązujące w tym zakresie regulacje prawne oraz dokumenty dopuszczające wagi do użytkowania, za ich pomocą prawnie dopuszczalne i w pełni uprawnione było dokonanie ustaleń także w zakresie masy całkowitej kontrolowanego pojazdu oraz nacisków na oś wielokrotną;
2)przepisów prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 2 lit. a pkt (ii) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/23/WE z dnia 23 kwietnia 2009r. w sprawie wag nieautomatycznych (Dz.U. WE L 122 z dnia 16 maja 2009r., s. 6), zwanej dalej dyrektywą nr 2009/23/WE/dyrektywą, poprzedzone przez obowiązujące w dacie dopuszczenie wag LP 600 do użytkowania - art. 1 ust. 2 lit. a pkt 2 i art. 3 dyrektywy Rady z dnia 20 czerwca 1990r. nr 90/384/EWG w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wag nieautomatycznych (Dz.U. WE L 189 z 20 lipca 1990r., str. 1-16), zwanej dalej dyrektywą nr 90/384/EWG; § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 grudnia 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla wag nieautomatycznych podlegających ocenie zgodności (Dz.U. z 2004r. nr 4, poz. 23), zwanego dalej rozporządzeniem z 2003r.; oraz § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 31 stycznia 2008r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać wagi nieautomatyczne oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz.U. z 2008r., nr 26, poz. 152), zwanego dalej rozporządzeniem z 2008r., polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu i w konsekwencji mylnym przyjęciu, że wagi typu LP 600 przeznaczone są wyłącznie do pomiaru nacisku kół i pojedynczych osi pojazdu, podczas gdy przepisy te wprost dopuszczają przy ich użyciu pomiar zarówno osi wielokrotnych pojazdu, jak i jego masy całkowitej.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, a mianowicie sytuacje enumeratywnie wymienione w § 2 tego przepisu. Skargę kasacyjną, w granicach której operuje Naczelny Sąd Administracyjny, zgodnie z art. 174 p.p.s.a., można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz na podstawie naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Wywołane skargą kasacyjną postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym podlega więc zasadzie dyspozycyjności i nie polega na ponownym rozpoznaniu sprawy w jej całokształcie, lecz ogranicza się do rozpatrzenia poszczególnych zarzutów przedstawionych w skardze kasacyjnej w ramach wskazanych podstaw kasacyjnych, o ile nie zaistnieją - tak jak w tej sprawie - podstawy do stwierdzenia nieważności postępowania. Istotą tego postępowania jest bowiem weryfikacja zgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz postępowania, które doprowadziło do jego wydania.
W rozpatrywanej sprawie skarga kasacyjna została oparta - jak wynika z jej petitum - na obydwu podstawach kasacyjnych określonych w art. 174 p.p.s.a. W wyniku oceny zarzutów postawionych Sądowi I instancji, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie.
Zważywszy na formułowane w ramach obu podstaw kasacyjnych zarzuty podnieść trzeba, że istota sporu prawnego w rozpoznawanej sprawie sprowadza się do oceny prawidłowości stanowiska Sądu I instancji, który kontrolując zgodność z prawem decyzji Głównego Inspektora Transportu Drogowego i poprzedzającej ją decyzji [...] Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym stwierdził, że decyzje te nie są zgodne z prawem, co stanowiło podstawę do ich uchylenia na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit.c p.p.s.a. Sąd I instancji za wadliwe uznał bowiem stanowisko organów Inspekcji Transportu Drogowego, które pomiaru nacisków osi wielokrotnych i masy całkowitej (DMC) pojazdu używanego do prowadzonej przez "K." K. M., P. M. Sp. jawną działalności gospodarczej dokonały za pomocą dwu przenośnych wag do pomiarów statystycznych typu LP 600. Nie jest przy tym sporne to, iż w dniu kontroli wagi te posiadały ważne świadectwo legalizacji ponownej, miejsce ważenia pojazdu legitymowało się protokołem z pomiaru pochylenia terenu na stanowisku ważenia pojazdu, zaś spółka nie posiadała zezwolenia na przejazd pojazdem nienormatywnym.
Rozstrzygnięcie tak zarysowanego sporu - pomimo sformułowania zarzutów procesowych podlegających zasadniczo ocenie w pierwszej kolejności - wymaga uprzedniego rozważenia, czy na gruncie obowiązującego prawa materialnego ustawodawca dopuszcza dokonywanie pomiaru osi wielokrotnych i DMC przy użyciu nieautomatycznych przenośnych wag do pomiarów statystycznych typu LP 600. Zagadnienie to regulują wskazane w zarzutach skargi kasacyjnej akty prawne: na poziomie prawa unijnego dyrektywa nr 2009/23/WE (która jest ujednoliconą wersją dyrektywy nr 90/384/EWG), na poziomie krajowym zaś dwa rozporządzenia, a mianowicie rozporządzenie z 2003r. oraz rozporządzenie z 2008r. Z preambuły dyrektywy oraz art. 4 zdanie I, art. 6 pkt 1 oraz wskazanego w zarzucie skargi kasacyjnej art. 1 pkt 2 lit. a pkt ii i b dyrektywy wynika, że dyrektywa zawiera wyłącznie obligatoryjne i zasadnicze wymogi metrologiczne (jednostki masy, klasy dokładności: I, II, III i IIII, dopuszczalne graniczne błędy) i eksploatacyjne odnoszące się do wag nieautomatycznych; rozróżnia różne rodzaje wykorzystywania wag nieautomatycznych, w tym dla określenia masy do obliczenia opłaty, cła, podatku, kary, wynagrodzenia, odszkodowania lub podobnych typów opłat; a także wszystkie zastosowania inne niż wymienione w lit.a.; przy czym wagi używane dla celów określonych w lit.a muszą spełniać wymagania określone załącznikiem I do dyrektywy. Z przepisów tych wynika nadto, że umieszczenie na wagach odpowiedniego oznakowania zgodności (CE, "M") "musi wskazywać na domniemanie spełnienia przepisów dyrektywy" i dlatego nie ma potrzeby powtarzania już przeprowadzonej oceny zgodności; państwa członkowskie przyjmują zatem domniemanie zgodności z zasadniczymi wymogami określonymi w załączniku I w odniesieniu do wag zgodnych z normami krajowymi wprowadzającymi normy zharmonizowane, które spełniają te wymogi. W powołanym przez kasatora przepisie § 2 pkt 2 rozporządzenia z 2003r. ustawodawca krajowy powtarza treść art. pkt 2 lit. a pkt ii dyrektywy (a ściślej art. 1 pkt 2 lit. a poprzednio obowiązującej dyrektywy nr 90/384/EWG), określający zakres zastosowania wag, w tym dla określenia masy będącej podstawą obliczenia kary pieniężnej. W świetle powyżej regulacji prawnej nie powinno budzić żadnych wątpliwości, że wagi nieautomatyczne, takie jak zastosowane w niniejszej sprawie, mogą być użyte dla dokonania pomiarów masy oraz nacisku kół i osi w celu ustalenia kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym. Co istotne ustawodawca unijny reguluje na poziomie prawa unijnego jedynie obowiązkowe i podstawowe wymogi normatywne wag nieautomatycznych oraz wprowadza zasadę domniemania zgodności z dyrektywą wag oznaczonych odpowiednim oznaczeniem zgodności, pozostawiając państwom członkowskim swobodę uregulowanie w ich prawie wewnętrznym kwestii używania wag nieautomatycznych w zakresie nie regulowanym na poziomie unijnym. Z przepisów rozporządzenia z 2003r., w szczególności z § 17 ust. 1 pkt 4, rozdziału 3 i tabel do załącznika nr 1 Charakterystyka wag oraz załącznika nr 2 Procedury zgodności do tego rozporządzenia, oraz rozporządzenia z 2008r., w szczególności z § 6 ust. 2 i załącznika do tego rozporządzenia z 2008r. Błędy graniczne dopuszczalne wskazań wag nieautomatycznych podczas legalizacji ponownej, wynika, że ustawodawca krajowy tak jak i unijny ustala 4 klasy dokładności nieautomatycznych wag (I, II, III i IIII) i określa dla każdej z tych klas charakterystykę dokładności, charakterystykę podzakresów ważenia wag wielodziałowych oraz błędy graniczne dopuszczalne wag podczas stosowania procedur oceny zgodności, wzór znaku CE, sposób znakowania wag. Wagi klasy IIII, tj. wagi o zwykłej klasie dokładności, a do tej klasy należy, co nie jest przedmiotem sporu w tej sprawie, użyta w sprawie przenośna nieautomatyczna waga statystyczna typu LP 600 w zakresie błędów granicznych dopuszczalnych - posiadają obciążenie m: 200e <="" m="" <1.000="" e)="" i="" błąd="" graniczny="" dopuszczalny="" +="" -1,5="" są="" zgodne="" z="" określonymi="" w="" dyrektywie="" normami.="" błędy="" graniczne="" dopuszczalnych="" wskazań="" wag="" nieautomatycznych="" użytkowaniu="" równe="" dwukrotnym="" wartościom="" błędów="" podczas="" legalizacji="" ponownej,="" określonym="" załączniku="" do="" rozporządzenia.="" zgodnie="" określoną="" rozporządzeniu="" 2008r.="" procedurą="" ponownej="" legalizacja="" ta="" obejmuje="" m.in.="" sprawdzenie="" zgodności="" zakresie="" klasy="" dokładności="" wagi,="" max.="" min.="" obciążeń,="" zgodność="" normą="" (§="" 10="" rozporządzenia="" 2008r.).<="" p="">
Uwzględniając powyższe trzeba podnieść, że zastosowane w tej sprawie wagi nieautomatyczne typu LP 600 o wskazanych numerach fabrycznych, w dacie kontroli legitymowały się - na co zwraca również uwagę Sąd I instancji - aktualnymi (ważnymi) świadectwami legalizacji ponownej. Są one zgodne z charakterystyką podzakresów ważenia wag wielodziałowych określonych w tabeli nr 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia z 2003r. Ze świadectw wynika wprost, iż są to wagi klasy dokładności IIII, charakteryzujące się obciążeniem maksymalnym max. 10 000kg i minimalnym min. 500kg, działką elektryczną d: 50kg i działką legalizacyjną e: 50kg, spełniają wymagania zgodności. Ze świadectwa legalizacji ponownej dla wagi LP 600 o nr fabrycznym 27142440 wynika, iż jest to waga nieautomatyczna elektroniczna do ważenia nacisku kół lub osi pojazdu. Ze świadectwa legalizacji ponownej wagi LP 600 o nr fabrycznym 27142438 nie wynika z kolei zakres jej dopuszczalności do użytkowania, tym samym jakiekolwiek ograniczenia jej zastosowania. Nie może zatem budzić żadnych wątpliwości okoliczność, iż obie zastosowane w sprawie wagi spełniają wszystkie wymagania stawiane tego typom wag. Podnieść też trzeba, że sporne wagi zostały poddane - jak wynika z treści świadectw legalizacji ponownej - przewidzianej w rozporządzeniu z 2008r. i dyrektywie procedurze legalizacyjnej, uzyskały zgodność z normami, co nastąpiło jak tego wymaga dyrektywa (załącznik nr III Dokumentacja konstrukcyjna) i rozporządzenie z 2008r. i z 2003r. na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej wag. Uzyskanie przez wagi zgodności z normami dyrektywy i implementujących ją rozporządzeń krajowych zostało zatem dokonane w oparciu o informacje techniczne producenta. W analizowanym tu zakresie nie zasługuje więc na aprobatę stanowisko Sądu I instancji, który - przyznając fakt posiadania przez sporne wagi aktualnego świadectwa legalizacji - jednocześnie uznaje, iż instrukcja producenta wag ma decydujące znaczenia dla ich przeznaczenia, podczas gdy istotne jest to dla jakich celów zostały one dopuszczone zgodnie z dyrektywą i rozporządzeniami krajowymi. Trzeba bowiem odróżnić przeznaczenie wag przez producenta i sposób korzystania z wag zgodnie z instrukcją (zleceniami) producenta od określonego przez ustawodawcę celu dopuszczenia wag, tj. dopuszczenia dokonywania przy ich zastosowaniu pomiarów dla określenia wymiaru kary pieniężnej za naruszenie przepisów o ruchu drogowym. W świetle wskazanej regulacji prawnej nie można natomiast przyjąć, iż użycie wag niezgodnie z ich przeznaczeniem określonym przez producenta w instrukcji przesądza o niedopuszczalności użycia wag w określonych przez ustawodawcę celu, jeśli wagi te - po przeprowadzeniu określonej procedury legalizacyjnej - zostały do tych celów dopuszczone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi.
Wagi nieautomatyczne, tj. wagi typu LP 600, mogą być wykorzystywane do spornych pomiarów celem ustalenia kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym nie tylko z uwagi na treść świadectw ich legalizacji ponownej, lecz również w świetle regulacji prawnej dyrektywy i rozporządzeń krajowych, które dopuszczają wykorzystanie wag nieautomatycznych dla określenia masy dla obliczenia m.in. tego rodzaju kary (art. 2 pkt 2 lit.a pkt ii dyrektywy), a także innych celów określonych przez ustawodawcę krajowego, w tym pomiaru nacisku kół i osi dla określenia kary (art. 2 pkt 2 lit.b dyrektywy). W tym zakresie podnieść należy, że pojęcie osi podwójnej czy wielokrotnej jest pojęciem prawnym rozumianym zgodnie z ich definicją legalną zawartą w § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. nr 32, poz. 262) odpowiednio jako oś oddaloną od osi sąsiedniej o więcej niż 1,8 m lub dwie sąsiednie osie oddalone od siebie o mniej niż 1 m (oś pojedyncza) i jako zespół złożony z dwóch lub więcej osi, zwanych "osiami składowymi", w którym odległość między sąsiednimi osiami składowymi jest nie mniejsza niż 1 m i nie większa niż 1,8 m (oś wielokrotna). Z uwagi na treść tego przepisu o tym, czy dana oś jest osią pojedynczą czy wielokrotną przesądzają zatem ustalenia faktyczne, a ściślej wyniki pomiaru odległości pomiędzy poszczególnymi osiami. Ustalenie charakteru osi jest zatem wynikiem procesu prawnej ich kwalifikacji, nie zaś elementem procesu ważenia. Zakwalifikowanie osi jako pojedynczej czy wielokrotnej wedle kryterium odległości między nimi nie oznacza, iż z punktu widzenia wymogów technicznych (konstrukcyjnych) osie pojedyncze i wielokrotne różnią się od siebie. Pojęcie osi pojedynczej czy wielokrotnej nie zostało więc powiązane z ich odmienną konstrukcją. W tym zakresie osie są tak samo skonstruowane a jedynie ich powtarzalność w określonej przez ustawodawcę odległości powoduje, iż są one dla potrzeb określenia kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym kwalifikowane jako pojedyncze, podwójne czy wielokrotne. Gdyby natomiast przyjąć odmiennie, to wówczas zbędna byłaby regulacja prawna, wedle której dopuszczalny jest przejazd pojazdem nienormatywnym po uprzednim uzyskaniu stosownego zezwolenia (art. 64 i n. p.r.d.). Podnieść zatem należy, że odległość między poszczególnymi osiami ma istotne znaczenie dla nacisku kół na drogę z punktu widzenia warunków technicznych danej kategorii drogi i dopuszczalnego na niej ruchu pojazdów nie przekraczających przewidzianego dla danej kategorii drogi nacisku osi pojazdu wraz z jego ładunkiem. Znajduje to potwierdzenie w zawartych w pkt 35a, pkt 57 i pkt 64 art. 2 p.r.d., definicjach pojazdu nienormatywnego, nacisku osi i dopuszczalnej masie całkowitej rozumianych odpowiednio jako pojazd lub zespół pojazdów, którego naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku są większe od dopuszczalnych, przewidzianych dla danej drogi w przepisach o drogach publicznych, lub którego wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych, przewidzianych w przepisach niniejszej ustawy; suma nacisków, jaką na drogę wywierają koła znajdujące się na jednej osi; oraz największa określona właściwymi warunkami technicznymi masa pojazdu obciążonego osobami i ładunkiem, dopuszczonego do poruszania się po drodze. Pojazd wywiera zatem nacisk na drogę poprzez nacisk na poszczególne koła i osie. W konsekwencji zwielokrotnienie liczby osi w bliskiej odległości powoduje zwiększenie nacisku pojazdu na drogę. Rzeczywisty nacisk na poszczególne osie (pojedyncze) podczas ważenia jest jednakże niezmienny i dla jego ustalenia nie ma znaczenia kwalifikowanie zgodnie z definicją legalną osi jako pojedynczej czy wielokrotnej. Ma to natomiast znaczenie dla określenia wysokości nałożonej kary za przekroczenie dopuszczalnego nacisku kół i osi oraz DMC (zgodnie z obowiązującym w dacie kontroli załącznikiem nr 2 do ustawy o drogach publicznych).
Z tych wszystkich względów zakwestionowanie decyzji organów Inspekcji Transportu Drogowego jedynie z uwagi na dokonanie pomiarów nacisku kół osi oraz DMC przy użyciu nieautomatycznych wag typu LP 600 - tak jak to w tej sprawie uczynił Sąd I instancji - nie jest w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego uprawnione. Podważenie prawidłowości decyzji wymagało wykazania, że wyniki pomiarów wag nie są prawidłowe, np. z uwagi na ich uszkodzenie czy naruszenie procedury ważenia pojazdu. W konsekwencji zarzuty petitum skargi kasacyjnej naruszenia prawa materialnego poprzez przyjęcie, że wagi LP 600 są przeznaczone do pomiaru nacisku kół i osi pojedynczych pojazdu uznać należało za usprawiedliwione.
Zasadny jest również zarzut petitum skargi kasacyjnej naruszenia przepisów prawa procesowego poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że w wyniku użycia wag LP 600 niezgodnie z przeznaczeniem producenta, tj. do dokonania pomiaru nacisku osi wielokrotnych i DMC, doszło do wadliwego dokonania pomiarów tych wartości, co z kolei uzasadniało uchylenie decyzji organów Inspekcji Transportu Drogowego. W tym zakresie zaskarżony wyrok został oparty na instrukcji producenta obsługi wagi LP 600 (której brak w aktach sprawy), świadectwach legalizacji wag, zarządzeniu Głównego Inspektora nr 3/2006 z dnia 7 lutego 2006r. "Instrukcji postępowania inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego w trakcie kontroli parametrów pojazdów poruszających się po drogach publicznych i pobierania kar pieniężnych" i piśmie Prezesa Głównego Urzędu Miar oraz zgłaszanych przez Najwyższą Izbę Kontroli zastrzeżeniach co do używania tych wag przez Inspekcję Transportu Drogowego. Uchylając decyzje organów Inspekcji Transportu Drogowego Sąd I instancji podniósł, że zastosowane w sprawie przez organy Inspekcji Transportu Drogowego wagi LP 600 nie posiadają homologacji do pomiaru masy całkowitej pojazdu i nacisku osi wielokrotnych, dokonywanie sumarycznych pomiarów przy użyciu tych wag może prowadzić do niezgodności ze stanem faktycznym, tymczasem wszelkie ustalenia faktyczne w zakresie wyników ważenia stanowiące podstawę "odpowiedzialności administracyjnej" strony w zakresie wysokości nałożonej kary pieniężnej nie mogą budzić żadnych wątpliwości w zakresie prawidłowości ich przeprowadzenia. Podnieść jednakże należy, że stanowisko Sądu I instancji nie jest spójne. Sąd I instancji przyznaje, iż zastosowane w sprawie wagi LP 600 posiadają świadectwo legalizacji i certyfikat zatwierdzenia typu urządzenia (WE nr PL 05004), co oznacza i co należy podkreślić zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, że spełniają one wszystkie wymogi zgodności, określone wskazaną dyrektywą i rozporządzeniami krajowymi, i że zostały zweryfikowane w procedurze legalizacyjnej na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej producenta. Zauważa też, że "wagi użytkowane przez organy inspekcji drogowej, jako przyrządy pomiarowe podlegające prawnej kontroli metrologicznej mogą być wprowadzone do obrotu i użytkowania oraz użytkowania tylko wówczas, jeśli posiadają odpowiednio ważną decyzję zatwierdzenia typu lub ważną legalizację. (...) Zatem urządzenia jest weryfikowane pod kątem dopuszczenia do użytkowania na podstawie określonych danych technicznych producenta. W przypadku gdyby takie urządzenia mogłyby zostać dopuszczone do obrotu czy użytkowania w celu innym niż to wynika z danych uzyskanych od producenta, wymagałoby to wykonania ponownej legalizacji w oparciu o nowe dane techniczne producenta". Jednocześnie za nieprawidłowe Sąd I instancji uznaje działanie organów, które dokonując spornych pomiarów użyły wagi niezgodnie z ich przeznaczeniem przez producenta, tj. do pomiaru nacisku osi wielokrotnych i DMC, po czym podnosi, że dokonany za pomocą wag LP 600 pomiar masy całkowitej nie może być uznany za przeprowadzony prawidłowo i uznany za podstawę nałożenia kary pieniężnej. Sąd I instancji nie uwzględnił jednakże tego, co już zostało szczegółowo wskazane przy ocenie zarzutów naruszenia prawa materialnego, iż wagi tej klasy, co nieautomatyczne wagi LP 600 do pomiarów statystycznych, spełniające warunki określone w dyrektywie i rozporządzeniach krajowych zostały - niezależnie od ich przeznaczenia przez producenta - dopuszczone przez ustawodawcę jako urządzenia do dokonywania pomiarów nacisku osi i DMC dla potrzeb określania kary pieniężnej za przejazd pojazdem nienormatywnym, zaś posiadając świadectwa legalizacji i zgodności z normami zostały zweryfikowane pod kątem dopuszczenia do użytkowania w oparciu o dokumenty konstrukcyjne producenta i dane techniczne w nich zawarte. Co istotne Sąd I instancji nie zawarł w uzasadnieniu wyroku żadnej argumentacji prawnej, potwierdzającej niedopuszczalność użycia tych wag do spornych pomiarów. Powołał się jedynie na niemające wiążącej mocy pisma: Prezesa GUM i Najwyższej Izby Kontroli, a także instrukcję Głównego Inspektora na okoliczność błędów wag w zakresie wskazań wag. Wynikające z pism Prezesa GUM i NIK "opinie" co do prawidłowości zastosowania wag typu LP 600 nie zostały jednakże podjęte w trybie art. 106 § 1 k.p.a., tj. w trybie współdziałania organów administracji publicznej, a organy Inspekcji nie były na mocy przepisów prawa zobowiązane do zasięgnięcia opinii tychże organów przed wydaniem decyzji określającej karę pieniężną za przejazd pojazdem nienormatywnym. Nie są więc - wbrew temu co przyjął Sąd I instancji - związane wynikającymi z nich opiniami. W konsekwencji "opinie" tych organów jako jeden z wielu dowodów sprawy, o których mowa w art. 75 § 1 k.p.a., winny podlegać rozpoznaniu (ocenie) zgodnie z art. 77 § 1 k.p.a. w świetle całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego sprawy. Temu zaś wymogowi organy Inspekcji sprostały, jak wynika z rozważań faktycznych uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji - opierając zaskarżony wyrok na treści pism tychże organów - ograniczył się jedynie do przytoczenia ich treści, nie zawarł jednak żadnej argumentacji uzasadniającej konieczność uchylenia decyzji organów Inspekcji w oparciu o treść tych pism, czym uchylił się od dokonania pełnej oceny i weryfikacji dowodów sprawy. Jest to istotne o tyle, że pismo Prezesa Głównego Urzędu Miar z dnia 30 sierpnia 2008r. i z dnia 26 września 2013r. nie zawiera żadnej argumentacji prawnej, która pozwalałaby zweryfikować prawidłowość zawartego w nim stanowiska. Z pism tych wynika natomiast, że wagi LP 600 mogły być zastosowane do pomiaru nacisku kół i osi pojazdu, a jedynie zakwestionowano ich zastosowanie do sumarycznych pomiarów DMC. W tym ostatnim piśmie, na które powołał się Sąd I instancji fragmentarycznie, wyraźnie wskazano, że wagi te posiadają dodatkowe funkcje umożliwiające sumowanie obciążeń osi pojazdów, podając masę całkowitą pojazdu. Prezes GUM - wyrażając pogląd, iż wynik ważenia jako masy całkowitej może być traktowany wyłącznie jako orientacyjny - nie podał żadnej argumentacji uzasadniającej ten pogląd. Natomiast NIK w swoim piśmie, którego fragment zastał załączony do skargi spółki, nie miał co prawda wątpliwości, że wagi LP 600 mogły być używane do pomiaru nacisku kół i osi i w związku z tym stwierdził, że ustalenia organów dotyczące przekroczenia masy całkowitej nie mogły stanowić podstawy do ukarania za naruszenie przepisów o ruchu drogowym. Niemniej jednak w piśmie tym NIK przytacza również wyjaśnienia Inspekcji, że rzeczywista masa pojazdów określana jest jako suma nacisków na wszystkie koła pojazdu, nigdy zaś nie jest określana rzeczywista masa pojazdu na podstawie wagi, w praktyce nie jest możliwe wykonanie pomiaru masy rzeczywistej pojazdu przy użyciu pojedynczej wagi, zaś dokonywanie pomiarów przy użyciu tych wag zostało określone w zarządzeniu Głównego Inspektora Transportu Drogowego w W. Nie budzi zatem wątpliwości, iż nawet z pism wskazanych tu organów wynika, iż wagi mogły być używane do pomiarów nacisku kół i osi, zaś wyrażone w nich stanowisko o niemożności użycia wag LP 600 do pomiaru DMC - nie poparte żadną argumentacją - nie ma oparcia w obowiązujących przepisach prawnych, które zostały omówione przy ocenie zarzutu skargi kasacyjnej naruszenia prawa materialnego. A zatem skoro sporne wagi na gruncie obowiązującego prawa unijnego i krajowego mogą być użyte do pomiaru nacisku kół i osi oraz masy, zaś pojęcie osi wielokrotnych jest pojęciem prawnym (nie zaś technicznym), to podważenie wyniku pomiaru tych nacisków za pomocą wag LP 600, będące w istocie wynikiem wyliczeń matematycznych, wymagało zakwestionowania samych pomiarów i sposobu ich dokonania w danym przypadku, nie zaś z powodu użycia do pomiaru spornych wag.
Nie jest również prawidłowe stanowisko Sądu I instancji, który stwierdził, że o niezgodności ze stanem faktycznym sumarycznych pomiarów wag świadczy zarządzenie Głównego Inspektora nr 3/2006 z dnia 7 lutego 2006r., polecające inspektorom obniżania wyników pomiarów, dokonanych za pomocą wag o 200kg i 2% celem skorygowania ewentualnych błędów w zakresie wskazań wag i poprawy wiarygodności tych pomiarów. W tym zakresie podnieść trzeba, że każdy rodzaj urządzenia ważącego posiada określony indywidualnie dla tego urządzenia dopuszczalny błąd graniczny pomiaru. Taki błąd ustawodawca przewiduje również, jak wcześniej wskazano, dla wag LP 600. Określa również sposób obliczenia tego błędu poprzez podwojenie wartości błędów granicznych dopuszczalnych wskazań wag podczas legalizacji ponownej, co w konsekwencji pozwoliło organom Inspekcji na zastosowanie błędu 150kg, a nadto stosownie do zarządzenia Głównego Inspektora zastosowano korektę o dodatkowe 2% wartości wyniku ważenia. Pomimo odjęcia od wyniku pomiaru błędu granicznego dopuszczalny nacisk osi wielokrotnych przekroczył o 4,2t, zaś DMC o 0,30t, a więc w znacznym stopniu w stosunku do dopuszczalnych wartości dla drogi krajowej nr 43. Zastosowana tolerancja błędu przy określeniu ostatecznego wyniku pomiaru była więc na korzyść spółki. Zgodzić się zatem należy ze skarżącym kasacyjnie organem, że takie działanie, uwarunkowane pewnym niedoskonałościami urządzeń technicznych, stwarza gwarancję rozpoznania sprawy z uwzględnieniem interesu strony, a ewentualne błędy wskazań urządzeń pomiarowych zostają w ten sposób wyeliminowane. Zastosowanie przy dokonywaniu pomiarów granicznych dopuszczalnych błędów, przewidzianych dla danej klasy urządzeń, nie jest tożsame - jak przyjął to Sąd I instancji - z "mogącym prowadzić do niezgodności ze stanem faktycznym" dokonywaniem sumarycznych pomiarów. Błędy te nie służą - jak zauważa skarżący kasacyjnie organ - do ukrycia nieprawidłowości, lecz do uzyskania precyzyjnego i korzystnego dla strony wyniku pomiaru. Zastosowanie pomniejszeń wyników pomiarów wag jest przecież normalnym i powszechnie znanym zjawiskiem występującym w użytkowaniu urządzeń technicznych, wprost przewidzianych w przepisach metrologicznych, świadectwach zgodności lub legalizacji danego typu wag. Trzeba też podnieść, iż skarżąca spółka nie wykazała żadnymi dowodami nieprawidłowości wyników pomiarów, w szczególności w zakresie pomiaru nacisku kół i osi (do czego zgodnie z instrukcją producenta wagi te według Sądu I instancji miały być przeznaczone) czy zapisów protokołu kontroli (podpisanego przez kierowcę bez zastrzeżeń). Nie podważyła więc wyników dokonanych pomiarów. Skoncentrowała się natomiast na fakcie ich dokonania przy użyciu wag LP 600, nie przeznaczonych do tego rodzaju pomiarów zgodnie z instrukcją producenta. Co istotne z uwzględnionej przez Sąd I instancji skargi spółki wynika, że spółka kwestionuje wynik ważenia z uwagi na przyjętą wysokość zastosowanego błędu granicznego, bowiem podnosi, że w piśmie GITD z dnia 12 listopada 2012r. wskazano błąd graniczny wag typu LP 600 użytych do analogicznych pomiarów dokonanych przez Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego w K. 2% i 200kg na oś i gdyby zastosowano przy pomiarach w dniu 3 października 2012r. tą samą wysokość błędu granicznego to w przekonaniu spółki masa całkowita pojazdu byłaby o 31,5t mniejsza, a pojazd względem masy całkowitej byłby normatywny. Tę okoliczność Sąd I instancji pominął, dokonując kontroli decyzji organów Inspekcji Drogowej, choć należało ją uwzględnić w całokształcie oceny okoliczności faktycznych sprawy.
Wobec stwierdzonych istotnych naruszeń prawa procesowego i błędnego zastosowania prawa materialnego Naczelny Sąd Administracyjny obowiązany był stosownie do art. 185 § 1 p.p.s.a. uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w W. Dokonując ponownej kontroli zaskarżonej decyzji Sąd I instancji powinien dokonać oceny całokształtu okoliczności faktycznych, w tym wyników pomiarów nacisków kół i osi oraz dopuszczalnej masy całkowitej, mając na uwadze powyższe wskazania.
Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 185 § 1 i 203 pkt 2 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
