Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2025 r., sygn. I PSKP 21/24

Istota problemu

Czy Spółdzielnia Mieszkaniowa prowadząca kotłownię stanowi przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 § 1 k.c. i ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za wypadek przy pracy powoda, który podczas prac porządkowych na placu przy kotłowni doznał urazu ramienia w wyniku uderzenia łopatą w nierówność betonu.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd uznał, że Sąd Okręgowy przedwcześnie odmówił Spółdzielni statusu przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody, opierając się wyłącznie na nazwie podmiotu ("spółdzielnia mieszkaniowa"), bez szczegółowej analizy faktycznej działalności. Sąd wskazał, że nazwa i forma prawna nie przesądzają automatycznie o statusie prawnym podmiotu. Konieczne jest ustalenie, czy kotłownia stanowi zasadniczą (a nie tylko wspomagającą) siłę napędową całego przedsiębiorstwa, bez której Spółdzielnia nie mogłaby realizować swoich celów statutowych. Sąd zobowiązał do zbadania: struktury organizacyjnej Spółdzielni, zakresu działalności (mieszkaniowej, budowlanej, remontowej), roli kotłowni, zasięgu jej działania oraz tego, czy bez niej Spółdzielnia mogłaby funkcjonować w polskich warunkach klimatycznych. Jeśli odpowiedzialność na zasadzie ryzyka zostanie wykluczona, konieczne będzie zbadanie odpowiedzialności na podstawie art. 415 k.c., gdyż sama okoliczność, że zagrożenia "wpisują się w warunki pracy" nie zwalnia pracodawcy z obowiązku zapewnienia faktycznego bezpieczeństwa.