Wyrok SN z dnia 11 grudnia 2024 r., sygn. II PSKP 47/23

Istota problemu

Czy przyjęcie przez funkcjonariusza Służby Celnej (następnie Służby Celno-Skarbowej) propozycji zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, złożonej na podstawie art. 165 ust. 7 w zw. z art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy z 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, powoduje "przekształcenie" stosunku służby w stosunek pracy (kontynuację stosunku prawnego) czy też ustanie (wygaśnięcie) stosunku służbowego i nawiązanie nowego stosunku pracy, a w konsekwencji - czy funkcjonariusz, który przyjął taką propozycję, może dochodzić przed sądem pracy roszczeń wynikających ze stosunku służbowego, w tym żądać przywrócenia do służby lub ustalenia istnienia stosunku służby.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd stanowczo odrzucił stanowisko zawarte w uchwale NSA z 1 lipca 2019 r. (I OPS 1/19), według którego przyjęcie propozycji zatrudnienia powoduje "przekształcenie" stosunku służby w stosunek pracy oznaczające kontynuację stosunku prawnego. Sąd Najwyższy, powołując się na własne wcześniejsze orzecznictwo (uchwała z 19 lutego 2020 r., III PZP 7/19; wyrok z 4 lutego 2021 r., II PSKP 6/21; wyroki z 16 marca 2023 r., III PSKP 19/22; z 9 maja 2023 r., III PSKP 31/22; z 17 maja 2023 r., I PSKP 94/21), uznał że: (1) przyjęcie propozycji zatrudnienia powoduje ustanie (wygaśnięcie) dotychczasowego administracyjnoprawnego stosunku służbowego i nawiązanie nowego, odrębnego stosunku pracy; (2) nie jest to "przekształcenie" w sensie kontynuacji tego samego stosunku prawnego - niemożliwe jest bowiem przekształcenie stosunku administracyjnoprawnego w stosunek cywilnoprawny przy zachowaniu ciągłości; (3) ustanie stosunku służbowego jest skutkiem załatwienia indywidualnej sprawy administracyjnej w sposób władczy i jednostronny przez nieprzedstawienie propozycji dalszej służby (a przedstawienie propozycji zatrudnienia pracowniczego); (4) złożenie propozycji nie jest pozostawione swobodnemu uznaniu organu, lecz musi uwzględniać kryteria z art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej (kwalifikacje, przebieg służby, miejsce zamieszkania); (5) procedura ta podlega kontroli sądowej. Sąd podkreślił, że przyjęcie koncepcji "przekształcenia" naruszałoby standardy konstytucyjne (art. 32, 45, 60 Konstytucji), gdyż bez racjonalnego uzasadnienia różnicowałoby sytuację funkcjonariuszy w zakresie prawa do sądu. Ponadto Sąd zwrócił uwagę, że postawienie funkcjonariusza w sytuacji przymusu ekonomicznego (odmowa = utrata pracy) nie oznacza, że świadomie zrzeka się on roszczeń ze stosunku służby. Wykładnia językowa prowadząca do przyjęcia "przekształcenia" musi ustąpić wykładni prokonstytucyjnej. Sąd wykluczył także stosowanie przepisów Kodeksu pracy (art. 45, 56, 51 k.p.) per analogiam do stosunku służbowego, który ma charakter administracyjnoprawny.