Ścisła interpretacja celu wywłaszczenia nieruchomości w postępowaniu sądowym - Wyrok NSA z dnia 11 października 2024 r., sygn. I OSK 1109/21
W procesie wywłaszczania nieruchomości istotne jest ścisłe zdefiniowanie celu wywłaszczenia i ocena, czy realizacja celu wymaga wywłaszczenia, czy też ograniczenia planistyczne mogą wystarczyć do jego osiągnięcia. Wszystkie dowody muszą być wzięte pod uwagę w trakcie postępowania, aby zapewnić prawidłowość rozstrzygnięcia.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Maciej Dybowski Sędziowie: sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska sędzia del. WSA Maria Grzymisławska-Cybulska (spr.) Protokolant starszy asystent sędziego Anna Siwonia-Rybak po rozpoznaniu w dniu 11 października 2024 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Gminy Lublin reprezentowanej przez Prezydenta Miasta Lublina od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 30 czerwca 2020 r. sygn. akt II SA/Lu 812/19 w sprawie ze skargi Gminy Lublin reprezentowanej przez Prezydenta Miasta Lublina na decyzję Wojewody Lubelskiego z dnia 21 listopada 2019 r. nr GN-V.7534.2.52.2019 w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości 1. uchyla zaskarżony wyrok, 2. uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Starosty Lubelskiego z dnia 21 lutego 2019 r. znak IGM.6821.48.2018.MP1, 3. zasądza od Wojewody Lubelskiego na rzecz Gminy Lublin kwotę 880 (osiemset osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 30 czerwca 2020 r., sygn. akt: II SA/Lu 812/19 oddalił skargę Gminy Lublin reprezentowanej przez Prezydenta Miasta Lublin na decyzję Wojewody Lubelskiego z dnia 21 listopada 2019 r., nr GN-V.7534.2.52.2019 w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że spór w sprawie sprowadza się do prawidłowego określenia, jaki był cel wywłaszczenia spornej nieruchomości. Odnosząc się do stanowiska i argumentacji skarżącej Sąd pierwszej instancji zgodził się co do tego, że faktycznie sporna działka o projektowanym nr [...] była w dacie wywłaszczenia przeznaczona w Ogólnym Planie Zagospodarowania Przestrzennego "Perspektywa" jako "strefa izolacyjna [...]". Wskazano jednak, że nie oznacza to, że strefa ta była częścią "zakładów [...]", ani że - w konsekwencji - jej zaplanowanie na spornej działce mieściło się w pojęciu celu wywłaszczenia określonym w decyzji wywłaszczeniowej jako "budowa zakładów [...]". Wyjaśniono, cel wywłaszczenia należy interpretować co do zasady ściśle, a jego rekonstrukcja na podstawie innych dokumentów powinna mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy cel został określony ogólnie, a okoliczności sprawy przemawiają za innym, niż dosłowne, rozumienie tego celu. Sad pierwszej instancji zauważył, że z uzasadnienia decyzji wywłaszczeniowej z dnia 30 czerwca 1976 r. wynika, że wywłaszczenie spornej nieruchomości nastąpiło pod "lokalizację budowy zakładów [...]", przy czym nie określono, jakie "zakłady" miała ona obejmować. W tym przypadku, w ocenie Sądu pierwszej instancji, dokonując rekonstrukcji tak sformułowanego celu wywłaszczenia należy mieć na względzie zasadę ścisłej wykładni celu wywłaszczenia. Zauważono, że obowiązująca w dacie wywłaszczenia ustawa z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz.U. Nr 81, poz.229 ze zm.) w art. 2 ust. 1 i 2 przewidywała, że przez "budowę" rozumie się wykonywanie obiektu budowlanego, a także jego przebudowę i rozbudowę, zaś przez "obiekty budowlane" - stałe i tymczasowe budynki lub inne stałe i tymczasowe budowle, jak mosty, budowle ziemne, tunele, drogi, linie kolejowe, sieci energetyczne i telekomunikacyjne, budowle hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, ściany oporowe, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, stanowiące całość techniczno-użytkową, wyposażoną w instalacje i urządzenia niezbędne do spełniania przeznaczonych im funkcji. Sąd Wojewódzki podkreślił, że nie ulega wątpliwości, że strefa zieleni izolacyjnej nie została wprost wymieniona w tym przepisie wśród "obiektów budowlanych" (których dotyczy pojęcie "budowy"), zaś mając ponadto na względzie, że zgodnie z nim, cechą każdego "obiektu budowlanego" musi być to, by obiekt stanowił całość techniczno – użytkową wyposażoną w określone instalacje, nie można uznać, że mieści się ona w otwartym katalogu takich obiektów. W związku z tym, jak wskazał Sąd pierwszej instancji, należy stwierdzić, że organy obu instancji zasadnie przyjęły, że decyzja wywłaszczeniowa określała jasno cel wywłaszczenia, a więc ustalanie tego celu z uwzględnieniem innej dokumentacji nie jest usprawiedliwione. Nie ma podstaw do odstąpienia od reguły ścisłej wykładni celu wywłaszczenia i interpretowania go szeroko. Podkreślono, że fakt, że w dacie wywłaszczenia obowiązywał plan miejscowy, który przeznaczał sporną nieruchomość pod zieleń izolacyjną, nie oznacza, wbrew stanowisku skarżącej, że nieruchomość została na taki cel (w ramach "budowy zakładów [...]") wywłaszczona. Okoliczność, że Zakłady [...] utworzono na działkach sąsiednich, natomiast w planie miejscowym przewidziano tereny izolacyjne tej inwestycji może świadczyć raczej o tym, że nie było potrzeby wywłaszczania nieruchomości na utworzenie strefy zieleni izolacyjnej. Funkcją takiej strefy jest ochrona przed ewentualnym zagrożeniem dla środowiska, a więc teren nią objęty powinien pozostawać niezabudowany. Ograniczenia w zabudowie nie muszą jednak polegać na pozbawianiu prawa własności nieruchomości przez jej wywłaszczenie, często wystarczające do tego są odpowiednie zapisy planów miejscowych. Taka sytuacja, w ocenie Sądu pierwszej instancji, ma miejsce w niniejszej sprawie. Skoro Ogólny Plan Zagospodarowania Przestrzennego "Perspektywa", przeznaczał sporną nieruchomość jako "teren rolny w strefie izolacyjnej składu [...] - zakaz zabudowy", a jednocześnie w decyzji wywłaszczeniowej wprost mowa jest o "budowie Zakładów [...]", to nie ma podstaw do przyjęcia, że dla zapewnienia strefy ochronnej tego zakładu konieczne było wywłaszczanie spornej nieruchomości. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podkreślono, że żadne dokumenty wywłaszczeniowe i realizacyjne nie potwierdziły, by inwestycja polegająca na "budowie Zakładów [...]" miała obejmować także strefę zieleni izolacyjnej. Sam fakt, że taka strefa została przewidziana w ogólnym planie miejscowym, nie oznacza, że strefa mieściła się w pojęciu "zakładów [...]". Za brakiem podstaw do traktowania zieleni izolacyjnej obejmującej m.in. sporną nieruchomość jako część "zakładów [...]" przemawia w ocenie Sądu Wojewódzkiego - także to, że nieruchomość ta położona jest pomiędzy innymi niezagospodarowanymi działkami, o takim samym przeznaczeniu w planie tj. jako zieleń izolacyjna, które to działki (nr A i nr B) nie zostały wywłaszczone i nadal stanowią własność osób prywatnych. Mając na uwadze, że "niezbędność nieruchomości na cel wywłaszczenia, o której mowa w art. 3 ust. 1-2 ustawy wywłaszczeniowej z 1958 r. musi być rozumiana jako niemożliwość zrealizowania celu wywłaszczenia bez nabycia prawa własności nieruchomości, czyli jako sytuacji, gdy bez tego przedmiotu cel ten będzie niemożliwy do osiągnięcia", Sąd pierwszej instancji podzielił zajęte przez organy obu instancji stanowisko, że celem wywłaszczenia spornej nieruchomości była wyłącznie budowa obiektów i urządzeń budowlanych, a nie realizacja strefy ochronnej zieleni izolacyjnej.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
