Wyrok SN z dnia 30 maja 2017 r., sygn. I PK 148/16
jeżeli kierowcy zatrudnieni w transporcie międzynarodowym otrzymywali świadczenia nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów powszechnie obowiązujących to świadczenia nazwane "dietą" mogło pokrywać wszystkie koszty socjalne, w tym także ryczałtu za noclegi. W związku z tym, jeżeli przyznane w regulaminie wynagradzania świadczenie było nazwane dietą i przekraczało wielokrotnie wysokość diety wynikającą z powszechnie obowiązujących przepisów, to konieczne jest ustalenie jaka część tego świadczenia była dietą, a jaka jego część stanowiła ryczałt za noclegi.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bohdan Bieniek
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. R. przeciwko C. Spółce z o.o. z siedzibą w Ł. o ryczałty za noclegi, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 30 maja 2017 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 22 grudnia 2015 r., sygn. akt VII Pa (...),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Okręgowemu w Ł.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z 11 września 2015 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda sprecyzowane w sentencji kwoty tytułem ryczałtu za noclegi wraz
z ustawowymi odsetkami. Sąd ustalił, że powód był pracownikiem pozwanej spółki od 31 marca 2010 r. do 21 listopada 2013 r., zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy ciągnika siłowego pow. 12 T. Stawka zasadnicza wynagrodzenia powoda wynosiła 2.075 zł. Powód wraz z podpisywaniem kolejnych umów o pracę, każdorazowo podpisywał oświadczenie, iż przyjął do wiadomości oraz zobowiązał się do przestrzegania przepisów regulaminu pracy i regulaminu wynagradzania obowiązujących u pozwanej. Powód jeździł w podróże służbowe na okres od 5 - 6 tygodni pojazdami ciężarowymi marki Volvo lub Veco Stralis; jeździł po Polsce jak i poza jej granicami - m.in. do Francji, Niemiec, Belgii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii, Luksemburga, Austrii, Włoch, Słowacji, Czech, Słowenii, Szwajcarii. Podczas podróży powód nie miał zapewnionego przez pozwaną noclegu w hotelu. Nocował w kabinie pojazdu, którym jeździł, wyposażonej w dwie leżanki - jedna do spania, druga do rozłożenia osobistych rzeczy. Kabina, w której powód nocował nie była klimatyzowana, jej dezynfekcji dokonywał na własny koszt; nie miała dostępu do wody, nie była wyposażona w koce, pościele i ręczniki. Na noclegi powód zatrzymywał się na parkingach w miejscach strzeżonych, gdzie miał dostęp do toalety, z prysznica mógł korzystać tylko w większych stacjach. Powód opłacał sanitariaty z własnych pieniędzy. Zdarzało się, że powód nocował pod zakładami, w których odbywał się załadunek lub rozładunek. We wskazanych miejscach nie było sanitariatów, z których powód miałby możliwość skorzystać. Powód w czasie postoju oddalał się od pojazdu jedynie na odległość wzroku. Ze względu na kradzieże towaru i paliwa pracodawca wymagał, aby kierowcy pilnowali pojazdy. W sytuacji gdy doszło do kradzieży towaru lub paliwa pracodawca obciążał finansowo kierowców. Powód nie miał dodatku za dozorowanie pojazdu. Sąd ustalił, że rozliczenie powoda z tytułu podróży służbowej obejmowało jedynie diety w kwotach po 25 lub 45 euro. Dieta nie wystarczała na opłacenie noclegu. Powód otrzymywał od pracodawcy zaliczki na opłaty płatnych parkingów i na naprawę drobnych awarii. Powód nigdy nie nocował w hotelach, nigdy nie przedstawił pozwanej rachunków dokumentujących poniesione przez niego koszty. Strona pozwana nie zgłaszała zarzutów co do matematycznego wyliczenia wysokości ryczałtu za noclegi, których liczba również nie była kwestionowana. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2010 r., poz. 1155), obowiązującym od 3 kwietnia 2010 r., kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w art. 77 § 3 - 5 k.p. W ocenie Sądu przepisy wykonawcze, o których mowa w art. 77 § 2 k.p. ustalają minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowej (diet, zwrotu kosztów przejazdu, noclegu i innych wydatków), które w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę mogą być uregulowane jedynie korzystniej dla pracownika; w razie braku takich regulacji lub uregulowania mniej korzystnego dla pracownika, będą miały zastosowanie przepisy wykonawcze - tak wyrok SN z 4 września 2014 r., I PK 7/14. Zdaniem Sądu odesłanie w art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców do art. 77 § 3 -5 k.p. oznacza pośrednio odesłanie do art. 77 § 2 k.p., a w konsekwencji uznanie, że kierowcy - pracownikowi przysługuje zwrot kosztów noclegu według zasad ustalonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 77 § 2 k.p., chyba że korzystniejsze dla niego zasady zostały ustalone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagrodzenia, albo w umowie o pracę - por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14. Zgodnie z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.) obowiązującego w spornym okresie, za nocleg przysługuje pracownikowi zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym w granicach ustalonego na ten cel limitu określonego w załączniku do rozporządzenia; w razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25% limitu, o którym mowa w ust. 1. Sąd uznał, że zapewnienie powodowi noclegu w kabinie samochodu ciężarowego pozwala na wykorzystanie przez kierowcę odpoczynku dziennego, natomiast nie oznacza zapewnienia mu przez pracodawcę bezpłatnego noclegu, a taki stan rzeczy uprawnia pracownika do otrzymania od pracodawcy zwrotu kosztów noclegu co najmniej na warunkach i w wysokości określonych w treści rozporządzenia. Uwzględniając rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego - uchwała Sądu Najwyższego z 7 października 2014 r., I PZP 3/14; uchwała Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14, Sąd stwierdził, że standard kabiny (jakkolwiek ustalony w niniejszej sprawie jako wyjątkowo niski) nie ma wpływu na nabycie prawa do ryczałtu za nocleg. Sąd podkreślił, że w tej sprawie roszczenie dotyczy okresu po wejściu w życie art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r., tj. po 3 kwietnia 2010 r. Zdaniem Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie wykazał, aby w umowie o pracę powoda czy w innym akcie obowiązującym u pozwanej przewidziany został dla powoda jakikolwiek ryczałt za nocleg. Ponadto, pozwana nie wykazała żadnym dokumentem (nie złożyła do akt regulaminu wynagradzania obowiązującego powoda w spornym okresie), by strony kiedykolwiek ustaliły warunki nabywania i wysokość ryczałtu za nocleg w czasie podróży służbowych powoda. W ocenie Sądu bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostawała ewentualna zmiana regulaminu wynagradzania od 1 września 2013 r., na jaką powoływały się strony w procesie, mimo że żadna z nich nie złożyła go do akt sprawy. Zgodnie z tą zmianą pozwana miała obniżyć powodowi wysokość wypłacanej diety na konto ryczałtu za nocleg w kwocie 10 euro. Zmiana ta, przewidująca dla powoda mniej korzystne warunki płacy (obniżenie diety o 10 euro), jak wskazał Sąd, winna być dla swej skuteczności dokonana w drodze porozumienia zmieniającego te warunki bądź w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Sąd stwierdził, że czynności te nie miały miejsca, a tym samym ustalenia wcześniej poczynione między stronami w zakresie wysokości diet obowiązywały do końca okresu zatrudnienia powoda w pozwanej spółce. Sąd uznał za nieprzekonywujące i niekonsekwentne stanowisko pozwanej, że pod pozycją "diety" zostały rozliczone ryczałty za noclegi, ponieważ pozwana początkowo podnosiła, że ryczałt za nocleg nie należy się z uwagi na zapewnienie bezpłatnego noclegu w przystosowanej kabinie, a później, że wypłata ryczałtu za noclegi następowała w ramach korzystnie określonej diety. Sąd podkreślił, że ani w umowie o pracę ani w innym dokumencie w formie oświadczenia pracownika nie jest wskazane, że diety stanowią również ekwiwalent wydatków za noclegi, a także, że definicja diety wynika z treści rozporządzeń, które wymieniają osobno diety oraz zwrot kosztów przejazdów, dojazdów i noclegów. W konsekwencji Sąd stwierdził, że samo przyjęcie, że pracodawca nie zapewnia bezpłatnego noclegu przesądza o skuteczności roszczenia o ryczałt za noclegi, którego wysokość pozostaje bez znaczenia czy i w jakiej wysokości pracownik poniósł koszty tego noclegu, bowiem ryczałt nie przysługuje jedynie wtedy, gdy pracodawca zapewnił pracownikowi bezpłatny nocleg w warunkach hotelu (motelu), a nie w dostosowanej do spania kabinie pojazdu. W razie nieprzedstawienia rachunku za hotel (motel) kierowcy przysługuje co najmniej ryczałt w wysokości 25% limitu ustalonego w przepisach wydanych na podstawie art. 77 § 2 k.p., z czym w sprzeczności nie pozostaje możliwość "zaoszczędzenia" przez pracownika wydatków i zwiększenia w ten sposób dochodu uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia. Za bez znaczenia dla rozstrzygnięcia Sąd uznał zarzuty, że powód nie ponosił faktycznie kosztów noclegu.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
