Wyrok SN z dnia 7 maja 2014 r., sygn. II CSK 481/13
Potrzeba ochrony zaufania odbiorcy oraz względy bezpieczeństwa obrotu prawnego wymagają, by przy ocenie czy miało miejsce świadczenie w ramach danego stosunku, uwzględnić punkt widzenia wierzyciela. Jeśli z okoliczności towarzyszących wynika, że mógł on uważać dane działanie za świadczenie, wówczas zrealizowana zapłata powinna być zaliczona na poczet świadczenia z tego stosunku. Przyjmuje się przy tym, że zapłata cudzego długu, nawet jeśli świadczący nie był faktycznie zobowiązany w świetle stosunku prawnego łączącego go własnym kontrahentem, nie obciąża odbiorcy świadczenia obowiązkiem zwrotnym, jeśli istnieje podstawa do świadczenia w relacjach wierzyciela z rzeczywistym dłużnikiem. Wierzyciel w takich warunkach uzyskuje świadczenie należne, nie staje się też wzbogacony - z jego majątku ubywa wierzytelność wygaszona wskutek zapłaty.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSA Katarzyna Polańska-Farion (sprawozdawca)
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa P. Materiały Budowlane T. Spółki jawnej przeciwko Firmie Handlowej S. A. G. spółce jawnej w L. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 maja 2014 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 21 marca 2013 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) zasądza od strony powodowej na rzecz strony pozwanej 2.717 (dwa tysiące siedemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 29 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w P. zasądził od Firmy Handlowej S. A.G. spółki jawnej na rzecz P. Materiały Budowlane T. spółki jawnej kwotę 116 928,19 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Sąd ten ustalił, że Gmina Miasto L. sprzedała M.F. I. spółce z o.o. z siedzibą w P. nieruchomość położoną w L., stanowiącą działkę nr 41 o powierzchni 0,4841 ha. Wobec skorzystania przez gminę z prawa odkupu w dniu 6 lipca 2009 r. doszło do powrotnego zawarcia umowy przeniesienia prawa własności nieruchomości. M.F. I. spółka z o.o. wystąpiła do Miasta L. o zwrot nakładów poczynionych na przedmiotowej nieruchomości, informując jednocześnie o przeniesieniu swej wierzytelności z tego tytułu na Firmę Handlową S. A. G. spółkę jawną. Dnia 4 września 2009 r. Prezydent Miasta L. ogłosił przetarg ustny nieograniczony na sprzedaż prawa własności opisanej wyżej nieruchomości. W warunkach przetargu wskazano, że na nieruchomości została rozpoczęta budowa, poniesione nakłady nie stanowią własności Miasta L., w związku z czym przed zawarciem umowy nabywca powinien zapłacić ich równowartość właścicielowi. Do nakładów tych zaliczono ogrodzenie nieruchomości, jej oczyszczenie i posadowienie na stopach fundamentowych blaszanego budynku w stanie surowym, o łącznej wartości 116.928,19 zł. Przetarg odbył się w dniu 5 listopada 2009 r., przystąpiły do niego m.in. strony postępowania, najwyższą cenę (1.500.000 zł netto) zaoferowała strona powodowa. W dniu 15 grudnia 2009 r. powód dokonał na rzecz pozwanego przelewu kwoty 116 928,19 zł, z zaznaczeniem warunkowego charakteru zapłaty. W dniu 9 grudnia 2011 r. pomiędzy powodem a Gminą Miastem L. zwarta została umowa sprzedaży nieruchomości objętej przetargiem. Sąd Okręgowy uznał, że wprowadzenie do przetargu nieprecyzyjnego obowiązku rozliczenia z tytułu nakładów było niezgodne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Podkreślił, że wysokość nakładów znał tylko jeden z uczestników przetargu - pozwany i tylko on mógł z nakładów tych w praktyce skorzystać. Zakres nakładów i ich wycena były poza tym kwestionowane przez Miasto L., które początkowo odmówiło zapłaty. Pomimo przystąpienia do przetargu powód nie zgadzał się z obowiązkiem rozliczenia z nakładów, a tym samym nie mogło dojść do zawarcia umowy o zwolnienie gminy z obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.). Powodowało to, że zrealizowana wpłata stanowiła nienależne świadczenie, które spełniając powód działał pod przymusem i dodatkowo zastrzegł obowiązek zwrotu. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił. Sąd drugiej instancji uznał, że postępowanie przetargowe należy traktować jako całość. Organizator przetargu, inicjując jego przeprowadzenie, wskazuje jego zasadnicze warunki. Złożenie oferty jest równoznaczne z ich akceptacją, ponieważ zawarcie umowy nie podlega dalszym negocjacjom. Powód nie zakwestionował ważności przetargu i doprowadził do zawarcia umowy sprzedaży, toteż nie może obecnie kwestionować jednego z przyjętych i wykonanych zobowiązań. Zezwolenie na takie działanie naruszałoby zasadę równego traktowania wszystkich oferentów. Poza tym sąd zwrócił uwagę, że w przypadku niezrealizowania zastrzeżenia o obowiązku zapłaty z tytułu nakładów organizator nie zawarłaby umowy sprzedaży nieruchomości. Z tych względów Sad Apelacyjny uznał, że świadczenie spełnione przez powoda miało swoją podstawę prawną w wiążącym złożeniu oferty o przystąpieniu do przetargu i w jego wygraniu.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
