Postanowienie NSA z dnia 18 grudnia 2025 r., sygn. I OW 175/25
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Siegień Sędziowie: Sędzia NSA Marek Stojanowski Sędzia NSA Marian Wolanin (spr.) po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2025 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Wójta Gminy Siekierczyn o rozstrzygnięcie sporu o właściwość pomiędzy Wójtem Gminy Siekierczyn a Prezydentem Miasta Piła w przedmiocie wskazania organu właściwego do rozpoznania wniosku C. J. o pomoc w formie schronienia w schronisku z usługami opiekuńczymi postanawia: wskazać Wójta Gminy Siekierczyn jako organ właściwy w sprawie.
Uzasadnienie
Wójt Gminy Siekierczyn wnioskiem z 4 września 2025 r. wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie sporu terytorialnego pomiędzy Wójtem Gminy Siekierczyn a Prezydentem Miasta Piła oraz uznanie tego drugiego organu za właściwego miejscowo do rozpoznania wniosku C. J., dalej – zainteresowany, o pomoc w formie schronienia w schronisku z usługami opiekuńczymi.
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że zainteresowany od kilkudziesięciu lat jest mieszkańcem miasta Piła, gdzie założył rodzinę. Wraz z żoną wychowywał 3 dzieci. Oprócz ostatniego adresu meldunku nic nie łączy go z Gminą Siekierczyn. Nadal chce mieszkać blisko rodziny i Piłę traktuje jako swoje centrum życiowe. W dniu 11 sierpnia 2025 r. został przyjęty do Szpitala Specjalistycznego w Pile przy ul. [...]. Po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego w którym zainteresowany określił się jako osoba bezdomna Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Pile, dalej – MOPS w Pile, który po ustaleniu jego ostatniego adresu stałego zameldowania pismem z 12 sierpnia 2025 r., w trybie art. 65 § 1 k.p.a., odesłał dokumenty w sprawie zainteresowanego Gminnemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Siekierczynie, dalej – GOPS w Siekierczynie.
Organ wnioskujący wskazał, że jakkolwiek ostatnim miejscem zameldowania zainteresowanego był S., to jednak przed pobytem w szpitalu zamieszkiwał on w Pile i to właśnie tę miejscowość należy uznać za dotychczasowy ośrodek jego osobistych i majątkowych interesów. Lekarzem rodzinnym zainteresowanego do chwili obecnej jest dr J. M. ul. [...] w Pile (adres zamieszkana podany w przychodni - Piła, ul. [...]). Fakt zamieszkania potwierdza również dokumentacja przekazana przez MOPS w Pile (m. in. adres do korespondencji - Piła, ul. [...]), jak również notatki służbowe pracowników GOPS w Siekierczynie, którzy ustalili, że zainteresowany od kilkudziesięciu lat nie zamieszkuje w Gminie Siekierczyn, a jego centrum życiowym jest Piła. Płatnikiem składek jest O/ZUS w Pile (płatnikiem składek mieszkańców Gminy Siekierczyn jest ZUS O/Wałbrzych). Zainteresowany ma 3 dorosłych dzieci, mających miejsce zamieszkania w Pile.
Organ wnioskujący wniósł o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego pomiędzy poprzez wskazanie, iż organem właściwym do prowadzenia sprawy zainteresowanego jest MOPS w Pile, jako organ miejsca jego faktycznego zamieszkania i centrum życiowego.
W odpowiedzi na wniosek Prezydent Miasta Piła wskazał, że podczas wywiadu środowiskowego przeprowadzonego z zainteresowanym 12 sierpnia 2025 r. w Szpitalu Specjalistycznym w Pile ustalono, że zainteresowany trafił do szpitala dzień wcześniej, tj. 11 sierpnia 2025 r., przywieziony przez zespół ratownictwa medycznego z szopy znajdującej się na podwórzu kamienicy przy ul. [...] w Pile, gdzie przebywał od kilku dni. Mieszkańcy kamienicy wezwali pomoc, ponieważ nie był on w stanie poruszać się o własnych siłach i nie widział. W trakcie wywiadu oświadczył, że w ostatnim czasie przebywał u znajomego, który w związku ze swoim wyjazdem za granicę nakazał mu opuścić lokal.
Prezydent Miasta Piła zauważył, że zainteresowany nie jest nigdzie zameldowany na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a szopki czy też komórki, w której przebywał, zanim trafił do szpitala, z całą pewnością nie można traktować jako lokal mieszkalny w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy. Zatem zainteresowany spełnia definicję osoby bezdomnej.
Prezydent Miasta Piła zaznaczył, że hospitalizacja zainteresowanego zakończyła się 29 sierpnia 2025 r. Jego wniosek o skierowanie do schroniska dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi z 12 sierpnia 2025 r. został przekazany do GOPS w Siekierczynie, który odmówił wskazania placówki, uznając się za niewłaściwy do rozpatrzenia wniosku o udzielenie zainteresowanemu schronienia w schronisku z usługami opiekuńczymi. W tej sytuacji MOPS w Pile skontaktował się z organizacją pozarządową - Akcją Humanitarną Życie, która wyraziła zgodę na tymczasowe udzielenie schronienia zainteresowanemu w prowadzonym przez siebie mieszkaniu wspomaganym. Umowa między Akcją Humanitarną Życie a zainteresowanym została zawarta na okres od 29 sierpnia 2025 r. do 30 września 2025 r. z możliwością przedłużenia. Aktualnie zainteresowany nadal przebywa ww. mieszkaniu wspomaganym, gdzie jest objęty pomocą ośrodka w formie usług opiekuńczych, przyznanych w trybie art. 101 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej ze względu na szczególną sytuację spowodowaną stanem zdrowia.
Przy tym pobyt zainteresowanego we wspomnianym mieszkaniu wspomaganym ma charakter tymczasowy i służy zabezpieczeniu schronienia, a nie zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych. Lokalem mieszkalnym w rozumieniu art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej nie jest mieszkanie chronione (treningowe, wspomagane). Pobyt w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym stanowi formę wsparcia w codziennym funkcjonowaniu osób, które nie wymagają usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki, w szczególności osób z zaburzeniami psychicznymi, bezdomnych, opuszczających pieczę zastępczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, okręgowy ośrodek wychowawczy, zakład poprawczy lub schronisko dla nieletnich. Pobyt w tego rodzaju mieszkaniu, tj. treningowym lub wspomaganym nie może być zatem postrzegany jako zamieszkiwanie w tym miejscu (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 listopada 2023 I OW 142/23).
Prezydent Miasta Piła stoi na stanowisku, że zainteresowany pozostaje osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej, a jego wniosek o udzielenie pomocy w formie schronienia w schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi pozostaje aktualny.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r., poz. 935 ze zm.), dalej – p.p.s.a., sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.
Wedle art. 15 § 1 pkt 4 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4 p.p.s.a. (spory o właściwości oraz spory kompetencyjne). W myśl § 2 art. 15 p.p.s.a. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w przedmiocie rozstrzygnięcia sporów, o których mowa w art. 4 p.p.s.a., zapada na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów.
Spór między organami jednostek samorządu terytorialnego, niemającymi wspólnego dla nich organu wyższego stopnia, jest sporem o właściwość, rozstrzyganym przez sąd administracyjny (art. 22 § 1 pkt 1 k.p.a.). Rozstrzyganie sporów o właściwość, należących do sądów administracyjnych, pozostaje w wyłącznej właściwości rzeczowej Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 15 § 1 pkt 4 p.p.s.a.).
Przez spór o właściwość należy rozumieć sytuację, w której przynajmniej dwa organy administracji publicznej jednocześnie uważają się za właściwe do załatwienia konkretnej sprawy (spór pozytywny) lub też żaden z nich nie uważa się za właściwy do jej załatwienia (spór negatywny). W niniejszej sprawie mamy do czynienia z negatywnym sporem o właściwość, gdyż oba organy uważają się za niewłaściwe.
Zawisła sprawa administracyjna dotyczy świadczenia z pomocy społecznej w formie schronienia w schronisku z usługami opiekuńczymi. Zgodnie z art. 48 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2025 r., poz. 1214 ze zm.), dalej - u.p.s., osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona. Stosownie do art. 48a ust. 1 u.p.s. udzielenie schronienia następuje przez przyznanie tymczasowego schronienia w noclegowni, schronisku dla osób bezdomnych albo schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi.
Właściwość miejscową gminy zobowiązanej do rozpatrzenia sprawy dotyczącej świadczeń z pomocy społecznej, stosownie do art. 101 ust. 1 u.p.s. ustala się według miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie, w przypadku osoby bezdomnej właściwą jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały (ust. 2).
Pojęcie osoby bezdomnej na potrzeby u.p.s. zostało zdefiniowane w art. 6 pkt 8 tej ustawy, który stanowi, że osobą bezdomną jest osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy oraz niezameldowana na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osoba niezamieszkała w lokalu mieszkalnym i zameldowana na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. Art. 6 pkt 8 u.p.s. przewiduje zatem dwa odrębne stany faktyczne pozwalające na uznanie osoby za bezdomną. Pierwszy odnosi się do osoby, która nie mieszka w lokalu mieszkalnym i jednocześnie nie posiada stałego zameldowania, drugi dotyczy osoby niezamieszkującej w lokalu mieszkalnym, posiadającej stałe zameldowanie w lokalu, w którym nie ma jednak możliwości zamieszkania. W przypadku każdego z tych stanów przewidziane w ustawie przesłanki muszą występować łącznie.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 725), dalej - ustawa o ochronie praw lokatorów, do której to regulacji odsyła art. 6 pkt 8 u.p.s., pod pojęciem lokalu mieszkalnego należy rozumieć lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki; nie jest w rozumieniu ustawy takim lokalem pomieszczenie przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych.
Z akt sprawy wynika, że zainteresowany ostatni adres zameldowania na pobyt stały posiada w S., [...] Siekierczyn. W dniu składania wniosku o pomoc przebywał w Szpitalu Specjalistycznym w Pile, przy ul. [...]. Choruje na polineuropatię alkoholową, ZZA i ślepotę, ocena jego stanu zdrowia według skali Barthel wynosi obecnie 30. Jest osobą samotną, rozwiedzioną, utrzymuje się z emerytury, posiada trójkę dorosłych dzieci, które mieszkają w Pile, tj. J. J., I. J. i I. J.1. Zainteresowany zanim został zabrany do Szpitala, przebywał w piwnicy przynależnej do mieszkania I. J.1. Dzieci wiedzą o sytuacji zainteresowanego, jednak żadne z nich nie przyjmie ojca do siebie po wyjściu ze szpitala, gdyż nie mają warunków lokalowych i nie są w stanie świadczyć opieki wobec ojca. Przed laty mieszkał z żoną w Pile. Z uwagi na brak pracy wyjechał na Śląsk, dlatego ma ostatni adres zameldowania na pobyt stały w S. Powrócił na teren Piły, gdzie urodziły się jego dzieci. Po rozwodzie musiał opuścić lokal przy ul. [...] w Pile, ponieważ matka żony przepisała lokal tylko na jego żonę. Po powrocie do Piły był już tylko czasowo zameldowany pod adresem ul. [...]. Od czasu rozwodu prowadził tryb życia jako osoba bezdomna na terenie Piły. Przebywał w namiocie na poligonie w Pile, potem w piwnicy, potem u znajomego, a teraz trafił do szopy, ponieważ znajomy, u którego przebywał do tej pory, wyjechał za granicę. Do szpitala został zabrany przez karetkę pogotowia z szopy przy ul. [...]. Był zaniedbany, zanieczyszczony fekaliami, nie poruszał o własnych siłach.
Z powyższego wynika, że zainteresowany nie mieszka w lokalu mieszkalnym w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, albowiem bezsprzecznie za taki lokal nie można zostać uznana szopa, w której od dłuższego czasu przebywał zainteresowany. Ponadto, wprawdzie skarżący jest zameldowany na pobyt stały w domu pod adresem S., [...] Siekierczyn, to jednak nie ma możliwości w nim zamieszkania.
Wobec tego stwierdzić należy, że zainteresowany jest osobą bezdomną w rozumieniu art. 6 pkt 8 u.p.s.
W przypadku osoby bezdomnej, z oczywistych względów, nie może być mowy o miejscu zamieszkania, w konsekwencji nie zachodzi potrzeba badania jej zamiaru co do pobytu stałego. Należy zatem ustalić gminę ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały. Bezspornie gminą ostatniego miejsca zameldowania zainteresowanego na pobyt stały jest Gmina Siekierczyn. Zatem organem właściwym do rozpoznania wniosku zainteresowanego o pomoc w formie schronienia w schronisku z usługami opiekuńczymi jest Wójt Gminy Siekierczyn.
Oceny tej nie może zmienić okoliczność przebywania przez zainteresowanego w okresie od 29 sierpnia 2025 r. do 30 września 2025 r. z możliwością przedłużenia w prowadzonym przez Akcję Humanitarną Życie mieszkaniu wspomaganym znajdującym się w Pile przy ul. [...]. Jak słusznie wskazał Prezydent Miasta Piła pobyt w tego rodzaju mieszkaniu chronionym (treningowym, wspomaganym) nie może być postrzegany jako zamieszkiwanie w tym miejscu. Nie pozwala to zatem ustalić właściwości organu administracji na podstawie art. 101 ust. 1 u.p.s. (por. postanowienie NSA z 9 listopada 2023 r., sygn. akt I OW 142/23).
Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 15 § 1 pkt 4 i § 2 w związku z art. 4 p.p.s.a., postanowił jak w sentencji postanowienia.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
