Wyrok SN z dnia 30 lipca 2025 r., sygn. II CSKP 834/23

Istota problemu

Czy po wyeliminowaniu abuzywnych klauzul indeksacyjnych (przeliczeniowych i ryzyka walutowego) z umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF możliwe jest utrzymanie umowy przez zastąpienie tych klauzul przepisami dyspozytywnymi (art. 358 § 2 k.c., art. 69 ust. 3 Prawa bankowego) lub przez wykładnię oświadczeń woli stron (art. 65 k.c.), czy też eliminacja klauzul prowadzi do nieważności umowy w całości. Dodatkowo – czy umowa kredytu ma charakter umowy wzajemnej i czy bankowi przysługuje prawo zatrzymania przy rozliczeniu nieważnej umowy.

Rozstrzygnięcie

SN oddalił skargę kasacyjną banku. Potwierdził, że klauzule indeksacyjne (zarówno klauzule ryzyka walutowego, jak i klauzule przeliczeniowe/spreadowe) określają główne świadczenia stron i jako nietransparentne (pozwalające bankowi swobodnie kształtować kursy) są abuzywne. Ich eliminacja prowadzi do nieważności umowy w całości, gdyż wyeliminowanie ryzyka kursowego i powiązania ze stawką LIBOR powoduje tak daleko idące przekształcenie umowy, że staje się ona umową o odmiennej istocie niż zamierzona przez strony. SN wykluczył możliwość zastąpienia abuzywnych klauzul przepisami art. 358 § 2 k.c., art. 65 k.c. czy Prawa bankowego – takie przepisy nie stanowią przepisów dyspozytywnych w rozumieniu orzecznictwa TSUE. Konsument świadomie żądał upadku umowy, więc nie naraża go to na "szczególnie niekorzystne konsekwencje". SN skorygował stanowisko SA w kwestii wzajemności umowy kredytu – powołując się na postanowienie III CZP 126/22 z 6.10.2023 r., stwierdził że umowa kredytu ma charakter wzajemny. Niemniej wykluczył skuteczność zarzutu zatrzymania podniesionego przez bank, gdyż: (1) TSUE w wyroku C-28/22 z 14.12.2023 r. wyłączył możliwość obezwładniania roszczenia odsetkowego konsumenta przez zarzut zatrzymania banku, (2) bank nie sprecyzował roszczenia, którego zabezpieczeniu miałby służyć zarzut zatrzymania.