Wyrok SN z dnia 17 lipca 2025 r., sygn. II CSKP 55/22

Istota problemu

Czy po uznaniu za abuzywne postanowień umowy kredytu indeksowanego do CHF określających sposób ustalania kursu waluty (odesłanie do tabel kursowych banku) można zastąpić te postanowienia kursem średnim NBP na podstawie art. 358 § 2 k.c., utrzymując jednocześnie mechanizm indeksacji, czy też eliminacja abuzywnych klauzul kursowych prowadzi do niemożności utrzymania umowy. Dodatkowo – czy wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej i zawarcie aneksów do umowy sanuje wcześniejsze wadliwości umowne, oraz czy związanie wyrokiem SOKiK w ramach kontroli abstrakcyjnej wzorca oznacza mechaniczne eliminowanie całych jednostek redakcyjnych wskazanych w wyroku.

Rozstrzygnięcie

SN uchylił zaskarżony wyrok SA i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wyjaśnił, że: (1) Niedozwolone postanowienie umowne należy rozumieć w sensie materialnym jako określoną normę postępowania, a nie jako fragment tekstu umowy – związanie wyrokiem SOKiK wymaga ustalenia, jaka norma została uznana za niedozwoloną, a nie mechanicznego eliminowania jednostek redakcyjnych. (2) Nie można zastąpić abuzywnych klauzul kursowych kursem średnim NBP – SN powołał się na uchwałę pełnego składu III CZP 25/22 z 25.04.2024 r. jako wiążącą zasadę prawną (art. 87 § 1 ustawy o SN), zgodnie z którą w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce niedozwolonego postanowienia odnoszącego się do sposobu określania kursu waluty zajmuje inny sposób określenia kursu wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. (3) Między klauzulami ryzyka walutowego a klauzulami spreadu występuje ścisłe powiązanie – eliminacja postanowień określających sposób ustalenia kursu waluty uniemożliwia zastosowanie mechanizmu indeksacji, gdyż wymagałoby to zastąpienia abuzywnych postanowień innym sposobem określenia kursu, co jest niedopuszczalne. (4) W razie niemożliwości ustalenia kursu umowa nie wiąże w pozostałym zakresie (pkt 2 uchwały III CZP 25/22) – nie można przekształcić umowy kredytu indeksowanego w umowę kredytu złotowego. (5) Wejście w życie ustawy antyspreadowej nie doprowadziło do sanowania wadliwości występujących we wcześniej zawartych umowach kredytu. (6) Zawarcie aneksów do umowy nie usuwa abuzywności, chyba że wynikała z nich w sposób jednoznaczny świadoma wola konsumentów związania niedozwolonymi postanowieniami. (7) Nie ma podstawy prawnej do żądania przez strony odsetek lub innego wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie (pkt 5 uchwały III CZP 25/22).