Wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2025 r., sygn. II CSKP 547/22

Istota problemu

Główny problem prawny dotyczył możliwości dochodzenia przez osobę trzecią (córkę dożywotniczki) zwrotu wartości świadczeń opiekuńczych spełnionych w miejsce zobowiązanych z umowy o dożywocie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c.). Sąd musiał rozstrzygnąć, czy spełnienie przez powódkę świadczeń osobistych (opieka nad matką-dożywotniczką) w miejsce pozwanych, którzy zaprzestali realizacji obowiązków wynikających z umowy o dożywocie, stanowi podstawę do roszczenia zwrotnego, oraz jakie są przesłanki i granice takiego roszczenia.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy uznał za błędne stanowisko Sądu Apelacyjnego, który wykluczył a priori możliwość dochodzenia zwrotu wartości świadczeń opiekuńczych, ograniczając roszczenie jedynie do kosztów pogrzebu. Sąd przyjął, że:

Świadczenia wynikające z umowy o dożywocie mają określoną wartość i mogą być wyrażone w pieniądzu, w tym świadczenia polegające na osobistej opiece

Zbyt wąsko został ujęty warunek zubożenia, który nie musi polegać wyłącznie na wyjściu określonej wartości z majątku lub zwiększeniu pasywów

Osoba spełniająca świadczenia należne dożywotnikowi może żądać zwrotu na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia, co potwierdza uchwała SN z 1978 r. (III CZP 53/78)

Roszczenie nie może jednak przekraczać wartości świadczonych przez osobę trzecią ani tego, do czego zobowiązany był nabywca nieruchomości

Konieczne jest ustalenie okoliczności zaprzestania świadczeń przez pozwanych i ocena zakresu ich obowiązków w zmienionych okolicznościach.