Obowiązuje: od 2009-07-01 do 2009-12-15

Podstawa prawna:

  • Dz.U.2005.167.1398  

Opłaty sądowe w sprawach cywilnych


Opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie.

Opłata jest stała, stosunkowa albo podstawowa.

Opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Opłata stała nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 5 000 złotych.


OPŁATY WE WSZYSTKICH RODZAJACH SPRAW

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
40 zł

od zażalenia na postanowienie w przedmiocie:

- oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego lub ławnika;

- skazania na grzywnę strony, świadka, biegłego, tłumacza lub innej osoby oraz odmowy zwolnienia od grzywny;

- przymusowego sprowadzenia lub aresztowania świadka oraz odmowy zwolnienia od przymusowego sprowadzenia;

- wynagrodzenia i zwrotu kosztów poniesionych przez biegłego, tłumacza i kuratora;

- należności świadka.

40 zł od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego lub samodzielnej jego części, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
40 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawie, w której postępowanie nieprocesowe zostało wszczęte z urzędu
40 zł od wniosku o przeprowadzenie postępowania pojednawczego
40 zł od wniosku o zabezpieczenie dowodu
300 zł

od wniosku o:

- ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu;

- stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcia innego organu państwa obcego albo ugody zawartej przed tym sądem lub organem lub zatwierdzonej przez ten sąd lub organ;

- uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu polubownego lub ugody zawartej przed tym sądem.

Opłatę stałą w kwocie 200 zł pobiera się od wniosku o dokonanie przez sąd czynności w trakcie postępowania przed sądem polubownym niewymienionych powyżej.

100 zł od skargi na czynności komornika
100 zł od zażalenia na odmowę dokonania czynności notarialnej
w wysokości opłaty od wniosku o wydanie tego orzeczenia, nie więcej jednak niż 100 zł od skargi na orzeczenie referendarza

WYSOKOŚĆ OPŁAT W PROCESIE


Sprawy z zakresu prawa cywilnego i rodzinnego

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
600 zł

od pozwu o:

- rozwód;

- separację;

- ochronę dóbr osobistych;

- ochronę niemajątkowych praw autorskich;

- ochronę niemajątkowych praw wynikających z uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub zdobniczego, prawa ochronnego na znak towarowy, prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne, prawa z rejestracji topografii układów scalonych, prawa z rejestracji wzoru zdobniczego;

- ochronę innych praw niemajątkowych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

W sprawach o rozwód, o separację lub o unieważnienie małżeństwa, w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, pobiera się od małżonka zobowiązanego opłatę stosunkową od zasądzonego roszczenia, a w razie nakazania eksmisji jednego z małżonków albo podziału wspólnego majątku pobiera się także opłatę w wysokości przewidzianej od pozwu lub wniosku w takiej sprawie

200 zł

od pozwu w sprawie o:

- ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa;

- unieważnienie małżeństwa;

- rozwiązanie przysposobienia;

- zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa;

- unieważnienie uznania dziecka;

- ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej;

- naruszenie posiadania;

- uchylenie uchwały organu spółdzielni;

- stwierdzenie nieważności uchwały organu spółdzielni;

- ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółdzielni;

- uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej;

- przyjęcie w poczet członków spółdzielni mieszkaniowej;

- opróżnienie lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu;

- ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

500 zł od pozwu w sprawie wydania orzeczenia zastępującego uchwałę walnego zgromadzenia spółdzielni o podziale
100 zł
od pozwu w sprawie rozpoznawanej w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń

W sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym pobiera się od pozwu opłatę stałą, przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu umowy:
30 zł do 2 000 złotych
100 zł ponad 2 000 złotych do 5 000 złotych
250 zł ponad 5 000 złotych do 7 500 złotych
300 zł ponad 7 500 złotych


Sprawy gospodarcze

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
2 000 zł

od pozwu w sprawie o:

- rozwiązanie spółki;

- wyłączenie wspólnika ze spółki;

- uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki;

- stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki;

- ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki

100 zł od pozwu w sprawie z zakresu ochrony środowiska
1 500 zł

od pozwu:

- w sprawie z umowy o przekazanie mienia w ramach prywatyzacji;

- w sprawie o unieważnienie przetargu

1 000 zł od odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
1 000 zł od apelacji, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w takiej sprawie
500 zł od zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
100 zł od odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, a także od apelacji, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w takiej sprawie
50 zł od zażalenia na postanowienie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty oraz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego
3 000 zł od odwołania od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, a także od apelacji, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w takiej sprawie
3 000 zł od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych, w sprawach zamówień publicznych


Sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Opłata podstawowa Wyszczególnienie
30 zł w sprawach z zakresu prawa pracy wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 złotych, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosunkową.
30 zł w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy wytoczonej z powództwa inspektora pracy ma być uiszczana przez pracownika i pracodawcę od wymienionych pism podlegających opłacie
30 zł w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobierana wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia


WYSOKOŚĆ OPŁAT W POSTĘPOWANIU NIEPROCESOWYM

Sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
100 zł

od wniosku o:

- zezwolenie na zawarcie związku małżeńskiego;

- zmianę wyroku orzekającego rozwód lub separację w części dotyczącej władzy rodzicielskiej;

- separację na zgodne żądanie małżonków;

- zniesienie separacji;

- zezwolenie na udzielenie pełnomocnictwa do oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński;

- zwolnienie od obowiązku złożenia lub przedstawienia kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokumentu potrzebnego do zawarcia związku małżeńskiego

1 000 zł od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej
300 zł jeżeli wymieniony wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku


Sprawy z zakresu prawa rzeczowego

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
200 zł

od wniosku o:

- ustanowienie drogi koniecznej;

- rozgraniczenie nieruchomości;

- stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie

100 zł

od wniosku o:

- ustalenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej;

- ustanowienie zarządcy rzeczy wspólnej lub przedmiotu użytkowania;

- rozstrzygnięcie co do dokonania czynności dotyczącej rzeczy wspólnej.

2 000 zł od wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie
1 000 zł od wniosku o zniesienie współwłasności
300 zł jeżeli wymieniony wniosek zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności


Sprawy z zakresu prawa o księgach wieczystych

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
200 zł od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego
część opłaty stałej proporcjonalna do wysokości udziału, nie mniej jednak niż 100 zł od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego, jeżeli wniosek dotyczy wpisu udziału w prawie
150 zł niezależnie od liczby udziałów w tych prawach od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności
150 zł od wniosku o wpis własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nabytego w wyniku podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami
150 zł od wniosku o wpis własności nieruchomości rolnej o powierzchni do 5 ha
150 zł od wniosku o wpis praw osobistych i roszczeń
150 zł

od wniosku o wpis zmiany treści ograniczonych praw rzeczowych

Tę opłatę stałą pobiera się odrębnie od wniosku o wpis każdego prawa, choćby wpis dwu lub więcej praw miał być dokonany na tej samej podstawie prawnej.

60 zł od wniosku o założenie księgi wieczystej
60 zł od wniosku o połączenie nieruchomości w jednej księdze wieczystej, która jest już prowadzona, niezależnie od liczby łączonych nieruchomości
60 zł

od wniosku o odłączenie nieruchomości lub jej części

Tę opłatę stałą pobiera się niezależnie od opłaty za dokonanie wpisu własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

60 zł od wniosku o sprostowanie działu I-O księgi wieczystej
60 zł od wniosku o wpis ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym
60 zł od wniosku o dokonanie innych wpisów poza wyżej wymienionymi Jeżeli założenie księgi wieczystej następuje w związku z odłączeniem nieruchomości lub jej części z istniejącej księgi wieczystej, pobiera się tylko jedną taką opłatę stałą.
opłata stała, przewidziana dla wniosku o wpis do księgi wieczystej od wniosku o złożenie do zbioru dokumentów
połowa opłaty należnej od wniosku o wpis do księgi wieczystej od wniosku o wykreślenie wpisu z księgi wieczystej


Od wniosku o wpis hipoteki łącznej lub służebności pobiera się jedną opłatę stałą, choćby wniosek ten obejmował więcej niż jedną księgę wieczystą.

Wydatki związane z drukiem księgi wieczystej i teczki akt tej księgi nie obciążają stron.

Sprawy z zakresu prawa spadkowego

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
50 zł

od wniosku o:

- stwierdzenie nabycia spadku;

- zabezpieczenie spadku;

- sporządzenie spisu inwentarza;

- odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku

Jeżeli te wnioski są umieszczone w jednym piśmie lub we wniosku o dział spadku, opłatę pobiera się od każdego z nich odrębnie.

100 zł od apelacji, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku
100 zł od wniosku o zabezpieczenie spadku po cudzoziemcu
100 zł od wniosku o wydanie właściwemu konsulowi spadku po cudzoziemcu
500 zł od wniosku o dział spadku, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych
1 000 zł od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych


Sprawy z zakresu działania Krajowego Rejestru Sądowego

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
1 000 zł od wniosku o zarejestrowanie podmiotu w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej
750 zł od wniosku o zarejestrowanie spółki osobowej w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym
250 zł od wniosku o zarejestrowanie w Krajowym Rejestrze Sądowym w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej
1 000 zł od wniosku o zarejestrowanie w Krajowym Rejestrze Sądowym w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, jeżeli dotyczy on jednocześnie wpisu do rejestru przedsiębiorców
300 zł

od wniosku o:

- wpisanie dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych w Krajowym Rejestrze Sądowym;

- wykreślenie podmiotu z rejestru przedsiębiorców lub z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej połączone z wykreśleniem z Krajowego Rejestru Sądowego.

400 zł od wniosku o dokonanie zmiany wpisu dotyczącego podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców
150 zł

od wniosku o:

- dokonanie zmiany wpisu dotyczącego podmiotu wpisanego tylko w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, niewpisanego do rejestru przedsiębiorców;

- wykreślenie z rejestru przedsiębiorców - bez wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego;

- wykreślenie z rejestru dłużników niewypłacalnych.

W wypadku jednoczesnego wniesienia przez tego samego wnioskodawcę, na kilku formularzach, kilku wniosków o wpis lub o dokonanie zmian w Krajowym Rejestrze Sądowym - pobiera się tylko jedną opłatę, z tym że jeżeli przepis przewiduje dla danego rodzaju spraw opłaty w różnych wysokościach - pobiera się opłatę wyższą

jedną opłata stałą w kwocie 100 zł od skargi na orzeczenie referendarza sądowego, chociażby dotyczyło kilku wpisów w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej
300 zł od innych wniosków niż ww., jeśli należą do właściwości sądu dokonującego wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym
200 zł od wniosku o wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów
100 zł od wniosku o zmianę wpisu w rejestrze zastawów
50 zł od wniosku o wykreślenie zastawu rejestrowego z rejestru zastawów
40 zł od wniosku o przyjęcie dokumentów, o których sąd czyni wzmiankę w rejestrze, oraz dokumentów zawierających dane niepodlegające według przepisów ustawy wpisowi do określonego działu Krajowego Rejestru Sądowego
40 zł od wniosku o uwierzytelnienie odpisu statutu w postępowaniu rejestrowym


Inne sprawy rozpoznawane w postępowaniu nieprocesowym

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
300 zł od wniosku w sprawie między organami przedsiębiorstwa państwowego i między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim albo organem sprawującym nadzór
200 zł od wniosku o umorzenie utraconego dokumentu
100 zł

od wniosku o:

- złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego;

- wydanie z depozytu przedmiotu świadczenia


WYSOKOŚĆ OPŁAT W POSTĘPOWANIU ZABEZPIECZAJĄCYM

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
40 zł

od wniosku o:

- udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego, chyba że wniosek został zgłoszony w piśmie rozpoczynającym postępowanie;

- zmianę lub uchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego

100 zł

od wniosku o:

- udzielenie zabezpieczenia roszczenia majątkowego, chyba że wniosek został zgłoszony w piśmie rozpoczynającym postępowanie;

- zmianę lub uchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia majątkowego


WYSOKOŚĆ OPŁAT W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
40 zł

pobiera sąd od wniosku o:

- wezwanie dłużnika do wykonania egzekwowanej czynności w wyznaczonym terminie oraz umocowanie wierzyciela do wykonania tej czynności na koszt dłużnika, w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu;

- ukaranie grzywną dłużnika niewykonującego obowiązku zaniechania czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela;

- przeprowadzenie przez sąd egzekucji czynności o charakterze niemajątkowym, której inna osoba nie może za dłużnika wykonać;

- ponowne wydanie tytułu wykonawczego w zamian utraconego;

- nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku

50 zł

pobiera sąd od wniosku o:

- nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, innemu niż orzeczenie sądu, ugoda sądowa, nakaz zapłaty albo ugoda zawarta przed mediatorem w wyniku prowadzenia mediacji na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji;

- nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika; - nadanie klauzuli wykonalności przeciwko lub na rzecz osoby innej niż wskazana w tytule egzekucyjnym, na którą przeszły uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu;

- nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki;

- ustanowienie zarządcy nieruchomości lub innej rzeczy albo prawa, z których prowadzi się egzekucję według przepisów o egzekucji z nieruchomości;

- umorzenie książeczki oszczędnościowej w związku z zajęciem wkładu, na który ją wystawiono

- zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem w wyniku prowadzenia mediacji na podstawie umowy o mediację

- wydanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego

- uchylenie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego

- wydanie zaświadczenia o utracie lub ograniczeniu wykonalności tytułu egzekucyjnego opatrzonego zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego

100 zł

od:

- zarzutów na opis i oszacowanie nieruchomości;

- zarzutów przeciwko planowi podziału sumy uzyskanej z egzekucji oraz zażalenia na postanowienie wydane w wyniku rozpoznania zarzutów;

- wniosku o podział złożonej od depozytu sądowego sumy odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość i wypłatę odszkodowania;

- wniosku o udzielenie przybicia nieruchomości lub innej rzeczy albo prawa, z których egzekucję prowadzi się według przepisów o egzekucji z nieruchomości; opłatę tę uiszcza się przed przysądzeniem własności;

- wniosku o przeprowadzenie przez sąd egzekucji czynności o charakterze majątkowym, której inna osoba nie może wykonać za dłużnika;

- zatwierdzenia planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, a także wprowadzenia do planu zmian lub uzupełnień

1 000 zł

od wniosku o:

- wszczęcie egzekucji przez zarząd przymusowy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego;

- wszczęcie egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego


WYSOKOŚĆ OPŁAT W POSTĘPOWANIU UPADŁOŚCIOWYM, UKŁADOWYM I NAPRAWCZYM

Wysokość opłaty stałej Wyszczególnienie
1 000 zł od wniosku o ogłoszenie upadłości
1 000 zł od wniosku zarządcy zagranicznego w przedmiocie uznania zagranicznego postępowania upadłościowego
200 zł od wniosku o wszczęcie postępowania naprawczego
200 zł od wniosku o wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego
200 zł od zażalenia na postanowienia wydane w postępowaniu upadłościowym i naprawczym
200 zł od sprzeciwu co do uznania lub odmowy uznania zgłoszonych wierzytelności
200 zł wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej
100 zł od zarzutów przeciwko układowi i przeciwko planowi podziału
100 zł od wniosku o uchylenie lub zmianę układu
100 zł od wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego
100 zł od wniosku w sprawie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej


OPŁATY KANCELARYJNE

Wysokość opłaty kancelaryjnej Wyszczególnienie
6 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu

od wniosku o wydanie na podstawie akt:

- poświadczonego odpisu, wypisu lub wyciągu,

- odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocności,

- odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem wykonalności,

- zaświadczenia

12 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu Jeżeli dokument, wyżej wymieniony, jest sporządzony w języku obcym albo zawiera tabele
6 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu od wniosku o odpis księgi wieczystej
1 zł za każdą rozpoczętą stronicę wydanego dokumentu od wniosku o wydanie kopii dokumentu, znajdującego się w aktach sprawy

Podstawa prawna: ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.).