Wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. I PK 35/17
Kierowca w transporcie międzynarodowym ma prawo do noclegu w warunkach hotelowych, co nie oznacza, że gdy ma nocleg w kabinie pojazdu, to ryczałt za nocleg nie może być niższy niż 25% ryczałtu noclegowego określonego dla pracowników sfery państwowej lub samorządowej jednostki budżetowej - art. 775 § 2 k.p., nawet gdy prywatny pracodawca nie ma właściwego (adekwatnego) prawa zakładowego lub nie uzgodnił ryczałtu z pracownikiem.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa P. D. przeciwko ,,C." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. o ryczałty za noclegi, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 19 kwietnia 2018 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. z dnia 13 października 2016 r., sygn. akt VIII Pa (...),
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z 13 października 2016 r. oddalił apelację skarżącego pracodawcy ,,C." Spółka z o.o. w Ł. od wyroku Sądu Rejonowego z 12 maja 2016 r., którym uwzględniono powództwo P. D., zasądzając mu ryczałty za noclegi za okres od 1 lipca 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. w kwocie 56.442,04 zł i za okres od 1 stycznia 2014 r. do 30 czerwca 2015 r. w kwocie 65.701,88 zł z odsetkami. Zasadniczy spór obejmował podstawę prawną żądania. Powód odwoływał się do regulacji powszechnej, twierdząc, że otrzymywał jedynie diety. Pozwany zarzucał, że powód miał nocleg w kabinie samochodu, dlatego nie ma prawa do ryczałtu, a ponadto wypłacana mu dieta obejmowała koszty noclegu. Powództwo zostało uwzględnione na podstawie regulacji powszechnej. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony przez pozwaną jako kierowca w transporcie międzynarodowym. Otrzymywał pensję oraz diety. Do końca zatrudnienia dieta wynosiła 45 euro za każdy dzień podróży służbowej. Przeznaczona była na wyżywienie. Powód spał w kabinie samochodu. Regulamin wynagradzania od 21 marca 2008 r. stanowił, że pracownikom z tytułu podróży służbowej przysługiwały diety w wysokości i na zasadach określonych w przepisach ogólnie obowiązujących z wyjątkiem kierowców. Kierowcom przysługiwały diety w zryczałtowanej wysokości. Od 21 marca 2008 r. zryczałtowana dieta wynosiła 40 euro za dzień podróży za granicą. Od 8 listopada 2012 r. wynosiła 30 euro, natomiast zryczałtowany koszt noclegu wynosił 10 euro. Porozumienie zmieniające warunki umowy o pracę z datą 1 grudnia 2014 r. stanowi o zmianie dotychczasowych warunków w zakresie należności z tytułu podróży służbowych za granicą na 30 zł diety i uśredniony ryczałt za nocleg w wysokości różnicy kwoty 45 euro pomniejszonej o dietę 30 zł. Porozumienie zostało podpisane przez powoda 26 lutego 2015 r. Porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy z datą 31 grudnia 2013 r. zostało podpisane przez powoda również 26 lutego 2015 r. Powód 31 października 2014 r. zapoznał się z warunkami wypłacania należności z tytułu podróży służbowej obwiązującymi od 1 września 2014 r. Liczba dni podróży nie była sporna. Biegła z zakresu rachunkowości wyliczyła ryczałty za noclegi w spornych okresach. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zasądzenia kwot ryczałtów odwołał się do przepisów prawa powszechnego - art. 77 k.p oraz wykładni, że w braku regulacji wyłączających standard minimalny, czyli uregulowania mniej korzystnego dla pracownika, zastosowanie mają przepisy wykonawcze (wyrok Sądu Najwyższego z 4 września 2014 r., I PK 7/14, uchwała Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14). Zgodnie z § 16 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej za nocleg podczas podróży zagranicznej pracownikowi przysługuje zwrot kosztów w wysokości stwierdzonej rachunkiem, w granicach limitu określonego w poszczególnych państwach w załączniku do rozporządzenia. W razie nieprzedłożenia rachunku za nocleg, pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25% limitu. Powód otrzymywał dietę w ujednoliconej wysokości początkowo 40 euro, a po 3 miesiącach 45 euro. Wynikało to z regulaminu wynagradzania i porozumienia ustnego. Poza dietą powód nie otrzymywał ryczałtów za nocleg. W dacie zatrudnienia powoda u pozwanej obowiązywał regulamin wynagradzania z 21 marca 2008 r., w którym brak było uregulowań dotyczących ryczałtów za noclegi. Regulamin został zmieniony 8 listopada 2012 r. Regulował należności z tytułu podróży służbowych, w tym ryczałty za noclegi (§ 7). Kierowcom przysługiwały diety w zryczałtowanej wysokości a także zwrot kosztów noclegów w zryczałtowanej wysokości. Wysokość oraz zasady naliczania ryczałtu określał prezes lub osoba upoważniona. Ryczałt nie mógł być niższy niż ryczały za nocleg w kraju na podstawie przepisów o kosztach podróży służbowej. Sąd Rejonowy zauważył, że od 8 listopada 2012 r. w pozwanej spółce obowiązywało również zarządzenie nr 7 do regulaminu wynagradzania z 24 października 2012 r., w którym ustalono zryczałtowaną dietę 30 euro oraz zryczałtowany koszt noclegu 10 euro (§ 2). Na rozliczeniach zagranicznej podróży służbowej pracodawca często nie dokonywał rozróżnienia na kwotę diety i ryczałtu za nocleg. Przez cały okres sporny powód otrzymywał tą samą stawkę 45 euro (poza pierwszymi trzema miesiącami), którą traktował jako stawkę diety. Na niektórych rozliczeniach pracodawca rozróżniał kwoty diet oraz ryczałtu za nocleg, jednakże kwoty ryczałtu za nocleg były za każdym razem niższe niż w przepisach prawa. Z tego względu obowiązująca u pozwanej regulacja od 8 listopada 2012 r. była mniej korzystana dla pracownika, ponieważ obniżała przyznaną mu stawę 45 euro diety do 30 euro. Przepisy wykonawcze ustalają minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych, które w układzie zbiorowym, regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę mogą być uregulowane korzystniej dla pracownika (art. 9 § 2 i art. 18 § 2 k.p.). Sąd Rejonowy skonstatował, że zmiana niekorzystna regulaminu obejmuje jedynie zmianę mniej korzystną niż regulacje wcześniejsze (mieszczące się w granicach prawa), nie obejmuje natomiast uregulowania mniej korzystnego niż wskazane w rozporządzeniu. Zmiany mniej korzystne od wysokości wskazanych w rozporządzeniu są nieważne z mocy prawa, gdyż przepisy wykonawcze ustalają minimalny standard wszystkich świadczeń z tytułu podróży służbowych. W życie wszedł wprawdzie regulamin wynagradzania, który przewidywał ryczałty za noclegi, stanowiąc, że wysokość oraz zasady jego naliczania dla kierowców każdorazowo określa prezes lub osoba upoważniona w formie zarządzenia i zarządzenie zostało wydane. Regulacje te jako mniej korzystne dla pracownika niż dotychczasowe warunki powinny ulec jednak zmianie przez wypowiedzenie zmieniające. W aktach osobowych pracownika znajdują się wypowiedzenia zmieniające z 31 grudnia 2013 r. oraz z 1 grudnia 2014 r., ale powód zapoznał się z nimi dopiero 26 lutego 2015 r. Wskazane porozumienia zostały wprowadzone z datą wsteczną na potrzeby procesów, dlatego nie można przyjąć, że obowiązywały powoda wcześniej. Powód zawarł kolejno cztery umowy o pracę. Żadna z umów nie zawiera jednak ustaleń w zakresie ryczałtu za nocleg. Sąd Rejonowy za niezasadne uznał zarzuty pozwanej do opinii biegłej jako sprzecznej z prawem, bo przepisy wewnętrzne obowiązujące u pracodawcy do 8 listopada 2012 r. w ogóle nie przewidywały ryczałtów za noclegi, zaś od tej daty wprowadzały zmniejszenie diet do 30 euro i ryczałt za noclegi w wysokości 10 euro (od stycznia 2013 r. 15 euro). Nie można uznać, że było to uregulowanie korzystniejsze niż powszechnie obowiązujące. Ponadto ryczałt za nocleg w różnych krajach kształtowany jest w różnej wysokości, dlatego nie można przyjąć, że łączna kwota 45 euro diety w każdym przypadku była korzystniejsza niż przepisy wykonawcze. W żadnym dokumencie nie zostało wskazane, że diety stanowią również ekwiwalent wydatków za noclegi. Zapewnienie noclegu w kabinie samochodu nie oznacza zapewnienia bezpłatnego noclegu, dlatego powód uprawniony był do zwrotu kosztów noclegu co najmniej na warunkach i w wysokości określonych w rozporządzeniu wykonawczym z 29 stycznia 2013 r. (uchwały Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r., II PZP 1/14 i z 7 października 2014 r., I PZP 3/14).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
