Wyrok NSA z dnia 10 stycznia 2024 r., sygn. I OSK 4/23
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, osoba ubiegająca się o świadczenie pielęgnacyjne musi spełniać dwie podstawowe przesłanki: stałą i osobistą opiekę nad osobą niepełnosprawną oraz rezygnację z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, spowodowaną koniecznością sprawowania tej opieki.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Iwona Bogucka (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Piotr Niczyporuk Sędzia del. WSA Anna Wesołowska po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M.U. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 27 września 2022 r., sygn. akt II SA/Rz 663/22 w sprawie ze skargi M.U. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Przemyślu z dnia 1 kwietnia 2022 r., nr SKO.4115.28.2022 w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie wyrokiem z 27 września 2022 r., sygn. akt II SA/Rz 663/22 oddalił skargę M.U. (dalej: skarżąca) na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Przemyślu z 1 kwietnia 2022 r., nr SKO.4115.28.2022, którą utrzymano w mocy decyzję Wójta Gminy K. z 13 grudnia 2021 r., nr GOPS.ŚP.5231.33a.12.2021 o odmowie przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad matką.
W uzasadnieniu wyroku, Sąd wyjaśnił, że zasadniczą okolicznością sporną w przedmiotowej sprawie było zagadnienie wpływu śmierci osoby wymagającej opieki po wydaniu decyzji przez organ I instancji, a przed dniem orzekania przez organ odwoławczy na możliwość przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego za okres wsteczny, to jest od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia do dnia zgonu niepełnosprawnej. W ocenie Sądu, zagadnienie możliwości wykazania przez skarżącą, że pomimo realnych możliwości podjęcia zatrudnienia nie podejmuje go ze względu na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką, przestało być aktualne z dniem śmierci tej ostatniej; w tym dniu została również zamknięta możliwość przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego nie tylko na przyszłość, lecz także za okres przeszły (od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia). Zasadniczą przesłanką możliwości orzekania przez organ o przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego za okres wsteczny jest bowiem istnienie osoby niepełnosprawnej wymagającej opieki. Jeżeli podstawa ta od początku nie istniała albo odpadła w toku postępowania, to organ orzekający w I lub II instancji w sprawie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego ma obowiązek wydania decyzji odmownej. W przedmiotowej sprawie konieczna przesłanka materialnoprawna odpadła w okresie po wydaniu decyzji organu I instancji i przed dniem orzekania przez organ odwoławczy, niezależnie od tego, że odmowna decyzja organu I była prawidłowa.
Jednocześnie Sąd I instancji stwierdził, że jak wynika z akt sprawy - czego nie dostrzega skarżąca i jej pełnomocnik procesowy – organ I instancji pismem z dnia 26 listopada 2021 r. zawiadomił pełnomocnika o prawie wyboru świadczenia przez skarżącą (renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy albo świadczenie pielęgnacyjne) w związku z ubieganiem się przez skarżącą o ponowne przyznanie świadczenia rentowego, jednak skarżąca nie podjęła w tym zakresie stosownego działania, natomiast decyzją z dnia 24 czerwca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych orzekł względem skarżącej o ustaleniu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 czerwca 2021 r. (poprzednia decyzja rentowa przyznała świadczenie do dnia 31 maja 2021 r.) do dnia 30 listopada 2024 r. Decyzja przyznająca świadczenie rentowe obowiązywała zatem także w dniu wydania zaskarżonej decyzji (1 kwietnia 2022 r.), a skarżąca nie zaprzestała pobierania świadczenia rentowego do tego dnia, co przesądza o zaistnieniu przesłanki negatywnej z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r., chyba że – zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt SK 2/17 – zostałoby wykazane, że skarżąca dysponuje realną możliwością podjęcia lub kontynuowania pracy zarobkowej i pomimo tego nie podejmuje pracy lub z niej rezygnuje w celu sprawowania opieki nad niepełnoprawną matką. Trybunał w ww. orzeczeniu uznał bowiem, że art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a) u.ś.r. w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, za niezgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, jednak zastrzegł jednocześnie, że nie w każdej sytuacji niemożność nabycia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przez osobę pobierającą świadczenie rentowe z tytułu częściowej niezdolności do pracy narusza wzorce konstytucyjne. W ocenie Trybunału niedopuszczalne jest wyłączenie "opiekunów-rencistów z kręgu podmiotów uprawnionych do świadczeń pielęgnacyjnych" pod warunkiem, że "sytuacja faktyczna takich osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi (gdy nie podejmują oni zatrudnienia, które mogli podjąć przy jednoczesnym pobieraniu świadczenia rentowego) jest tożsama z sytuacją osób zdolnych do pracy, lecz rezygnujących z niej w celu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem". Oznacza to, że będąca rencistą osoba wnioskująca o świadczenie pielęgnacyjne musi wykazać, że nie podejmuje ona realnie dostępnego zatrudnienia lub rezygnuje z zatrudnienia w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. W niniejszej sprawie zagadnienie możliwości wykazania przez skarżącą, że pomimo realnych możliwości podjęcia zatrudnienia (pomimo orzeczenia przez ZUS o częściowej niezdolności do pracy i pobierania świadczenia rentowego z tego tytułu) nie podejmuje go ze względu na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką, przestało być jednak aktualne z dniem śmierci tej ostatniej. W tym dniu została również zamknięta możliwość przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego nie tylko na przyszłość, lecz także za okres przeszły (od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
