Wyrok NSA z dnia 9 lipca 2020 r., sygn. I OSK 3115/19
Przywrócenie terminu
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka (spr.) Sędziowie sędzia NSA Iwona Bogucka sędzia del. WSA Dariusz Chaciński po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2020 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. N. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 28 marca 2019 r. sygn. akt IV SA/Gl 1064/18 w sprawie ze skargi R. N. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia [...] października 2018 r., nr [...] w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji w sprawie świadczenia rodzicielskiego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 28 marca 2019r., sygn. akt IV SA/Gl 1064/18, oddalił skargę R. N. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z [...] października 2018r., nr [...] w przedmiocie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji w sprawie świadczenia rodzicielskiego.
Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:
Decyzją z [...] czerwca 2018 r., nr [...], działający z upoważnienia Prezydenta Miasta K. Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., przyznał R. N. prawo do świadczenia rodzicielskiego na córkę M. w okresie od 1 czerwca 2018 r. do 28 lutego 2019 r. w kwocie 1 000,- zł., natomiast w okresie do dnia 1 do 11 marca 2019 r. w kwocie 354,90zł.
W dniu 12 lipca 2018 r. strona złożyła oświadczenie, że jej córka M., od dnia 12 lipca 2018 r. zamieszkuje wraz z jej ojcem w S., dlatego prosi o zmianę decyzji.
Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. w dniu [...] lipca 2018 r. wszczął na wniosek strony postępowanie w sprawie uchylenia decyzji własnej z dnia [...] czerwca 2018 r.
W kolejnym oświadczeniu z dnia 23 lipca 2018 r. strona podała, że od dnia 12 lipca 2018 r. jej córka z nią nie mieszka.
Decyzją z [...] lipca 2018 r., nr ŚR [...], działający z upoważnienia Prezydenta Miasta K., Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., uchylił od dnia 12 lipca 2018 r. decyzję własną z dnia [...] czerwca 2018 r. Prawidłowe doręczenie decyzji z dnia [...] lipca 2018 r. nastąpiło w dniu 31 lipca 2018 r., co znajduje potwierdzenie w aktach administracyjnych.
W dniu 14 sierpnia 2018 r. strona udzieliła pełnomocnictwa swojemu mężowi - K. N. do reprezentowania jej w sprawie przed organami administracji.
Pełnomocnik strony w dniu 16 sierpnia 2018 r. złożył w siedzibie Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. pismo oznaczone jako "odwołanie" od decyzji z [...] lipca 2018 r.
Wnioskiem z 29 sierpnia 2018 r., strona reprezentowana przez pełnomocnika (męża) zwróciła się z prośbą o przywrócenie terminu do złożenia odwołania od decyzji z [...] lipca 2018 r. oraz załączyła nowe odwołanie. Uzasadniając wniosek o przywrócenie terminu wskazała, że odwołanie wniosła w dniu 16 sierpnia 2018 r., czyli 2 dni po upływie 14-dniowego terminu do jego wniesienia. Zaznaczyła, że odbiór decyzji nastąpił w dniu 31 lipca 2018 r., zatem termin do złożenia odwołania minął w dniu 14 sierpnia 2018 r. Jednakże dzień 15 sierpnia 2018 r. był dniem ustawowo wolnym od pracy, dlatego odwołanie złożyła w dniu następnym, tj. 16 sierpnia 2018 r. Wskazano równocześnie, że w sprawie zachodzi przesłanka szczególna, zaistniała po stronie skarżącej usprawiedliwiająca uchybienie terminu do wniesienia odwołania, o której organ I instancji wiedział, tj. wieloletnie jej terroryzowanie przez byłego męża, wobec którego organ 5-ciokrotnie wdrażał procedurę "Niebieskiej Karty". Strona podała, że w związku z powyższym, jest w bardzo złym stanie psychicznym, cierpi na depresję reaktywną (sytuacyjną związaną ze stresem), pozostaje w terapii psychologicznej (ostatnia wizyta w dniu 28 sierpnia 2018 r.), a także miała zamiar popełnić samobójstwo, wskazano, że w jej poszukiwania była zaangażowana Policja. Po tej sytuacji (w dniu 21 czerwca 2018 r.) strona przejawia stany depresyjno - lękowe, które uniemożliwiają jej "normalne funkcjonowanie społeczne". Wskazano, że we wszystkich sprawach prowadzonych przed sądem ma ustanowionych profesjonalnych pełnomocników procesowych z uwagi na jej nieporadność. Zdaniem skarżącej, powyższe wskazuje na przyczynę usprawiedliwiającą niezawinione niedochowanie terminu, albowiem strona była przekonana, że decyzję odebrała w dniu 2 sierpnia 2018 r. a nie 31 lipca 2018 r. Taką informację przekazała również swojemu pełnomocnikowi mężowi, który sam osobiście sporządził i złożył odwołanie w siedzibie organu I instancji w dniu 16 sierpnia 2018 r., będąc przekonany o zachowaniu terminu 14-dniowego do złożenia odwołania.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach postanowieniem z dnia [...] października 2018 r., nr [...], odmówiło przywrócenia tego terminu.
W uzasadnieniu organ podał, że terminy w postępowaniu administracyjnym są terminami zawitymi, co oznacza, że ich niedotrzymanie powoduje ujemne skutki procesowe polegające między innymi na utracie prawa do wniesienia odwołania. Wskazano, że treść art. 58 K.p.a. przewiduje możliwość przywrócenia terminu do jego wniesienia, ale jedynie wówczas, gdy zostały spełnione łącznie następujące przesłanki: brak winy po stronie zainteresowanego, uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy, wniesienie podania o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia. Organ zaznaczył, że jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. Przesłanki te - z uwagi na wyjątkowy charakter instytucji przywrócenia terminu - należy interpretować ściśle. Podkreślono, że ciężar uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniającej brak winy w uchybieniu terminowi spoczywa wyłącznie na stronie postępowania, która występuje z prośbą o jego przywrócenie.
Kolegium stwierdziło, że strona w decyzji, od której wniosła odwołanie (którą odebrała osobiście) została prawidłowo pouczona o służącym jej prawie do wniesienia odwołania, zgodnie z treścią art. 129 § 1 i § 2 K.p.a. Zdaniem organu strona nie wykazała, że w okresie przewidzianym prawem do złożenia odwołania stan jej zdrowia uniemożliwiał dopełnienie tej czynności procesowej w terminie. Z tego powodu organ uznał, że nie spełniła łącznie wszystkich przesłanek przywrócenia terminu wskazanych w art. 58 § 1 i 2 K.p.a. Podkreślono, że niespełnienie choćby jednej z czterech wskazanych w tym artykule przesłanek przesądza o niedopuszczalności przywrócenia terminu do wniesienia odwołania.
Kolegium wyjaśniło, że zgodnie z aktualnym orzecznictwem sądów administracyjnych jeżeli strona wnosi odwołanie po terminie i składa wniosek o przywrócenie terminu do jego wniesienia, to badanie okoliczności związanych z terminowością odwołania, a także związanych z uchybieniem terminu i zasadnością jego przywrócenia następuje wyłącznie w ramach trybu określonego w art. 58 i art. 59 § 2 K.p.a. Wydanie postanowienia o stwierdzeniu uchybienia terminu, o którym mowa w art. 134 k.p.a. odnosi się do sytuacji, gdy strona składa odwołanie po terminie, ale nie domaga się przywrócenia terminu do dokonania tej czynności. Wówczas badanie terminowości odwołania następuje przy zastosowaniu trybu określonego w art. 134 K.p.a. Organ podkreślił, że wydanie postanowienia o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania czyni zbędnym celowość i konieczność wydania postanowienia w oparciu o art. 134 K.p.a.
Na powyższe postanowienie pełnomocnik strony wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, podnosząc argumenty tożsame z tymi zawartymi we wniosku o przywrócenie terminu. Wskazano ponadto, że strona nie została w pełni i należycie pouczona m.in. w zakresie konsekwencji uchybienia temu terminowi złożenia odwołania oraz nie powołano w pouczeniu odpowiedniego przepisu z K.p.a., odnoszącego się do obliczania terminów i dokonywania czynności z tym związanych (art. 57).
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas zaprezentowane w sprawie stanowisko.
W piśmie procesowym z dnia 18 marca 2019 r. pełnomocnik strony złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z nagrań rozmów w siedzibie MOPS w K.
Powołanym na wstępie wyrokiem z 28 marca 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę.
Sąd wskazał, że materialnoprawną jego podstawę stanowi art. 58 K.p.a., z którego wynika, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Podkreślono, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej nie jest dopuszczalne, gdy strona zawiniła uchybienie terminu, choćby w postaci lekkiego niedbalstwa. Zaznaczono, że przy ocenie winy należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od osoby dbającej należycie o swoje interesy.
Sąd wskazał, że do okoliczności faktycznych uzasadniających brak winy po stronie zainteresowanego przywróceniem terminu, należy zaliczyć przerwę w komunikacji, nagłą chorobę, która nie pozwala się na wyręczenie inną osobą, powódź, pożar itp. Sąd podkreślił, że w orzecznictwie zwraca się uwagę, iż sam fakt występowania schorzeń nawet ciężkich u samej osoby zainteresowanej przywróceniem terminu, nie przemawia, przy zastosowaniu obiektywnego miernika wymaganej staranności, do stwierdzenia braku winy w uchybieniu terminu. Nie wynika bowiem z niego automatycznie, że dana osoba znalazła się w sytuacji nagłej, musiała leżeć w łóżku i nie mogła posłużyć się pomocą innych osób (w szczególności domownika lub pełnomocnika). Fakt choroby nie jest zatem równoznaczny z niemożnością dokonania czynności procesowej przez zainteresowanego i nadania pisma przez pocztę osobiście lub przez osobę trzecią. Wskazano, że mechaniczne przyjmowanie, iż każda cięższa choroba wywołuje obiektywną niemożliwość dokonania czynności procesowej i uzasadnia przywrócenie terminu, byłoby sprzeczne z doświadczeniem życiowym.
Sąd podkreślił, że terminy w postępowaniu administracyjnym są terminami zawitymi, co oznacza, że ich niedotrzymanie powoduje ujemne skutki procesowe polegające między innymi na utracie prawa do wniesienia odwołania.
Zdaniem Sądu I instancji w niniejszej sprawie skarżąca nie wskazała żadnego powodu, który pozwoliłby na uznanie, iż istniała przeszkoda w terminowym dokonaniu czynności, której mimo dołożenia należytej staranności nie mogła pokonać w okresie od 14-16 sierpnia 2018 r. W ocenie Sądu analiza treści pouczenia zawartego w decyzji z dnia [...] lipca 2018 r. dowodzi jego prawidłowości, zgodnie z treścią art. 129 § 1 i § 2 k.p.a. Sąd stwierdził, że skarżąca nie wykazała, iż w okresie przewidzianym prawem do złożenia odwołania stan jej zdrowia uniemożliwiał dopełnienie czynności procesowej w terminie. Potwierdza to treść odwołania i wniosku o przywrócenie terminu do jego wniesienia, jak również skargi. Sąd wskazał, że podane tam zdarzenia miały miejsce w dniach 21 czerwca 2018 r. (zły stan psychiczny) i 28 sierpnia 2018 r. (terapia). Sąd zaznaczył, że istotne jest przy tym, iż ani skarżąca, ani ustanowiony przez nią w dniu 14 sierpnia 2018 r. pełnomocnik nie przeczą, że nie dochowali wskazanego w pouczeniu decyzji terminu 14 dni do złożenia odwołania, mimo, iż pełnomocnictwo zostało udzielone w ostatnim dniu tego terminu (wtorek) i nie był to dzień wolny od pracy. Skarżąca nie kwestionuje też prawidłowego doręczenia decyzji, gdyż przyznaje, że odebrała ją w dniu 31 lipca 2018 r. (wtorek).
W ocenie Sądu bezzasadny okazał się również zarzut polegający na braku obowiązku pouczenia w decyzji o przysługujących stronie prawach do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia odwołania.
Sąd stwierdził ponadto, że skarżąca uchybiła terminowi do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. Jak słusznie wskazał organ II instancji, powinna to uczynić w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia. Sąd podał, że za najpóźniejszy moment ustania przyczyny uchybienia przyjąć należy datę złożenia odwołania w dniu 16 sierpnia 2018 r., a nie jak twierdzi skarżąca pismo organu z dnia 20 sierpnia 2018 r. Termin na wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu minął zatem dnia 23 sierpnia 2018 r., a wniosek został złożony w dniu 30 sierpnia 2018 r., tj. 14 dni po złożeniu odwołania w organie I instancji.
W ocenie Sądu w sprawie nie wykazano okoliczności, które wskazywałyby na brak winy skarżącej w uchybieniu terminu do złożenia odwołania. Nie można bowiem zgodzić się z tym, że taką okolicznością jest to, że skarżąca zapomniała poinformować swojego pełnomocnika, kiedy w istocie odebrała decyzję. W ostatnim bowiem dniu do złożenia odwołania skutecznie udzieliła pełnomocnictwa i z tym dniem zostało sporządzone odwołanie, na co wskazuje data zamieszczona w jego prawym górnym rogu. Jednakże złożenie w organie I instancji tego odwołania nastąpiło po terminie 14 dni od otrzymania decyzji.
W ocenie Sądu nie zasługują również na uwzględnienie zarzuty naruszenia art. 7 i art. 77 § 1 K.p.a. Nie stanowi bowiem o braku winy strony jej nieznajomość prawa, czy niezrozumienie treści dokumentu jako przyczyna przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej w postępowaniu administracyjnym. Zdaniem Sądu słusznie bowiem art. 58 K.p.a. dotyczy sytuacji wyjątkowych, czyli takich których zaistnienie jednoznacznie wskazuje na niemożność ich przezwyciężenia.
Sąd I instancji uznał, że stan sprawy został wyjaśniony w stopniu, który pozwalał na podjęcie postanowienia o odmowie przywrócenia terminu.
Sąd podkreślił, że realizacja przez organ administracji publicznej obowiązku informowania stron, o którym mowa w art. 9 k.p.a. polega jedynie na ogólnym ukierunkowaniu strony, co do przepisów prawa znajdujących zastosowanie w jej sprawie. Przepis ten nie nakłada jednakże na organy administracji obowiązku udzielenia porad prawnych, czy też doradztwa. Nie jest także równoznaczny z obowiązkiem zawiadamiania strony o powszechnie obowiązujących, publikowanych aktach prawnych i wynikających z nich obowiązkach, czy konsekwencjach niedostosowania się do konkretnych przepisów. Sąd podkreślił, że określony w tym przepisie obowiązek nie może być też utożsamiony z udzielaniem stronom pomocy prawnej, czy zastępowaniem ich aktywności przez instruowanie o wyborze optymalnego sposobu postępowania.
Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika skarżącej z dnia 28 marca 2019 r. o "dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z załączonych nagrań rozmów" z pracownikami Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., które dowodzą nieprawidłowości w obsłudze petentów oraz wprowadzaniu ich w błąd.
Sąd wskazał, że regulacja zawarta w art. 106 § 3 i 5 p.p.s.a wskazuje jednoznacznie na dopuszczalność przeprowadzenia przed sądem administracyjnym wyłącznie dowodu uzupełniającego z dokumentów i to jedynie w sytuacji, gdy wnioskowany dowód pozostaje w związku z oceną legalności zaskarżonego aktu. Celem postępowania dowodowego, o jakim mowa w art. 106 § 3 p.p.s.a., nie jest bowiem ponowne ustalenie stanu faktycznego sprawy administracyjnej, lecz ocena, czy organy ustaliły ten stan zgodnie z regułami obowiązującymi w procedurze administracyjnej. Z art. 106 § 3 p.p.s.a. wynika ponadto, że skorzystanie z przeprowadzenia dowodu uzupełniającego z dokumentu jest prawem, a nie obowiązkiem sądu. Sąd zauważył, że załączony dowód nie jest dowodem z dokumentu, ale nagraniem na płycie CD rozmowy przeprowadzonej w dniu 30 sierpnia 2018 r. przez pełnomocnika skarżącej z Dyrektorem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K., na okoliczność złożenia w Biurze Podawczym tego Ośrodka skargi na Kierownika Działu Świadczeń Rodzinnych, Funduszu Alimentacyjnego, Stypendiów i Zasiłków Szkolnych, celem wszczęcia wobec niego postępowania dyscyplinarnego.
Od powyższego wyroku skargę kasacyjną złożyła skarżąca, reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego w/g norm przepisanych, względnie zasądzenie na rzecz pełnomocnika skarżącej zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w/g norm przepisanych, które to koszty w całości nie zostały pokryte przez skarżącą. Złożono oświadczenie o zrzeczeniu się przeprowadzenia rozprawy.
Na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej "p.p.s.a"), zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenia przepisów postępowania, które miały istotny wpływ na wynik sprawy tj.:
1) art. 1 §1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269) w zw. z art. 3 § 1 p.p.s.a., oraz art. 145 §1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., art. 134 §1 p.p.s.a w związku z art. 58 § K.p.a., poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy tj. nieprawidłowe skontrolowanie zaskarżonego postanowienia SKO w granicach sprawy, pomimo, że SKO naruszyło art. 58 §1 K.p.a. uznając, że do uchybienia terminu doszło z przyczyn zawinionych przez skarżącą pomimo, że skarżąca uprawdopodobniła, że do przekroczenia terminu na złożenie odwołania od decyzji doszło z obiektywnej przyczyny, która nie została przez nią zawiniona, tj. na skutek depresji reaktywnej, na którą cierpi skarżąca, która uniemożliwiła jej złożenie odwołania w terminie;
2) art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 3 § 1 p.p.s.a., oraz art. 145 §1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., art. 134 § 1 p.p.s.a w związku z art. 7 i 77 §1 K.p.a. oraz art. 9 K.p.a., poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. nieprawidłowe skontrolowanie zaskarżonego postanowienia SKO w granicach sprawy, pomimo, że SKO naruszyło w/w przepisy postępowania nie dokonując wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego i nie podjęło niezbędnych kroków w celu wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, w szczególności w zakresie oceny stanu zdrowia psychicznego skarżącej w okresie biegu terminu i skutków choroby na możliwość zachowania terminu, a także nie wyjaśnienia okoliczności poinformowania męża skarżącej o wydaniu decyzji i braku możliwości złożenia przez niego odwołania w terminie;
3) art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 3 § 1 p.p.s.a., oraz art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., art. 134 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 58 § 2 K.p.a., poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. nieprawidłowe skontrolowanie zaskarżonego postanowienia SKO, pomimo, że SKO naruszyło art. 58 § 2 K.p.a. uznając, że skarżąca złożyła wniosek o przywrócenie terminu po upływie terminu, pomimo, że wniosek ten został złożony przed upływem siedmiu dni od dowiedzenia się o fakcie przekroczenia terminu na złożenie odwołania od decyzji;
4) art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych w zw. z art. 3 § 1 p.p.s.a. oraz art. 145 §1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., art. 134 § 1 p.p.s.a. w związku z art. 58 § 2 K.p.a. w zw. z art. 7, 8, 9 K.p.a. oraz art. 112 K.p.a., poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. nieprawidłowe skontrolowanie zaskarżonego postanowienia SKO w granicach sprawy, pomimo, że organy rozpatrujące sprawę naruszyły art. 7 do 9 K.p.a. uznając, że w wydanej decyzji MOPS w K. z dnia [...] lipca 2018 r., a następnie po wpłynięciu spóźnionego odwołania, w tym w szczególności w piśmie z dnia 20 sierpnia 2018 r. MOPS w K. nie miał obowiązku pouczenia skarżącej, będącej osobą nieporadną życiowo i chorą psychicznie, występującej bez profesjonalnego pełnomocnika, o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu oraz wymogach formalnych tego wniosku, a w związku z tym skarżąca pomimo treści art. 112 k.p.a. mogła ponieść negatywne konsekwencje z uwagi na brak tego pouczenia.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podkreślono, że art. 58 §1 K.p.a. nie wymaga od strony postępowania wykazania ponad wszelką wątpliwość danej okoliczności, a jedynie jej uprawdopodobnienia. Skoro zatem skarżąca powołała się na fakt choroby psychicznej, to - w jej ocenie - należy uznać za prawdopodobne skutki jakie może powodować ta choroba. Zdaniem skarżącej kasacyjnie, Sąd I instancji w sposób dowolny uznał, że choroba taka zwykle nie powoduje u chorego normalnego funkcjonowania, co jest sprzeczne z wiedzą powszechną odnoszącą się do wiedzy o tej chorobie, a także okolicznościami uprawdopodobnionymi w niniejszej sprawie.
Wskazano, że w momencie składania odwołania w dniu 16 sierpnia 2018 r. pełnomocnik skarżącej nie miał wiedzy, że odwołanie składa po terminie. Pełnomocnik na ten moment był przekonany, wedle zapewnień skarżącej, że decyzja została odebrana w dniu 2 sierpnia 2018 r., a termin na wniesienie odwołania upływa w dniu 16 sierpnia 2018 r.
Podniesiono, że Sąd I instancji nie wziął pod uwagę naruszenia przez MOPS w K. art. 7,8 i 9 K.p.a. w zw. z art. 58 § 2 K.p.a., poprzez zaniechanie pouczenia skarżącej o możliwości i trybie złożenia wniosku o przywrócenie terminu w treści decyzji z dnia [...] lipca 2018 r., a następnie w piśmie z dnia 20 sierpnia 2018 r., w przedmiocie przekazania wniesionego odwołania do SKO. W konsekwencji - w ocenie skarżącej kasacyjnie - naruszony został także art. 112 k.p.a., ponieważ organy rozpatrujące sprawę wyciągnęły negatywne konsekwencje dla skarżącej uznając, że złożony wniosek o przywróceniu terminu został złożony po terminie wynikającym z art. 58 § 2 K.p.a.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach w pełni podzieliło stanowisko wyrażone w wyroku Sądu I instancji.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie stwierdzono żadnej z przesłanek nieważności wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a., wobec czego rozpoznanie sprawy nastąpiło w granicach zgłoszonych podstaw i zarzutów skargi kasacyjnej.
Skoro w niniejszej sprawie pełnomocnik - na podstawie art. 176 § 2 p.p.s.a. - zrzekł się rozprawy, a strona przeciwna w ustawowym terminie nie zawnioskowała o jej przeprowadzenie, to rozpoznanie skargi kasacyjnej nastąpiło na posiedzeniu niejawnym, zgodnie z art. 182 § 2 i 3 p.p.s.a.
W odniesieniu do zarzutów skargi kasacyjnej zawartych w jej pkt 1 i 2, a dotyczących kwestii uprawdopodobnienia braku winy skarżącej w uchybieniu terminu do złożenia odwołania, należy wskazać, że przywrócenie terminu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy niedochowanie terminu nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Stanowi o tym art. 58 § 1 K.p.a., zgodnie z którym, w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Wobec tego, to na stronie, która występuje z wnioskiem o przywrócenie terminu spoczywa obowiązek uprawdopodobnienia okoliczności wskazujących na brak winy w uchybieniu terminu. Zaznaczyć przy tym należy, iż kryterium braku winy jako przesłanki możliwości przywrócenia terminu do dokonania czynności, wiąże się z obowiązkiem dołożenia szczególnej staranności przy dokonywaniu tej czynności. Strona winna przy tym wykazać, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. Przywrócenie terminu ma zatem charakter wyjątkowy i może mieć miejsce tylko wtedy, gdy jego uchybienie nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. By uznać za uprawdopodobniony brak winy w uchybieniu terminu do złożenia przedmiotowego wniosku z uwagi na chorobę nie wystarczy wykazać, że stan chorobowy powstał i utrzymywał się do chwili złożenia wniosku wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego złożenia. Także nie każda choroba uzasadnia przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się wręcz, że sam fakt posiadania zwolnienia lekarskiego od pracy nie jest potwierdzeniem braku winy zainteresowanego w uchybieniu terminu, z uwagi na to, że nie wyklucza ono możliwości dokonania czynności procesowej za pośrednictwem poczty lub przez domownika. Zgodnie z poglądami orzecznictwa, do niezawinionych przyczyn uchybienia terminu zalicza się m.in.: stany nadzwyczajne, takie jak problemy komunikacyjne, klęski żywiołowe (powódź, pożar), nagłą chorobę strony lub jej pełnomocnika, która nie pozwoliła na wyręczenie się inną osobą.
W niniejszej sprawie należy zatem podzielić stanowisko Sądu I instancji, że skarżąca nie uprawdopodobniła wystąpienia przesłanek pozwalających przyjąć brak winy w uchybieniu terminu. Ani bowiem we wniosku o przywrócenie uchybionego terminu, ani w skardze do Sądu I instancji, nie zostały podane okoliczności, które wypełniałyby przesłankę z art. 58 § 1 K.p.a. Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że przedstawiona dokumentacja medyczna nie stanowi dostatecznego uprawdopodobnienia wniosku o przywrócenie terminu. W żaden sposób nie określa ona bowiem, czy w okresie otwartym do złożenia odwołania od decyzji z dnia [...] lipca 2018 r. skarżąca była w takim stanie, że choroba uniemożliwiła jej wykonywanie jakichkolwiek czynności związanych z prawidłowym nadaniem odwołania, nie określa intensywności dolegliwości chorobowych w tym czasie i ich wpływu na możliwość wykonywania czynności związanych z prawidłowym wysłaniem odwołania. Z dokumentów tych nie można zatem wyprowadzić wniosku, że choroba uniemożliwiła skarżącej podjęcie jakichkolwiek działań, które zmierzałyby do dochowania terminu do złożenia odwołania, tym bardziej, że ustanowiła ona pełnomocnika w osobie swojego męża do działania w jej imieniu.
Wobec powyższego stwierdzić należy, że w rozpoznawanej sprawie, wbrew obowiązkowi zawartemu w art. 58 § 1 K.p.a., skarżąca nie uprawdopodobniła braku winy w niedotrzymaniu terminu wniesienia odwołania od decyzji z dnia [...] lipca 2018 r. W konsekwencji, Samorządowe Kolegium Odwoławcze (a za nim Sąd I instancji) zasadnie uznało, że nie zostały spełnione przesłanki do przywrócenia terminu na podstawie art. 58 § 1 K.p.a.
Trzeba mieć na uwadze, że art. 58 K.p.a. przewiduje możliwość przywrócenia terminu do jego wniesienia, ale jedynie wówczas, gdy zostały spełnione łącznie następujące przesłanki: brak winy po stronie zainteresowanego, uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy, wniesienie podania o przywrócenie terminu w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia.
Zatem niespełnienie już dwóch pierwszych z wymienionych przesłanek było przeszkodą do uwzględnienia wniosku skarżącej. Przepis art.58 K.p.a., jak każdy przepis procesowy należy wykładać ściśle.
Odnośnie do dwóch zarzutów skargi kasacyjnej opisanych w pkt 3 i 4, także nie mogły być one uwzględnione. Sprowadzają się one w istocie do zarzutu nieprawidłowego pouczenia skarżącej o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu i uznania, że wniosek w tym przedmiocie został złożony po terminie. Zgodnie z art.107 §1 pkt 7 K.p.a. decyzja powinna zawierać pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania. Pouczenie zawarte w decyzji z dnia [...] lipca 2018 r. sporządzono zgodnie z treścią art. 129 § 1 i § 2 k.p.a. Należy też podzielić stanowisko Sądu I instancji, że przyczyna uchybienia terminu ustała w dniu złożenia odwołania w dniu 16 sierpnia 2018 r., a zatem termin na wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu minął 23 sierpnia 2018 r. Wniosek został złożony w dniu 30 sierpnia 2018 r., tj. 14 dni po złożeniu odwołania w organie I instancji. Trafnie również Sąd I instancji stwierdził, że realizacja przez organ administracji publicznej obowiązku informowania stron, o którym mowa w art. 9 k.p.a. polega jedynie na ogólnym ukierunkowaniu strony, co do przepisów prawa znajdujących zastosowanie w jej sprawie. Przepis ten nie nakłada jednakże na organy administracji obowiązku udzielenia porad prawnych, czy też doradztwa. Nie jest także równoznaczny z obowiązkiem zawiadamiania strony o powszechnie obowiązujących, publikowanych aktach prawnych i wynikających z nich obowiązkach, czy konsekwencjach niedostosowania się do konkretnych przepisów.
Wobec powyższego stwierdzić należy, że w rozpoznawanej sprawie nie zostały spełnione wymienione w art. 58 § 1 K.p.a. przesłanki umożliwiające uwzględnienie wniosku o przywrócenie terminu.
Tym samym uznać należy, że w zaskarżonym wyroku nie zostały naruszone przepisy postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. oraz art. 134 § 1 p.p.s.a. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jak wynika z treści w/w przepisu, warunkiem uwzględnienia skargi jest ustalenie, że stwierdzone naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tym samym naruszenie wskazanego przepisu będzie miało miejsce wówczas, gdy kontrolując legalność zaskarżonej decyzji sąd nie dostrzeże, że rozstrzygnięcie to narusza przepisy postępowania, bądź odnajdując błędy niewłaściwie oceni ich wpływ na wynik sprawy administracyjnej, przy czym w obu wypadkach ta wadliwość w rozumowaniu sądu musi mieć istotny wpływ na wynik sprawy sądowoadministracyjnej. Z taką jednak sytuacją nie mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie.
Za nietrafny uznać także należało podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 134 p.p.s.a. W myśl tego przepisu, sąd rozstrzyga w granicach sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Natomiast granice sprawy zakreśla przedmiot zaskarżenia, którym jest konkretny akt kwestionowany w skardze. W niniejszej sprawie Sąd I instancji przeprowadził kontrolę zaskarżonego postanowienia w pełnym zakresie. Orzekł o oddaleniu skargi, dokonując analizy wszystkich uwarunkowań dotyczących przywrócenia terminu. Następnie odniósł do tych uwarunkowań sprawę indywidualną skarżącej. Podkreślić w tym miejscu należy, że przepis art. 134 § 1 p.p.s.a. nie stanowi podstawy kwestionowania ustaleń faktycznych. Przepis ten reguluje obowiązki wojewódzkiego sądu administracyjnego związane z rozpoznaniem skargi - rozstrzygnięcie sprawy w pełnym zakresie. Zatem uchybienie temu przepisowi może polegać na tym, że sąd poprzestał na rozważeniu zarzutów, podczas gdy powinien przeprowadzić kontrolę w pełnym zakresie. Takiego naruszenia nie można w niniejszej sprawie zarzucić Sądowi I instancji. Sąd ten przeprowadził bowiem kontrolę zaskarżonego postanowienia w pełnym zakresie, a także odniósł się do zarzutów skargi.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego Sąd I instancji właściwie także ocenił, że organy nie naruszyły art. 7, art. 77 § 1, art. 9 K.p.a. Analiza akt administracyjnych nie pozwala na uznanie, że zebrany w sprawie materiał dowodowy okazał się niewystarczający i budzący wątpliwości, zaś rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło bez dostatecznego jej wyjaśnienia i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Wskazać przy tym należy, że obowiązek wyczerpującego zebrania przez organ materiału dowodowego nie oznacza nieograniczonego obowiązku poszukiwania przez organ materiałów dowodowych i prowadzenia postępowania w nieskończoność. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego wszystkie istotne okoliczności w sprawie zostały wyjaśnione, przy czym nie wskazano zdarzeń, czy okoliczności wymagających przeprowadzenia dodatkowych czynności wyjaśniających. Wydane w sprawie postanowienie nie budzi także wątpliwości co do swej treści.
Wobec powyższego należy uznać, że skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie, a zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
Z tych względów, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 184 w zw. z art. 182 § 2, orzekł jak w sentencji. O kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeka właściwy wojewódzki sąd administracyjny (art.254 §1 p.p.s.a.).
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
