Wyrok NSA z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. I OSK 681/15
Przepis art. 174 pkt 1 ustawy P.p.s.a. przewiduje dwie postacie naruszenia prawa materialnego, a mianowicie błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Przez błędną wykładnię należy rozumieć nieprawidłowe zrekonstruowanie treści normy prawnej wynikającej z konkretnego przepisu, natomiast przez niewłaściwe zastosowanie dokonanie wadliwej subsumcji przepisu do ustalonego stanu faktycznego.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wiesław Morys (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk Sędzia del. WSA Teresa Zyglewska Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Kopania po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2017 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej S. Z. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 listopada 2014 r. sygn. akt II SA/Kr 1271/14 w sprawie ze skargi S. Z. na decyzję Wojewody M. z dnia [...] czerwca 2014 r. nr [...] w przedmiocie odmowy zwrotu nieruchomości oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę S. Z. na opisaną w sentencji decyzję Wojewody M.
W jego uzasadnieniu Sąd ten podał, że Starosta K. decyzją z dnia [...] października 2013 r., na podstawie art. 136 ust. 3 i art. 137 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) - dalej: u.g.n. - orzekł o odmowie zwrotu nieruchomości oznaczonej jako działki: nr [...], nr [...] i nr [...] położonej w obr. [...] jedn. ewid. N. H. m. K., w granicach wywłaszczonej parceli l. kat. [...] b. gm. kat. C. Jak podał w jej motywach z wnioskiem o zwrot części działek: nr [...], nr [...], nr [...], nr [...] i nr [...] położonych w obrębie [...] jedn. ewid. N. H. m. K., w granicach wywłaszczonych parcel: l. kat. [...] i 1. kat. [...], b. gm. kat. [...], w dniu [...] listopada 1998 r. wystąpiła S. Z. Przedmiotem niniejszego postępowania sąd działki nr [...], nr [...] i nr [...]. Wojewoda M., postanowieniem z dnia [...] grudnia 2003 r., sprostowanym postanowieniem z dnia [...] grudnia 2005 r., wyznaczył Starostę K. do załatwienia tej sprawy. Zawnioskowana do zwrotu parcela l. kat. [...] została wywłaszczona Orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w K. z dnia [...] marca 1954 r., nr [...], na cele realizacji narodowych planów gospodarczych. W dniu wywłaszczenia stanowiła własność F. P., którego S. Z. jest następcą prawnym. Ustalono, iż działki nr [...] i nr [...] odpowiadają części parceli l. kat. [...]. Stosownie do postanowień przepisów u.g.n. przesłankami zwrotu nieruchomości są: wystąpienie przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców z wnioskiem o zwrot, objęcie instytucją zwrotu tylko nieruchomości wywłaszczonej (lub jej części), tj. nieruchomości w stosunku do których Skarb Państwa lub określona jednostka samorządu terytorialnego nabyła prawo rzeczowe w drodze wywłaszczenia za odszkodowaniem, jak również nabytej w oparciu o przepisy ustaw enumeratywnie wymienionych w art. 216 u.g.n., oraz zbędność nieruchomości wywłaszczonej na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, w rozumieniu przepisu art. 137 tej ustawy. Aby nieruchomość mogła zostać zwrócona, wszystkie wyżej przedstawione przesłanki muszą zaistnieć łącznie. Pierwsza i druga przesłanka zostały w tej sprawie spełnione. Oceniając spełnienie trzeciej przesłanki organ wskazał, że orzeczenie o wywłaszczeniu nieruchomości z dnia [...] marca 1954 r. w sposób ogólny określiło cel wywłaszczenia jako realizacja narodowych planów gospodarczych. Wywłaszczenie zgodnie z treścią powyższego orzeczenia nastąpiło na podstawie dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych. Dekret, a dokładniej jego znowelizowany art. 40 ust. 1 stanowił, że: "orzeczenie o wywłaszczeniu przenosi prawo własności nieruchomości na rzecz wywłaszczającego z dniem zgłoszenia wniosku o wywłaszczenie". Oznacza to, że nie można wykluczyć, iż rozpoczęcie inwestycji stanowiącej cel wywłaszczenia, nastąpiło zanim w ogóle doszło do wydania decyzji wywłaszczeniowej. Konkretny cel wywłaszczenia, który mieścił się pod pojęciem narodowych planów gospodarczych, w odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości stanowił budowę lotniska. Na podstawie notatki służbowej Szefa Zarządu Lotniskowego Dowództwa Wojsk Lotniczych z 1953 r., planu sytuacyjnego z 1955 r. oraz planu sytuacyjnego z 1958 r. ustalono, że zawnioskowana do zwrotu nieruchomość miała być zagospodarowana na cel niezabudowanej części lotniska K. - R.; działki: nr [...] i nr [...] jako część "wybiegu czołowego", a działka nr [...] K., jako pusta przestrzeń pomiędzy drogą kołowania a granicą lotniska. W ocenie organu nie wymaga wiedzy specjalistycznej, lecz tylko doświadczenia życiowego, aby stwierdzić, że samolot przy starcie nie wznosi się pionowo, ale pod kątem dużo mniejszym niż 90 stopni, co wymaga wolnej przestrzeni za końcem pasa startowego, czego wyrazem było używanie dawniej pojęcia "wybiegu czołowego". Również wolna przestrzeń w bezpośrednim sąsiedztwie dróg kołowania jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania lotniska. Przedmiotowa nieruchomość była przeznaczona na niezabudowaną część lotniska jako wolna przestrzeń za końcem pasa startowego oraz w bezpośrednim sąsiedztwie dróg kołowania. Bez tej przestrzeni starty, lądowania i kołowania samolotów nie byłyby możliwe. Na podstawie Studium Historyczno Krajobrazowego Dawnego Lotniska R. C. - Stan Finalny Lotniska - opracowanie w skali 1:5000, wykonane przez Państwowe Przedsiębiorstwo Fotogrametrii w K. według stanu z roku 1962, zdjęć satelitarnych z 1965 r. oraz z 1964 r. pozyskanych ze strony internetowej Urzędu Miasta K. - Biura Planowania Przestrzennego, zdjęcia lotniczego w skali 1:1000 wykonanego w dniu [...] września 1970 r., stwierdzono że cel wywłaszczenia w terminach przewidzianych przez ustawę o gospodarce nieruchomościami został zrealizowany. Za moment przejścia własności nieruchomości wywłaszczonej orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej na rzecz Skarbu Państwa, zgodnie z cytowanym dekretem z dnia 26 kwietnia 1949 r., uznano dzień złożenia wniosku o wywłaszczenie wskazany w tym orzeczeniu, tj. [...] listopada 1952 r. Wobec powyższego rozpoczęcie inwestycji stanowiącej cel wywłaszczenia nastąpiło zanim w ogóle doszło do wydania decyzji wywłaszczeniowej. Już bowiem na szkicu terenu obiektu K.-R. datowanym na 1952 rok zaznaczona granica lotniska obejmuje przedmiotowe działki. Także na planie sytuacyjnym lotniska K.-R. datowanym na rok 1955, zdjęciach satelitarnych i lotniczych z późniejszego okresu potwierdzono granice terenu lotniska. Zatem parcela l. kat. [...] wywłaszczona na cel realizacji narodowych planów gospodarczych, doprecyzowany jako niezabudowana część lotniska R., została zagospodarowana w terminach określonych w art. 137 u.g.n. Skoro cel wywłaszczenia został zrealizowany, przedmiotowa nieruchomość nie stała się zbędna dla tego celu, ergo nie podlega zwrotowi. Odwołanie od ww. decyzji złożyła S. Z. zarzucając jej naruszenie przepisów: art. 21 ust. 2 Konstytucji RP, art. 7 i art. 8 K.p.a., art. 136 ust. 1, 2, 3, art. 137 ust. 1 pkt 1 i 2 u.g.n. przez przyjęcie, iż decyzja o wywłaszczeniu z [...] marca 1954 r. została zgodnie z prawem wykonana. Zdaniem odwołującej się decyzja nie określa jednoznacznie celu wywłaszczenia, nie wskazuje dokładnie terminu rozpoczęcia inwestycji i jej zakończenia, nie określa w ogóle przeznaczenia nieruchomości w planie miejscowym lub ogólnym. Dodatkowo w piśmie z dnia [...] lutego 2014 r. wskazała, iż organ I instancji nie ustalił stanu faktycznego sprawy w sposób dostatecznie dokładny i niewątpliwy. Przede wszystkim nie przeprowadził dowodu z opinii biegłego z zakresu lotnictwa, która miałaby na celu ustalenie przydatności przedmiotowych nieruchomości w infrastrukturze lotniska oraz ustalenie, czy działki zostały wykorzystane w celu określonym w orzeczeniu o wywłaszczeniu. Koniecznym jest bowiem ustalenie w sposób bezsporny, nie kierując się zasadami doświadczenia życiowego, lecz wiedzą specjalistyczną, czy przedmiotowe działki faktycznie były niezbędne do funkcjonowania lotniska. Organ I instancji poprzestał na ustaleniu położenia działek objętych wnioskiem, nadto nie wyjaśnił rozumienia kluczowych dla przedmiotowej sprawy pojęć "wybieg czołowy" i "podejście powietrzne", podczas gdy również to wymagało wiedzy specjalistycznej. Zaskarżoną decyzją Wojewoda M., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., utrzymał w mocy zakwestionowaną odwołaniem decyzję. W jej uzasadnieniu powtórzył, że nieruchomość objęta wnioskiem o zwrot, oznaczona jako działki: nr [...], nr [...] i nr [...], została nabyta na rzecz Skarbu Państwa orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia [...] marca 1954 r., wydanym w oparciu o przepisy dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych. Stanowi więc nieruchomość wywłaszczoną w rozumieniu art. 136 ust. 3 u.g.n., o zwrot której wystąpiła S. Z. - spadkobierczyni byłego właściciela nieruchomości. W związku z tym dwie pierwsze przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości zostały spełnione. Organ odwoławczy zwrócił uwagę na fakt, iż w wyroku z dnia 13 marca 2014 r., sygn. akt P 38/11, Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w zakresie, w jakim za nieruchomość zbędną uznaje nieruchomość wywłaszczoną przed 27 maja 1990 r., na której w dniu złożenia wniosku o zwrot, a nie później niż przed 22 września 2004 r., zrealizowano cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 165 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie organu odwoławczego powołany wyżej wyrok w tej sprawie nie znajduje jednak zastosowania, gdyż cel wywłaszczenia określony jako niezabudowana części lotniska K.-R., tj. część wybiegu czołowego zaplanowana na działkach: nr [...], nr [...], N. H. m. K. oraz pusta przestrzeń pomiędzy drogą kołowania a granicą lotniska, zaplanowana na działce nr [...] N. H. m. K., został zrealizowany w terminach wskazanych w art. 137 ust. 1 u.g.n., tj. znacznie przed rokiem 1990. W celu odnalezienia dokumentów związanych w nabyciem przez Skarb Państwa zawnioskowanej do zwrotu nieruchomości przeznaczonej dla realizacji narodowych planów gospodarczych organ I instancji dokonał szeroko zakrojonej kwerendy materiałów archiwalnych z zasobów Archiwum [...] Urzędu Wojewódzkiego, Szefostwa Infrastruktury Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej w Warszawie, dokumentacji dotyczącej terenów byłego lotnictwa K. - C. pozyskanej z archiwum byłej Akademii Ekonomicznej w K. ("Studium Historyczne i Architektoniczno-Krajobrazowe Terenów Dawnego Lotnictwa R. C." autorstwa m.in. dr. inż. arch. K. W., opracowane na podstawie pracy M. M. "Lotnictwo C. w K.", z której do akt sprawy pozyskano fragmenty tego opracowania. Organ I instancji w ramach prowadzonego postępowania wyjaśniającego zwrócił się także m.in. do Archiwum Państwowego w K., Archiwum Urzędu Miasta K. o przesłanie dokumentów związanych z wywłaszczeniem przedmiotowej nieruchomości, na podstawie których możliwe będzie precyzyjne określenie celu wywłaszczenia w niniejszej sprawie, w tym zamiarze pozyskał operat szacunkowy gruntów zajętych przez okupanta w latach 1940 - 1943 w b. gm. kat. C., z którego wynika, że dla celów lotniska wojskowego w C. zajęte zostały za czasów okupacji niemieckiej poszczególne parcele na terenie dawnych gromad podmiejskich pod drogi manipulacyjne przynależne do lotniska oraz w czerwcu 1953 r. dla celów dalszej rozbudowy lotniska poszczególne parcele na terenie dawnych gromad podmiejskich, tj. w C., B., w R. i w P. B. (w poz. 48 wpisany jest F. P. jako właściciel parceli l. kat. [...], której zajęto część o pow. 9491 m kw.). Organ I instancji pozyskał także z Archiwum Akt Nowych w Warszawie dokumenty dotyczące "Rejestru pomiarowego operatu wywłaszczeniowego dróg manipulacyjnych przynależnych do lotniska wojskowego w K. dzielnica C.", sporządzone [...] czerwca1949 r. oraz "Szkic terenu przyległego do obszaru K. - R. przeznaczonego do wywłaszczenia na rzecz M.O.N." w skali 1:5000, które w ocenie organu odwoławczego mogą potwierdzać, że przed datą wywłaszczenia parcela l. kat. [...], stanowiąca część parceli l. kat. [...], której właścicielem był F. P., przeznaczona była na teren lotniska. Na podstawie zebranego materiału dowodowego organ doprecyzował cel, który miał być zrealizowany na przedmiotowej nieruchomości jako niezabudowana część lotniska, tj. część wybiegu czołowego oraz pusta przestrzeń pomiędzy drogą kołowania a granicą lotniska. Powyższy cel przedstawia również "Plan sytuacyjny projektu technicznego zasilania w energię elektryczną lotniska w C. z 1958 r.", na którym nieruchomości będące przedmiotem niniejszego postępowania stanowiły wyraźnie teren w granicach lotniska. Z kolei "Studium Historyczno-Krajobrazowe Dawnego Lotniska R. — C. w K. - Stan Finalny Lotniska " - opracowanie w skali 1:5000 wykonane przez Państwowe Przedsiębiorstwo Fotogrametrii w K. według stanu z roku 1962 przedstawia objęte wnioskiem o zwrot grunty jako teren porośnięty trawą, stanowiące infrastrukturę lotniska. Powyższe przeznaczenie terenu znajduje swoje potwierdzenie także w innych dowodach przywołanych w decyzji. Na podstawie zdjęcia satelitarnego z 1965 r. pozyskanego ze strony internetowej Urzędu Miasta K. Biura Planowania Przestrzennego ustalono, iż objęta wnioskiem nieruchomość stanowiła obszar porośnięty koszoną trawą przynależny do lotniska. Dodatkowo z notatki służbowej Głównego Inspektora Lotnictwa z 1963 r. skierowanej do Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego wynika, że przed 1939 r. lotnisko K. - R. funkcjonowało jako lotnisko wojskowe i komunikacyjne o nawierzchni trawiastej. W konsekwencji czego organ odwoławczy ustalił, iż zawnioskowana do zwrotu nieruchomość miała stanowić niezabudowaną część lotniska K. - R., tj. część wybiegu czołowego oraz pustą przestrzeń pomiędzy drogą kołowania a granicą lotniska. Nie wymaga wiedzy specjalistycznej ustalenie, iż lotnisko składa się także z części niezajętej przez żadną infrastrukturę, który ma na celu umożliwienie prawidłowego funkcjonowania lotniska (pola wzlotów, podejść do lądowania, strefy ochronne). Stanowisko takie podzielił także skład orzekający Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie w wyroku zapadłym w sprawie o podobnym stanie faktycznym i prawnym z dnia 20 marca 2013 r., sygn. akt II SA/Kr 1744/12, w którym wskazano, że infrastruktura lotniska obejmuje poza budynkami, urządzeniami, pasami startowymi, także tereny, które nie zostały zabudowane, a stanowią przestrzeń niezbędną do prawidłowego funkcjonowania lotniska. Odnosząc się do zarzutów odwołania organ II instancji stwierdził brak podstaw do zakwestionowania prawidłowości i rzetelności wyjaśnień złożonych przez Dyrektora Muzeum Lotnictwa w zakresie zdefiniowania pojęć "wybieg czołowy", "podejście powietrzne". Organ odwoławczy nie przychylił się więc do wniosku odwołującej się o powołanie biegłego z zakresu lotnictwa, gdyż jak to już wyżej wykazano infrastruktura lotniska nie ogranicza się jedynie do trwałych zabudowań, ale swoim zakresem obejmuje także tereny niezabudowane konieczne dla prawidłowego realizowania zadań dla których zostało wybudowane. Tym samym w ocenie organu odwoławczego przedmiotowa nieruchomości została wykorzystana na cel wywłaszczenia, a więc nie można uznać jej za zbędną w rozumieniu art. 137 ust. 1 u.g.n., co wyklucza jej zwrot.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
