Wyrok NSA z dnia 23 marca 2016 r., sygn. II GSK 1925/14
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Joanna Sieńczyło - Chlabicz Sędzia NSA Magdalena Bosakirska (spr.) Sędzia NSA Mirosław Trzecki Protokolant Kacper Tybuszewski po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Głównego Inspektora Transportu Drogowego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 6 lutego 2014 r. sygn. akt VI SA/Wa 1621/13 w sprawie ze skargi M. G. na decyzje Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] kwietnia 2013 r. nr [...] z dnia [...] kwietnia 2013 r. nr [...] w przedmiocie kary pieniężnej za przejazd po drodze krajowej bez uiszczenia opłaty elektronicznej oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 6 lutego 2014 r., sygn. akt VI SA/Wa 1621/13, po rozpoznaniu skarg M. G. na decyzje Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] kwietnia 2013 r., nr [...] oraz [...], o nałożeniu kary pieniężnej za przejazd po drodze krajowej bez uiszczenia opłaty elektronicznej, 1/ uchylił zaskarżone decyzje oraz utrzymane nimi w mocy decyzje Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] sierpnia 2012 r.; 2/ stwierdził, ż uchylone decyzje nie podlegają wykonaniu; oraz 3/ zasądził na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania.
I
Z uzasadnienia wyroku wynika, że za podstawę rozstrzygnięcia Sąd I instancji przyjął następujące ustalenia.
W dniu [...] sierpnia 2012 r. na drodze ekspresowej [...] o godz. 15:05 zatrzymano do kontroli mobilnej samochód marki Scania o nr rej. [...] wraz z naczepą o nr rej. [...]. Dopuszczalna masa całkowita kontrolowanego pojazdu członowego, którym kierował M. G., przekraczała 3,5 tony. W toku kontroli, po naciśnięciu przycisku diagnostycznego urządzenia do poboru opłaty elektronicznej viabox znajdującego się na szybie czołowej pojazdu, stwierdzono emitowanie czterech sygnałów błyskowych "X", co świadczyło o braku środków na koncie. Na tej podstawie uznano, że pojazd poruszał się w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 15:05 po wskazanym odcinku drogi bez uiszczenia opłaty za przejazd po płatnych odcinkach dróg krajowych.
W trakcie kontroli, na podstawie danych otrzymanych z systemu poboru opłaty elektronicznej oraz wykresówki kierowcy z dnia [...] sierpnia 2012 r. stwierdzono również, że w tym dniu o godz. 23:52:50, M. G. poruszał się wskazanym pojazdem odcinkiem drogi krajowej [...], na której pobiera się opłatę, bez uiszczenia tejże opłaty (incydent z bramownicy nr [...] z dnia [...] sierpnia 2012 r. z godziny 23:52:50 o treści: "Brak środków na koncie pre-pay").
Podczas kontroli M. G. oświadczył, że przed wyjazdem w trasę zgłosił pracodawcy niski stan środków na koncie i, że zostało ono w dniu [...] sierpnia 2012 r. doładowane na rachunek Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad kwotą 900 zł tytułem umowy nr [...]. Ponadto skarżący wyjaśnił, że z uwagi na duży hałas spowodowany włączonym radiem i opuszczonymi szybami w kabinie samochodu nie słyszał, czy urządzenie emituje jeden czy cztery sygnały dźwiękowe podczas przejeżdżania pod bramownicami. Z przebiegu kontroli sporządzono protokół, który skarżący podpisał bez uwag.
Generalny Inspektor Transportu Drogowego decyzjami z dnia [...] sierpnia 2012 r. nr [...] (dotyczącą przejazdu w dniu [...] sierpnia 2012 r. na drodze ekspresowej [...], o godz. 15:05 - sprawa sygn. akt. VI SA/Wa 1621/13) oraz nr [...] (dotyczącą przejazdu w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 23:52:50, na drodze ekspresowej [...] - sprawa sygn. akt. VI SA/Wa 1622/13), działając na podstawie art. 13k ust. 4 i art. 131 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm., powoływanej dalej jako: u.d.p.), nałożył na M. G. kary pieniężne w wysokości po 3000 zł za wykonywanie przejazdu bez uiszczenia wymaganej opłaty elektronicznej. W uzasadnieniach obu decyzji organ wskazał, że po wyemitowaniu przez viabox czterech sygnałów dźwiękowych kierujący pojazdem powinien natychmiast opuścić drogę objętą obowiązkiem uiszczenia opłaty elektronicznej. Nieznajomość prawa nie może być przesłanką do odstąpienia od wymierzenia kary.
Wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy w obu sprawach złożył M. G., domagając się uchylenia zaskarżonych decyzji i umorzenia postępowań administracyjnych. Odwołujący się ponowił argumenty przedstawione podczas kontroli oraz dołączył bankowy wydruk potwierdzenia wykonania przelewu na konto GDDKiA kwoty 900 zł tytułem umowy nr [...].
Pismem z dnia [...] września 2012 r. GITD wezwał do udzielenia informacji związanych z kontrolowanymi przejazdami, w szczególności do wskazania, czy opłata za ww. przejazdy została uiszczona.
W odpowiedzi na to pismo Spółka K. T. S., będąca podmiotem odpowiedzialnym za obsługę krajowego systemu poboru opłat działającym w imieniu i na rzecz Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, wskazała, iż opłaty elektroniczne za oba przejazdy nie zostały uiszczone, a przyczyną ich nieuiszczenia był brak środków na koncie użytkownika. Stwierdziła również, że umowa zawarta z użytkownikiem nie przewidywała możliwości uiszczenia opłaty elektronicznej po dokonaniu przejazdu (umowa do konta w trybie przedpłaconym), a użytkownik pojazdu nie składał reklamacji w związku z niesprawnym działaniem urządzenia viabox. Do pisma dołączono zestawienie transakcji z dnia [...] sierpnia 2012 r. dla ww. pojazdu, przy czym spółka poinformowała, że zapisy widoczne na zestawieniu przedstawiają operacje zarejestrowane na koncie użytkownika i nie są jednoznaczne z faktem uiszczenia opłaty za przejazd po płatnym odcinku drogi (pismo z dnia [...] października 2012 r.).
Organ odwoławczy dopuścił z urzędu dowód z przesłuchania w charakterze świadka Pani M. K. - Koordynatora Wsparcia Technicznego w Dziale Obsługi Klienta w K. T. S. Sp. z o.o., która w dniu [...] listopada 2012 r. zeznała, że opłaty za oba przejazdy nie zostały uiszczone z powodu braku środków na koncie. Stan salda konta użytkownika bezpośrednio przed incydentami wynosił 0,00 zł. Odnośnie przedłożonego przez stronę potwierdzenia dokonania przedpłaty z dnia [...] sierpnia 2012 r. o godz. 8:23 w kwocie 900 zł świadek zeznała, że środki zostały zaksięgowane na koncie użytkownika w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 17:06. Numer rachunku bankowego, na który dokonano wpłaty jest prawidłowy. Strona przy zawieraniu umowy została pouczona o terminie księgowania środków przy dokonywaniu przelewu - okres ten wynosi do 3 dni roboczych. Ponadto świadek podała, że nie odnotowano nieprawidłowości w działaniu sytemu oraz bramownic, które mogłyby wpłynąć na brak środków na koncie użytkownika. Urządzenie viabox przypisane do pojazdu podczas przejazdu było sprawne. Wyjaśniła również, że K. T. S. Sp. z o.o. stwierdza, czy użytkownik uiścił opłatę elektroniczną na podstawie danych zawartych w elektronicznym systemie poboru opłat, czyli stanu salda na koncie użytkownika na godzinę 0:00, historii doładowań, transakcji na koncie użytkownika oraz ewentualnych korekt. Użytkownik może sprawdzić stan środków na koncie poprzez zalogowanie się do panelu obsługi klienta bądź zadzwonić do centrum obsługi klienta.
Decyzjami z dnia [...] kwietnia 2013 r. Główny Inspektor Transportu Drogowego opisanymi utrzymał w mocy rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjne. W podstawie prawnej decyzji podano art. 127 § 3 w zw. z art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 23; powoływanej dalej jako: k.p.a.), art. 13 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 13k ust. 1 pkt 1 i ust. 4 u.d.p. oraz załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie dróg krajowych lub ich odcinków, na których pobiera się opłatę elektroniczną oraz wysokości stawek opłaty elektronicznej (Dz. U. Nr 80, poz. 433 ze zm.; powoływanego dalej jako: rozporządzenie RM z 22 marca 2011 r.), art. 50 pkt 1 lit. j), art. 51 ust. 6 pkt 1 lit. b) i ust. 7 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 1265 ze zm., powoływanej dalej jako: u.t.d.). W uzasadnieniach decyzji podniesiono m.in., że zgromadzony materiał dowodowy w sposób pełny odzwierciedla ustalony w sprawie stan faktyczny i w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że kontrolowany pojazd samochodowy poruszał się po drodze wymienionej w rozporządzeniu RM z dnia 22 marca 2011 r. i za przejazd nie została uiszczona opłata, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 3 u.d.p. Organ wskazał, że strona postępowania administracyjnego została ustalona prawidłowo, gdyż na mocy art. 13k ust. 1 pkt 1 u.d.p. jest nią osoba, która kierowała kontrolowanym pojazdem samochodowym, czyli M. G.
Zdaniem organu odwoławczego, okoliczności podniesione przez skarżącego nie mogą stanowić podstawy do umorzenia przedmiotowego postępowania bowiem ustawodawca nie przewidział okoliczności pozwalających na odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej za naruszenie obowiązków określonych w art. 13k ust. 1 u.d.p. w przypadku nieuiszczenia opłaty elektronicznej. Przyczyny, z powodu których opłata nie została uiszczona, nie są zatem okolicznościami istotnymi dla rozpoznania sprawy. Kary pieniężne nakładane są na podstawie obiektywnie stwierdzonych naruszeń. Organ podkreślił, że podczas wykonywanego przejazdu kierowca miał dostateczną możliwość sprawdzenia i posiadał informację o tym, czy opłata elektroniczna jest pobierana.
GITD wskazał, że przeprowadził dodatkowe postępowanie dowodowe i dowody w postaci pisma spółki K. T. z dnia [...] października 2012 r. oraz zeznań świadka M. K. świadczą, że opłata elektroniczna za sporne przejazdy w dniu [...] i [...] sierpnia 2012 r. nie została uiszczona z powodu braku środków na koncie użytkownika. Organ podkreślił, że użytkownik pojazdu nie składał reklamacji w związku z niesprawnym działaniem urządzenia viabox, a umowa zawarta z użytkownikiem była umową w tzw. trybie przepłaconym, a więc nieprzewidującym możliwości uiszczenia opłaty elektronicznej po dokonaniu przejazdu.
W odniesieniu do twierdzenia skarżącego o braku wpływu na szybkość uzupełnienia konta organ wskazał, że pozostaje to bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy zawieraniu umowy o uiszczanie opłaty elektronicznej użytkownik został bowiem pouczony o tym, że termin księgowania środków przy dokonywaniu przelewu wynosi do 3 dni roboczych. Natomiast podmiot ma możliwość sprawdzenia przed rozpoczęciem jazdy, czy posiada środki pozwalające na uiszczanie opłaty elektronicznej w wymaganej wysokości.
Organ odwoławczy nie uwzględnił również argumentacji strony o jego przekonaniu, że konto zostało automatycznie zasilone przelewem bankowym, zaś hałas w kabinie samochodu spowodował, że nie dokonał on sprawdzenia urządzenia i stanu środków. Według GITD, wykonujący przejazd miał dostateczną możliwość zorientowania się, że opłaty nie są pobierane ze względu na brak środków na koncie. Skarżący nie powinien zatem wykonywać przejazdu bez upewnienia się, że posiada wystarczające środki na uiszczenie opłaty elektronicznej. Organ zaakcentował, że daje wiarę spółce K. T., iż opłata nie została uiszczona, gdyż w toku postępowania nie poczyniono przeciwnego ustalenia, a w szczególności skarżący nie przedstawił dowodu uiszczenia opłaty. Nie wykazano również, aby nieuiszczenie opłaty było wynikiem błędu w funkcjonowaniu urządzenia viaBox bądź systemu viaToll.
W skargach do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. na powyższe decyzje zarzucono rażące naruszenie art. 7 k.p.a., art. 10 k.p.a., art. 75 § 1 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 k.p.a., art. 80 k.p.a., art. 81 k.p.a. oraz art. 107 § 3 k.p.a. Zdaniem skarżącego, w sprawie dotyczącej przejazdu w dniu [...] sierpnia 2012 r. organ ustalił stan faktyczny w oparciu o nieprawidłowy nr urządzenia pokładowego viaBox, natomiast w sprawie dotyczącej przejazdu w dniu [...] sierpnia 2012 r. ustalenia naruszenia w postaci braku opłaty elektronicznej dokonano w oparciu o niezgodną ze specyfikacją Ministra Infrastruktury bramownicę [...]. W uzasadnieniach skarg podniesiono, że organ błędnie ustalił dane urządzenia viaBOX i zamiast przypisanego do umowy [...] numeru [...], podaje się w decyzji numer [...], co może świadczyć o ustaleniu naruszenia na podstawie niewłaściwego viaBOX-u. Stwierdził również, że 4-krotny czerwony sygnał świetlny informuje o błędzie urządzenia, nie zaś o wysokości salda jak niezasadnie twierdzi organ.
Zdaniem skarżącego, organ w decyzji wskazał błędną godzinę naruszenia dokonanego podczas przejazdu w dniu [...] sierpnia 2012 r., bowiem o godz. 15:05 pojazd poddano kontroli na parkingu M. S., a ostatnią mijaną bramką była bramka o godz. 15:03:54. Według strony, w dniu [...] sierpnia 2012 r. została pobrana opłata w kwocie 3,26 zł za bramkę W. S. B. S. P. - W. S. o godzinie 15:03:54. W odniesieniu do przejazdu dokonanego w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 23:52:50 strona podała, że zapis zarejestrowany w tym okresie przez bramownicę nr [...] nr ewidencyjny [...] jest niepełny, gdyż nie wskazano za jaki konkretnie odcinek lub bramkę opłaty nie uiszczono. Odnośnie zaś opłat pobranych za ten przejazd, skarżący stwierdził, że pobrano opłatę w kwocie 3,72 zł za bramkę F. - B. o godzinie 23:52:50. Skarżący podkreślił, że za przejazdy w dniu [...] sierpnia 2012 r. jego pracodawca uiścił opłatę w wysokości 115,61 zł na podstawie noty obciążeniowej nr [...] za okres rozliczeniowy od 01.08-31.08.2012 r. Kwota ta pokrywa należności za wszystkie bramki wykazane w zestawieniu transakcji poboru opłat (zał. nr 1), w tym za bramkę W. S. B. S. P. - W. S. (opłata pobrana w kwocie 3,26) oraz za bramkę F. - B. (opłata pobrana w kwocie 3,72). Potwierdzenie tej kwoty łącznie z opłaconymi bramkami znajduje odzwierciedlenie w nocie obciążeniowej (zał. nr 2).
Skarżący zarzucił, że organ odwoławczy ograniczył się jedynie do informacji od operatora K. T., które nie mogą stanowić wiarygodnych dowodów, gdyż pozostają w sprzeczności z informacją zawartą na koncie użytkownika przypisanym do umowy numer [...] Elektronicznym Systemie Poboru Opłat oraz Ogólnymi Warunkami do Umowy. Na potwierdzenie powyższego podkreślił, że z wygenerowanych wydruków salda z konta viaToll jednoznacznie wynika, że w dniu rzekomych naruszeń saldo dostępnych środków było dodatnie. W dniu wygenerowanego incydentu tj. [...] sierpnia 2012r. saldo pozostałych środków wynosiło 875,73 zł a w dniu kontroli, która miała miejsce [...] sierpnia 2012 roku saldo pozostałych środków wynosiło 787,23 zł (na potwierdzenie powyższego przedstawiono wydruk ze strony viaToll dokumentujący, w jego ocenie, saldo ze wskazanych dni).
Według skarżącego, uregulowanie § 6 pkt 1 zdanie 2 zał. nr 2 Ogólnych Warunków do Umowy pozostaje w sprzeczności z zeznaniami świadka M. K. Ani w powołanym paragrafie, ani w całych OWU nie występuje jednoznacznie określony okres księgowania, który wynosi do 3 dni roboczych a pojęcie "...nie jest natychmiast księgowane" jest pojęciem względnym.
W odpowiedziach na skargi organ wniósł o ich oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko.
Pismem z dnia [...] stycznia 2014 r. skarżący złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu uzupełniającego z dokumentów, świadczących zdaniem strony, że zarówno w dniu poprzedzającym kontrole, jak i w dniu kontroli stan środków na koncie umowy nr [...] był wystarczający na pobranie opłat. Dodatkowo zarzucono naruszenie prawa procesowego, tj. art. 75, 77, 78, 80 i 107 § 3 k.p.a. oraz prawa materialnego, tj. art. 13 k ust. 1 pkt 1 u.d.p. przez błędną wykładnię, czego skutkiem było nałożenie kary pieniężnej za ten sam odcinek drogi w tym samym dniu [...] sierpnia 2012 r.
Na rozprawie w dniu 6 lutego 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny zarządził połączenie spraw prowadzonych ze skarg M. G. na obie decyzje GITD z dnia [...] kwietnia 2013 r., tj. połączenie sprawy o sygn. akt VI SA/Wa 1621/13 ze sprawą o sygn. akt VI SA/Wa 1622/13 i dalsze prowadzenie pod sygn. akt VI SA/Wa 1621/13.
Postanowieniem wydanym na tej rozprawie Sąd dopuścił dowód z dokumentów dołączonych do pisma skarżącego z dnia [...] stycznia 2014 r.
Wyrokiem z dnia 6 lutego 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzje administracyjne obu instancji.
Sąd I instancji zgodził się ze skarżącym, że w dniu [...] sierpnia 2012 r. ostatnią bramką mijaną przed kontrolą drogową o godz. 15:05 była bramka, pod którą pojazd przejechał o godz. 15:03:54, o czym świadczy zarówno pismo spółki K. z dnia [...] października 2012 r., jak i protokół kontroli, w którym stwierdzono m.in. że przeprowadzono dynamiczną kontrolę pojazdu kierowanego przez skarżącego, który to pojazd sprowadzono do kontroli na parking M. S., rozpoczętej o godzinie 15:05. Sąd stwierdził, że powyższa nieścisłość nie ma znaczenia dla sprawy, gdyż skarżący w istocie nie kwestionuje przejazdu odcinkiem drogi płatnej w tym dniu o godz. 15:03:54, kwestią odmienną zaś jest, czy za ten przejazd została uiszczona opłata.
Sąd nie podzielił próby zakwestionowania przez skarżącego ustaleń organu w zakresie stwierdzonych naruszeń poprzez podnoszenie, że poczyniono je na podstawie niewłaściwego viaBOX-a. Z dokumentacji zawartej w aktach obu spraw bezsprzecznie bowiem wynika, że skontrolowany pojazd [...] był zaopatrzony w urządzenie viaBOX przypisane wyłącznie temu pojazdowi. Niewskazanie w decyzji całego numeru urządzenia nie uniemożliwiło prawidłowej identyfikacji pojazdu.
Sąd I instancji podniósł, że w rozpoznawanych sprawach niesporne jest, iż DMC pojazdu prowadzonego przez skarżącego przekraczało 3,5 tony i pojazd ten nie podlegał zwolnieniom, o których mowa w art. 13 ust. 3a u.d.p. Nałożone kary pieniężne dotyczyły przejazdów w dniach: [...] sierpnia 2012 r. o godz. 23:52:50 oraz [...] sierpnia 2012 r. o godzinie 15:03:54. W świetle powyższego za niezasadny WSA uznał zarzut dotyczący błędnej wykładni art. 13k ust. 1 pkt 1 u.d.p.
Abstrahując od powyższego, za przedwczesne Sąd uznał stanowisko Głównego Inspektora Transportu Drogowego, który stwierdził, że w rozpatrywanych sprawach nie uiszczono opłaty elektronicznej. W rozpoznawanej sprawie ustalono bowiem, że przed kontrolą użytkownik zawarł ze spółką K. umowę o charakterze umowy w formie tzw. przedpłaty (§ 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2011 r. w sprawie wnoszenia opłat elektronicznych i ich rozliczania oraz przekazywania opłat elektronicznych i kar pieniężnych na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego /Dz. U. Nr 91, poz. 524; powoływanego dalej jako: rozporządzenie MI z dnia 30 kwietnia 2011 r./), dotyczącą korzystania z dróg krajowych lub ich odcinków objętych opłatą elektroniczną. Z ustaleń organu wynika, że kwota przedpłaty o jakiej mowa w § 3 ust. 1 pkt 5 powołanego rozporządzenia, w wysokości 900 zł została przekazana przez użytkownika na prawidłowy rachunek bankowy w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 8:23. Sąd wskazał, że GITD nie kwestionuje przy tym, iż powyższa kwota była wystarczająca na uiszczenie opłat z tytułu przejazdów opisanych w obu zaskarżonych decyzjach, jednakże - według organu - należy podzielić pogląd spółki K., że przedmiotowe opłaty elektroniczne nie zostały uiszczone z powodu braku środków na koncie, gdyż stan salda konta użytkownika bezpośrednio przed incydentami wynosił 0,00 zł, co wynika z przyjętych przez organ za bezsporne twierdzeń K. T. Sąd I instancji nie podzielił powyższego stanowiska organu i stwierdził, że zeznania świadka M. K. - pracownika spółki K. wskazują, iż środki wpłacone przez użytkownika w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 8:23 zostały zaksięgowane na jego koncie w dniu [...] sierpnia 2012 r. o godz. 17:06. Zdaniem WSA, poczynione przez organ ustalenia dotyczące uiszczenia obu opłat nie odnoszą się wprost do § 7 ust. 2 rozporządzenia MI z dnia 30 kwietnia 2011 r., zgodnie z którym przez wniesienie opłaty elektronicznej w formie przedpłaty rozumie się wpływ środków na rachunek bankowy (...), ale dotyczą chwili (momentu) wykonania operacji księgowej dokonanej przez firmę K. w postaci zaksięgowania tej kwoty na rachunku użytkownika. Sąd podniósł, że polecenie przelewu jest formą rozliczeń bezgotówkowych i stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą oraz uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Przelew przedpłaty nie jest dokonywany w czasie rzeczywistym, co oznacza, że środki pieniężne natychmiast po zleceniu przelewu, nie znajdą się na rachunku odbiorcy (na koncie użytkownika). W ocenie WSA, należy jednak uwzględnić, że nie zawsze chwila wpływu środków na rachunek bankowy, w tym przypadku rachunek wskazany w umowie, jest równoznaczna z momentem zaksięgowania tej kwoty na rachunku użytkownika. Pomimo to, zarówno wpływ środków na konto, jak i zaksięgowanie tej kwoty na koncie użytkownika, organ w sprawie niniejszej uznał za równorzędne, nie wyjaśniając, z jakich powodów tak uczynił. Organ poprzestał jedynie na stwierdzeniu, że skoro podmiot odpowiedzialny za obsługę krajowego systemu poboru opłat poinformował, że obydwie opłaty nie zostały uiszczone to należy dać wiarę tej informacji. Zdaniem Sądu, zeznania świadka - pracownika firmy K. nie były wystarczające do wyjaśnienia powstałych wątpliwości.
Sąd I instancji podkreślił, że opłata elektroniczna jest opłatą o charakterze publicznoprawnym, wobec czego za termin dokonania zapłaty uważa się dzień przyjęcia polecenia przelewu. Skoro aane co do wysokości pobranych należnych opłat i wysokości stanu konta mają decydujący wpływ na ewentualną odpowiedzialność z tytułu ich nieziszczenia, winny być precyzyjne i jednoznaczne.
W ocenie WSA, w rozpoznawanej sprawie organ naruszył art. 7, 77 § 1, 80 i 107 § 3 k.p.a., gdyż nie zebrał kompletnego materiału dowodowego, który wskazałby jednoznacznie, że w chwili dokonywania każdego z wymienionych w decyzjach przejazdów nie wniesiono za nie opłaty w rozumieniu § 7 ust. 2 rozporządzenia MI z dnia 30 kwietnia 2011 r. Nie ustalono w istocie, czy przedmiotowe opłaty zostały uiszczone, a w świetle zebranego materiału dowodowego nie można jednoznacznie stwierdzić, że w chwili każdego z omawianych przejazdów nie było na koncie użytkownika środków na uiszczenie opłaty elektronicznej. Bezkrytyczne przyjęcie materiału przedstawionego przez spółkę K. nie czyni zadość wymaganiom, jakie stawiają przed organem przepisy procedury administracyjnej. Ponadto Sąd wskazał, że w uzasadnieniu decyzji Główny Inspektor Transportu Drogowego nie wyjaśnił logicznie i wyczerpująco powstałych wątpliwości w tym zakresie.
II
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Wyrok zaskarżył w całości i wniósł o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Na podstawie art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; powoływanej dalej jako: p.p.s.a.) zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie:
1. przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 141 § 4 p.p.s.a. oraz art. 174 pkt 1 p.p.s.a., które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, przejawiające się w braku wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej oraz jej wyjaśnienia, w zakresie stwierdzenia, iż za termin uiszczenia opłaty elektronicznej jako opłaty o charakterze publicznoprawnym należy uważać dzień przyjęcia polecenia przelewu, co istotnie utrudnia właściwe postawienie w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia prawa materialnego zwłaszcza poprzez wskazanie czy doszło do niewłaściwego zastosowania prawa materialnego lub błędnej wykładni przepisów prawa materialnego, jak równie wskazanie właściwego przepisu który został naruszony, bowiem nie wskazując podstawy prawnej, z której Sąd wywiódł swoje twierdzenie, niemożliwe jest właściwe postawienie zarzutu w skardze kasacyjnej;
2. przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w związku z art. 141 § 4 p.p.s.a oraz 153 p.p.s.a., które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, przejawiające się w brak jasnego wyjaśnienia czy wskazówki Sądu co do dalszego toku postępowania odnoszą się do księgowania środków pieniężnych na rachunku bankowym wierzyciela, prowadzonego przez bank, czy też odnoszą się do środków pieniężnych uwidacznianych na koncie użytkownika prowadzonego przez operatora elektronicznego systemu poboru opłat, które zostaje utworzone na podstawie umowy o której mowa w § 3 ust. 1 pkt 1 Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2011 r. w sprawie wnoszenia opłat elektronicznych i ich rozliczania oraz przekazywania opłat elektronicznych i kar pieniężnych na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego;
3. prawa materialnego, a to § 7 ust. 2 rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię przejawiającą się w przyjęciu, iż terminem uiszczenia opłaty elektronicznej jest dzień przyjęcia polecenia przelewu, podczas gdy wykładnia językowa wskazuje na wpływ środków na rachunek bankowy;
4. przepisów postępowania, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 7, 77, art. 80, art. 107 § 3 k.p.a., poprzez błędne przyjęcie, iż organ nie zebrał kompletnego materiału dowodowego, który wskazywałby jednoznacznie, że w chwili dokonania obu przejazdów nie wniesiono za przejazdy opłaty w rozumieniu § 7 ust. ww. rozporządzenia, podczas gdy organ ustalił wszystkie istotne okoliczności faktyczne sprawy, pozwalające na wydanie decyzji administracyjnej, o której mowa w art. 13k ust. 1 pkt 1 u.d.p.
Szczegółową argumentację na poparcie zarzutów postawionych w petitum skargi kasacyjnej przedstawiono w jej uzasadnieniu.
Odpowiedź na skargę kasacyjną złożył M. G., domagając się jej oddalenia oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.
III
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw, zatem podlega oddaleniu.
W sprawie niniejszej Sąd I instancji, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a., uchylił zaskarżone decyzje z powodu naruszenia przez organ przepisów postępowania, tj. art. 7, 77 § 1, 80 i 107 § 3 k.p.a., prowadzącego do nieustalenia w sposób jednoznaczny, czy w chwili dokonania kontrolowanych przejazdów opłata elektroniczna rzeczywiście nie została uiszczona w sposób wymagany przepisami prawa.
Rozstrzygnięcie to jest trafne, bowiem rzeczywiście z materiałów sprawy nie wynika, czy opłata elektroniczna została wniesiona przed rozpoczęciem przejazdu w sposób wymagany § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2011 r. Z uwagi na kluczowe znaczenie tej kwestii dla oceny podjętego rozstrzygnięcia oraz dla oceny zasadności zarzutów kasacyjnych, Naczelny Sąd Administracyjny najpierw oceni ostatni zarzut kasacyjny dotyczący prawidłowości dokonanych ustaleń.
Zarzut ten jest nieusprawiedliwiony z następujących powodów.
Powołany wyżej § 7 ust. 2 rozporządzenia z dnia 30 kwietnia 2011 r. stanowi, że przez wniesienie opłaty elektronicznej w formie przedpłaty (§ 5 ust. 2 pkt 1) rozumie się wpływ środków na rachunek bankowy, na który, zgodnie z umową, wnoszona będzie opłata elektroniczna (§ 3 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 pkt 4). W tym miejscu przypomnieć należy, że z akt wynika, iż do umowy nr [...] łączącej przedsiębiorcę z operatorem systemu opłat elektronicznych przypisany został indywidualny nr konta bankowego ([...]), którego beneficjentem była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, na które to konto przedsiębiorca dokonywał wpłat za pomocą przelewu bankowego. To wpływ środków na ten rachunek bankowy, zgodnie z § 7 ust. 2 rozporządzenia, świadczy o wniesieniu opłaty elektronicznej przez przedsiębiorcę. Operator systemu jakim jest K. sp. z o.o., środki z opisanego rachunku bankowego księguje na koncie użytkownika systemu opłat elektronicznych i z tego konta "kasuje" opłaty posługując się "współpracą" między bramownicami, a urządzeniem viaBOX zainstalowanym w pojeździe. Na działanie operatora systemu użytkownik dróg nie ma żadnego wpływu, natomiast zgodnie z umową otrzymuje od niego informację, czy i jakie środki znajdują się na jego koncie. Od rzetelności tej informacji zależy zachowanie przedsiębiorcy, polegające m.in. na doładowaniu rachunku bankowego, z którego operator zasila konto.
W sprawie niniejszej niesporna jest okoliczność, że na rachunek bankowy powiązany z umową nr [...] przedsiębiorca dokonał przelewu kwoty 900 zł dnia [...] sierpnia 2012 r. o godz. 8:23. Nie wiadomo jednak, kiedy środki te wpłynęły na omawiany rachunek, a w szczególności, czy wpłynęły przed pierwszym kwestionowanym przejazdem, tj. przed godziną 23:52 dnia [...] sierpnia 2012 r. lub przed drugim kwestionowanym przejazdem, tj. przed godziną 15:05 dnia [...] sierpnia 2012 r. W świetle wyżej przytoczonych uregulowań rozporządzenia, okoliczność ta ma znaczenie decydujące dla ustalenia, że opłata elektroniczna została wniesiona. Tymczasem organ oparł swoje ustalenia o nieuiszczeniu opłaty na oświadczeniach operatora, że środki z omawianej wpłaty na rachunek bankowy ani w dniu [...] sierpnia o godzinie 23:52 ani w dniu [...] sierpnia o godzinie 15:05 nie znajdowały się jeszcze na koncie "operacyjnym". W świetle treści § 7 ust. 2 rozporządzenia, okoliczność ta nie ma znaczenia dla ustalenia czy opłata została uiszczona, może mieć jedynie znaczenie dla ustalenia sprawności działania operatora.
Na marginesie jedynie dodać można, że w aktach znajdują się sprzeczne ze sobą wydruki z systemu viaTOLL widoczne w Panelu Obsługi Klienta, zawierające informację dla przedsiębiorcy o stanie jego konta w dniach [...] i [...] sierpnia 2012 r., z których wynika raz, że na koncie nie ma żadnych środków a drugi raz, że znajduje się na nim kwota przewyższająca 800 zł. Kwestia ta nie tylko nie została wyjaśniona, ale w pismach GDDKiA do przedsiębiorcy stwierdzono jednoznacznie, że doszło do nieprawidłowości, a organy pracują nad usprawnieniem systemu.
Mając na uwadze powyższe, uznać należy, że zarzut kasacyjny dotyczący niesłusznego uznania przez Sąd, że sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona jest całkowicie nieusprawiedliwiony. Niewyjaśnienie okoliczności mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia jest wystarczające dla oddalenia skargi kasacyjnej od wyroku uchylającego skarżone decyzje, także wtedy, gdy nie wszystkie poglądy Sądu I instancji wyrażone w uzasadnieniu wyroku są trafne.
Jak wskazano wyżej w sprawach dotyczących uiszczenia opłaty elektronicznej w rozporządzeniu z dnia 30 kwietnia 2011 r. zawarty jest przepis szczególny - § 7 ust. 2, który stanowi, że dla wniesienia opłaty decydujący jest wpływ środków na rachunek bankowy, nie zaś samo dokonanie przelewu. Odmienny pogląd Sądu I instancji w tej kwestii jest błędny, nie ma to jednak wpływu na treść rozstrzygnięcia, bowiem moment decydujący dla dokonania oceny prawnej wniesienia opłaty w ogóle nie został ustalony, co musiało skutkować uchyleniem decyzji z powodów procesowych. Częściowo wadliwe motywy rozstrzygnięcia Sądu I instancji zostają zastąpione wiążącymi dla organu wywodami powyższymi oraz zaleceniami co do dalszego postępowania umieszczonymi niżej.
W ponownie prowadzonym postępowaniu organ ustali w jakiej dacie i godzinie wpłynęły na rachunek bankowy powiązany z umową nr [...] środki pieniężne z przelewu wykonanego [...] sierpnia o godzinie 8:23. Organ oceni także, czy w sytuacji gdyby środki te znalazły się na rachunku bankowym (nie na koncie operacyjnym) później niż wykonywane przejazdy, a przedsiębiorca przed przejazdem uzyskał potwierdzenie z systemu viaTOLL, że środki są na koncie, można nałożyć na niego karę pieniężną za nieuiszczenie opłaty elektronicznej, zważywszy, że kara administracyjna służy wymuszeniu zachowań pożądanych, nie jest zaś jej celem represja finansowa za wadliwości systemu, na które przedsiębiorca nie miał żadnego wpływu.
Mając na uwadze powyższe Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zarzuty skargi kasacyjnej są nieusprawiedliwione, zatem działając na podstawie art. 184 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
