Wyrok NSA z dnia 4 listopada 2016 r., sygn. II FSK 2638/14
Przesłanka braku winy w uchybieniu terminu występuje wówczas, gdy stronie nie można przypisać nawet najlżejszego stopnia zawinienia w postaci niedbalstwa. Przesłanka braku winy spełniona jest wówczas, gdy wystąpiły obiektywne przeszkody nie do przezwyciężenia, które uniemożliwiły dochowanie terminu.
Teza od Redakcji
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Andrzej Jagiełło (sprawozdawca), Sędzia NSA Jacek Brolik, Sędzia NSA Bogdan Lubiński, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej M. T. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 lutego 2014 r. sygn. akt III SA/Wa 2000/13 w sprawie ze skargi M. M. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 27 maja 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od M. M. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
1.1 Zaskarżonym wyrokiem z dnia 19 lutego 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 2000/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, ze zm.) - dalej p.p.s.a., oddalił skargę M. M. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 27 maja 2013 r. o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia. 1.2 Ze stanu sprawy przedstawionego przez Sąd pierwszej instancji wynikało, że Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Szczecinie (Dyrektor UKS) decyzją z dnia 3 września 2012 r. ustalił M.M. (skarżący) zobowiązanie podatkowe z tytułu zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych za 2008 r. Decyzję doręczono na adres pełnomocnika skarżącego w dniu 6 września 2012 r., który w dniu 20 września 2012 r. wniósł od niej odwołanie. Pismo nie zostało opatrzone oryginalnym podpisem, gdyż złożone zostało w formie kserokopii. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie wezwaniem z 3 grudnia 2012 r. podstawie art. 169 § 1 Ordynacji podatkowej (j.t. Dz. U. z 2012 r., poz. 749) - dalej: Ord. pod. wyznaczył siedmiodniowy termin do uzupełnienia braków formalnych odwołania poprzez złożenie na nim własnoręcznego podpisu i pouczył, że niewypełnienie tego obowiązku spowoduje pozostawienie odwołania bez rozpatrzenia. W związku z nieuzupełnieniem w zakreślonym terminie tego braku, organ postanowieniem z dnia 21 grudnia 2012 r. pozostawił odwołanie bez rozpatrzenia, doręczając je pełnomocnikowi skarżącego. Jak wskazał, przesyłka zawierająca postanowienie była dwukrotnie awizowana w dniach 27 grudnia 2012 r. i 4 stycznia 2013 r., a następnie, wobec nieodebrania przez adresata, zwrócona nadawcy w dniu 14 stycznia 2013 r. W konsekwencji postanowienie zostało uznane za skutecznie doręczone w trybie art. 150 Ord. pod. w dniu 10 stycznia 2013 r., tym samym siedmiodniowy termin do złożenia na nie zażalenia upłynął bezskutecznie w dniu 17 stycznia 2013 r. Pełnomocnik skarżącego pismem z dnia 26 marca 2013 r., wniósł o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 21 grudnia 2012 r. pozostawiające bez rozpatrzenia odwołanie od decyzji Dyrektora UKS z dnia 3 września 2012 r. i jednocześnie dopełnił czynności, której uchybił, tj. wniósł zażalenie. W uzasadnieniu wniosku wskazał, iż złożone odwołanie zamiast w oryginale, zostało omyłkowo przesłane przez Dyrektora UKS do organu odwoławczego wraz z aktami sprawy, w formie kserokopii, co stało się podstawą, do wydania rozstrzygnięcia o pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia. Ponadto wyjaśnił, iż z uwagi na jego niedyspozycję w okresie od 5 do 24 grudnia 2012 r. spowodowaną chorobą, jak również rozwiązanie stosunku pracy z aplikantami adwokackimi brak było osób umocowanych do prowadzenia niniejszej sprawy. W konsekwencji przesyłkę zawierającą wezwanie do uzupełnienia braków formalnych odwołania odebrał w dniu 7 grudnia 2012 r. student, odbywający praktykę w jego kancelarii, nie przekazując mu informacji o konieczności uzupełnienia braków formalnych. Pełnomocnik skarżącego wskazał także, że przesyłka zawierająca postanowienie w przedmiocie pozostawienia bez rozpatrzenia odwołania nie została w ogóle podjęta. Wyjaśnił również, iż o wydaniu tego postanowienia skarżący powziął wiedzę w związku z otrzymaniem w dniu 19 marca 2013 r. upomnienia Naczelnika Urzędu Skarbowego W., wzywającego do zapłaty należności wynikającej z decyzji z dnia 3 września 2012 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie postanowieniem z dnia 27 maja 2013 r. odmówił przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia. W ocenie organu pełnomocnik skarżącego nie dopełnił jednej z przesłanek z art. 162 Ord. pod., bowiem nie uprawdopodobnił braku winy w uchybieniu terminu do wniesienia zażalenia. O braku winy nie może przesądzać sam fakt choroby lub pozostawania na zwolnieniu lekarskim, gdyż powołując się na to, jako fakt uniemożliwiający dokonanie czynności procesowej, zainteresowany winien wykazać, że rodzaj i przebieg choroby rzeczywiście pozbawiły go możliwości podjęcia działania, w tym także poprzez inną osobę. Przedstawione przez pełnomocnika zaświadczenie lekarskie z 5 grudnia 2012 r., nie daje, zaś podstaw do przyjęcia, iż jego choroba miała charakter nagły i uniemożliwiający mu właściwe wykonywanie obowiązków. Ponadto postanowienie pozostawiające bez rozpatrzenia odwołanie było awizowane w dniach 27 grudnia 2012 r. i 4 stycznia 2013 r., zaś niedyspozycja pełnomocnika spowodowana chorobą przypadała na okres 5 - 24 grudnia 2012 r. W związku z tym niezdolność ta miała miejsce przed upływem okresu awizowania oraz przed rozpoczęciem biegu terminu do złożenia zażalenia. Zdaniem organu o braku winy w dopełnieniu wymogów procesowych nie mogą także stanowić nieprawidłowości organizacyjne i zaniedbanie personelu kancelarii adwokackiej dopełnienia czynności koniecznych do zachowania terminu procesowego nie uzasadnia przywrócenia terminu. Odnosząc się do twierdzeń pełnomocnika, że Dyrektor UKS omyłkowo przekazał kserokopię odwołania wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu, stwierdził, iż w dniu 25 kwietnia 2013 r. wpłynęło pismo organu, z którego wynika, iż odwołanie zostało złożone przez pełnomocnika w formie kserokopii i w takiej też formie zostało przesłane wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu. Pełnomocnik skarżącego w skardze na powyższe postanowienie wnosząc o jego uchylenie w całości zarzucił naruszenie art. 162 § 1 i 2, art. 120, art. 217 § 2 w zw. z art. 216 § 1 i 2 oraz art. 121 § 1 Ord. pod. W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu. 1.3 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Jak zauważył, istota sporu w sprawie sprowadza się do oceny czy zaskarżone postanowienie z dnia 27 maja 2013 r. odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 21 grudnia 2012 r. o pozostawieniu bez rozpatrzenia odwołania skarżącego z dnia 20 września 2012 r. odpowiada prawu, a w szczególności, czy podnoszone okoliczności uprawdopodobniają brak winy w niedochowaniu terminu do wniesienia zażalenia. Sąd wskazał, że zaskarżone postanowienie odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia dotyczy postanowienia o pozostawieniu odwołania skarżącego bez rozpatrzenia, z powodu niewykonania wezwania organu do usunięcia braków formalnych w zakreślonym terminie. Dyrektor Izby Skarbowej, w związku ze stwierdzonym brakiem formalnym odwołania, wezwał stronę pismem z dnia 3 grudnia 2012 r., działając na podstawie art. 169 § 1 Ord. pod., do uzupełnienia braków formalnych odwołania poprzez złożenie na nim podpisu - w terminie siedmiu dni od daty doręczenia wezwania. Ponieważ pełnomocnik strony, adw. D.M. nie uzupełnił w zakreślonym terminie braków formalnych pomimo skutecznego doręczenia w dniu 7 grudnia 2012 r. wezwania, postanowieniem z dnia 21 grudnia 2012 r. organ pozostawił odwołanie bez rozpatrzenia. Sąd podkreślił, że wezwanie z dnia 3 grudnia 2012 r. odebrał w imieniu Kancelarii Adwokackiej adw. D.M. w dniu 7 grudnia 2012r. B.K., co wynika ze zwrotnego poświadczenia odbioru korespondencji i złożonego podpisu oraz przystawionej prezentaty. Postanowienie z dnia 21 grudnia 2012 r. było również skutecznie doręczone ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi strony, tj. adw. D.M. w trybie art. 150 Ord. pod. Przesyłka zawierająca postanowienie była bowiem dwukrotnie awizowana adresatowi w dniu 27 grudnia 2012 r. oraz w dniu 4 stycznia 2013 r., a następnie, wobec jej nieodebrania przez adresata, zwrócona nadawcy w dniu 14 stycznia 2013 r. Zdaniem Sądu organ prawidłowo przyjął, że postanowienie to doręczono w trybie art. 150 Ord. pod. w dniu 10 stycznia 2013 r., zaś siedmiodniowy termin na złożenie na nie zażalenia upłynął bezskutecznie w dniu 17 stycznia 2013 r. Sąd argumentował, że przesłanka skuteczności doręczenia przedmiotowego postanowienia z dnia 21 grudnia 2012r. została przez organ rozstrzygnięta prawidłowo. Sąd zauważył, że zarówno wezwanie do uzupełnienia braków formalnych, jak i postanowienie z dnia 21 grudnia 2012 r. o pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia, wysłane zostały prawidłowo na adres ustanowionego w sprawie pełnomocnika skarżącego. Podnoszona przez skarżącego przeszkoda w dokonaniu czynności procesowej skonfrontowana z obiektywnym miernikiem staranności doprowadziła Sąd do wniosku, iż o braku winy w uchybieniu terminu nie może przesądzać sam fakt choroby lub pozostawania na zwolnieniu lekarskim. Przedstawiony przez pełnomocnika skarżącego dokument, mający potwierdzać powołane we wniosku z dnia 26 marca 2013 r. stanowisko, tj. zaświadczenie lekarskie z dnia 5 grudnia 2012 r., nie daje podstaw do przyjęcia, iż choroba pełnomocnika miała charakter nagły, poważny i - w szczególności - uniemożliwiający mu właściwe wykonywanie obowiązków adwokackich. Dokument ten zaświadcza jedynie, iż adw. D.M. nie mógł stawić się w dniu 6 grudnia 2012 r. przed Sądem Rejonowym z powodu choroby, zaś przewidywany termin zdolności do stawienia się na to wezwanie nastąpi w dniu 24 grudnia 2012 r. Skoro przedmiotowe postanowienie pozostawiające bez rozpatrzenia odwołanie było awizowane w dniach 27 grudnia 2012 r. i 4 stycznia 2013 r., zaś niedyspozycja pełnomocnika spowodowana chorobą przypadała na okres 5 do 24 grudnia 2012r., to niezdolność w wymienionym okresie miała miejsce przed upływem okresu awizowania, jak również przed rozpoczęciem biegu terminu do złożenia zażalenia. Zdaniem Sądu, oceny takiej nie może wzruszyć również powoływana we wniosku okoliczność, iż pod nieobecność pełnomocnika, adw. D.M. oraz w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z aplikantami adwokackimi w jego kancelarii, przesyłkę zawierającą wezwanie do uzupełnienia braków formalnych odwołania odebrał student B.K., nie informując o tym swego pracodawcy. W ocenie Sądu, wynikające z zaświadczeń lekarskich wskazania co stanu zdrowia, jak i okresu niezdolności do pracy, nie potwierdzają braku możliwości przezwyciężenia przez pełnomocnika skarżącego przeszkody w zachowaniu terminu do dokonania czynności procesowej złożenia zażalenia. Sąd uznał, że organ podatkowy nie naruszył również zasad postępowania dowodowego, rozważając istnienie przesłanek "dobrej wiary strony". Podzielił także pogląd organu, że art. 162 § 1 Ord. pod., który nakłada na zainteresowanego obowiązek uprawdopodobnienia, że uchybienie terminowi nastąpiło bez jego winy nie może być interpretowany w sposób rozszerzający, gdyż jest zasadą, że czynności procesowe powinny być dokonywane w terminie. Przeprowadzając postępowanie, w ocenie Sądu, organ rozważył w sposób wszechstronny i obiektywny wszystkie istotne dla sprawy okoliczności, w tym zwłaszcza te, które odnosiły się do elementu braku winy. Dlatego też Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzucanego naruszenia art. 217 § 2 w zw. z art. 216 § 1 i 2 Ord. pod. Sąd stwierdził nadto, odwołując się do dokumentów zgromadzonych aktach postępowania podatkowego, że nie budzi wątpliwości fakt złożenia przez pełnomocnika odwołania w formie kserokopii. Przypisywanie zaś organowi pierwszej instancji, że nie przedstawił organowi odwoławczemu oryginału odwołania, w świetle tych materiałów jest bezzasadne. 2.1 Skarżący w skardze kasacyjnej zaskarżył powyższy wyrok w całości. Na podstawie art. 174 pkt 2 p.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie następujących przepisów postępowania w sposób mający istotny wpływ na wynik sprawy: art. 133 § 1, art. 134 § 1, art. 141 § 4, art. 3 § 1 i § 2 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 120, art. 121 § 1, art. 122, art. 162 § 1, art. 227 § 1 Ord. pod., art. 2, art. 7 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, polegające na: - przyjęciu, iż udowodnionym faktem jest niepotwierdzona hipoteza, że działając przez pełnomocnika skarżący wniósł do właściwego organu kserokopię odwołania od decyzji podatkowej, a nie oryginał, podczas gdy w świetle akt sprawy kwestia ta nie została dostatecznie wyjaśniona, przez co powstała wątpliwość, którą, mając na względzie cel instytucji przywrócenia terminu, jakim jest usunięcie przeszkody stojącej na drodze realizacji prawa do sądu oraz biorąc pod uwagę domniemanie wynikające z treści art. 227 § 1 Ord. pod., należało rozstrzygnąć na korzyść skarżącego, a więc należało przyjąć, iż wniósł on odwołanie a nie jego kserokopię ; - wyeksponowaniu faktu choroby pełnomocnika w charakterze przeszkody, która - jako możliwa do przezwyciężenia - nie uprawdopodabnia braku winy w uchybieniu terminu, podczas gdy przeszkodę tę należało powiązać z inną okolicznością, a mianowicie z domniemaniem, iż pełnomocnik wniósł niewadliwe odwołanie, co oznacza, iż kierując się zaufaniem do organu, nie miał powodu przezwyciężania jakiejkolwiek przeszkody, co dalej oznacza iż pełnomocnik działał w dobrej wierze; - niedostrzeżeniu, że nie można przypisać jakiekolwiek stopnia winy w uchybieniu terminu stronie, która działa w dobrej wierze; - stwierdzeniu, iż "kluczowe" znaczenie w sprawie ma fakt choroby pełnomocnika, które to stwierdzenie jest wynikiem analizy orzecznictwa i poglądów doktryny, co wskazuje, że Sąd pierwszej instancji, wbrew zasadzie legalizmu, stan faktyczny sprawy podciągnął pod tezy występujące w orzecznictwie oraz w doktrynie, a nie pod konkretną normę prawną wyrażoną w art. 162 § 1 Ord. pod., - niespójności uzasadnienia wyroku, czego przejawem jest z jednej strony przywołanie orzecznictwa wskazującego, że w każdej sprawie należy uwzględnić wszelkie istotne elementy stanu faktycznego, a z drugiej niedostrzeżenie, że w sprawie skarżącej chorobę pełnomocnika należało powiązać z okolicznością dobrej wiary, gdyż na tym polegała specyfika stanu faktycznego sprawy w porównaniu do innych spraw, w szczególności będących przedmiotem orzecznictwa przywołanego w skarżonym wyroku. Zdaniem skarżącego, skutkiem powyższych naruszeń było oddalenie skargi na podstawie art. 151 p.p.s.a. podczas gdy na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 c) p.p.s.a. skargę należało uwzględnić. Przy tak sformułowanych zarzutach skarżący wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie oraz o zasądzenie kosztów postępowania. 2.2 Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie nie wniósł odpowiedzi na skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: 3.1 Skarga kasacyjna jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i z tego względu podlegała oddaleniu. Zgodnie z art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednakże z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie wystąpiła żadna z przesłanek nieważności postępowania, wymienionych w art. 183 § 2 p.p.s.a., co oznacza związanie granicami rozpoznawanej skargi kasacyjnej. Stosownie do art. 176 § 1 pkt 2 p.p.s.a. w skardze kasacyjnej należy przytoczyć podstawy kasacyjne wraz z ich uzasadnieniem, a zatem wskazać konkretny przepis prawa materialnego lub procesowego, który zdaniem wnoszącego skargę, został naruszony przez sąd pierwszej instancji oraz formę lub charakter tego naruszenia. W rozpoznawanej skardze kasacyjnej postawiono wyłącznie zarzut naruszenia przepisów postępowania. Naruszenie zaś przepisów postępowania stanowi podstawę kasacyjną jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.). Koniecznym elementem prawidłowo sporządzonej skargi kasacyjnej jest uzasadnienie podstaw kasacyjnych, które polega na wykazaniu, że stawiane zarzuty mają usprawiedliwioną podstawę. Naczelny Sąd Administracyjny związany bowiem zarzutami skargi kasacyjnej, nie może zastępować strony i precyzować zarzutów skargi, bądź też ich uzasadnienia (por. np. wyroki NSA: z 19 lutego 2009 r., II FSK 97/08; z 10 czerwca 2009 r., II FSK 241/08; z dnia 8 kwietnia 2009 r., II FSK 1951/07; z 3 listopada 2010 r. I FSK 1663/09; z 26 października 2010 r., II OSK 1667/09 oraz z 10 grudnia 2010 r., II FSK 1387/09, wszystkie cyt. wyroki dostępne na: www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Należy także zauważyć, że przedmiotem kontroli Sądu pierwszej instancji była zgodność z prawem postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 27 maja 2013 r. o odmowie przywrócenia skarżącemu M. M. terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie tego organu z dnia 21 grudnia 2012 r. o pozostawieniu bez rozpatrzenia jego odwołania od decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w S. z dnia 3 września 2012 r. Przedmiotu tej kontroli nie stanowiło natomiast wskazane postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 21 grudnia 2012 r. w przedmiocie pozostawienia odwołania bez rozpatrzenia.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
