Wyrok NSA z dnia 17 lipca 2009 r., sygn. I OSK 1426/08
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Borowiec Sędziowie NSA Anna Lech (spr.) del. WSA Monika Nowicka Protokolant Michał Zawadzki po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2009r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Dowódcy [...] Okręgu Wojskowego w B. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 13 sierpnia 2008 r. sygn. akt II SA/Bd 467/08 w sprawie ze skargi S. K. na decyzję Dowódcy [...] Okręgu Wojskowego w B. z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] w przedmiocie odsetek od sum uposażeń wypłaconych po przywróceniu do służby oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2008 r., sygn. akt II SA/Bd 467/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylił decyzję Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w S. z dnia [...] marca 2008 r. Nr [...] w przedmiocie odsetek od sum uposażeń wypłaconych po przywróceniu do służby.
W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd wskazał na następujący stan faktyczny i prawny sprawy: Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego decyzją Nr [...] z dnia [...] grudnia 2002 r., na podstawie art. 78 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 30czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r., Nr 10, poz. 55 z późn. zm.) oraz § 137 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie służby wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 1997 r., Nr 7, poz. 38 z późn. zm.) wypowiedział S. K. stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej z powodu likwidacji stanowiska i odmowy przyjęcia niższego stanowiska służbowego.
Z dniem 31 marca 2003 r. S. K. został zwolniony z zawodowej służby wojskowej.
Dowódca Wojsk Lądowych decyzją Nr [...] z dnia [...] czerwca 2006 r. stwierdził nieważność decyzji Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego Nr [...] z dnia [...] grudnia 2002 r., jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa.
Wojskowy Komendant Uzupełnień w S. S. rozkazem Nr [...] z dnia [...] sierpnia 2006 r., na podstawie rozkazu Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego Nr [...] z dnia [...] lipca 2006 r., ponownie przyjął S. K. do stanu ewidencyjnego. W związku z tym, Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w S. w dniu [...] października 2006 r. wypłacił mu uposażenie za okres od 1 kwietnia 2003 r. do 31 lipca 2006 r.
Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w S. decyzją Nr [...] z dnia [...] marca 2008 r. na podstawie art. 8 ust. 1, art. 75 ust. 3 i art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 z późn. zm.), odmówił wypłacenia S. K. odsetek ustawowych od uposażeń wypłaconych za okres od 1 kwietnia 2003 r. do 31 lipca 2006 r., wskazując, że nie pozostawał w zwłoce z wypłaceniem należności, gdyż roszczenie o wypłatę uposażenia przez Wojewódzki Sztab Wojskowy w S. stało się wymagalne w dniu przystąpienia wnioskodawcy do wykonywania obowiązków służbowych po wcześniejszym uprawomocnieniu się decyzji Dowódcy Wojsk Lądowych Nr [...] z dnia [...] czerwca 2006 r. stwierdzającej nieważność decyzji Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w sprawie wypowiedzenia stosunku służbowego. Organ podkreślił, że obowiązek wypłacenia uposażenia powstał po przywróceniu S. K. do służby i przystąpieniu do wykonywania obowiązków służbowych i dopiero po otrzymaniu rozkazu Wojskowego Komendanta Uzupełnień w S. S. Nr [...] z dnia [...] sierpnia 2006 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w S. jako płatnik uposażeń mógł przystąpić do wypłaty uposażeń za okres wsteczny.
Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. decyzją Nr [...] z dnia [...] kwietnia 2008 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, wskazując, że uposażenie S. K. nie stało się wymagalne ani w dniu 1 kwietnia 2003 r., ani w żadnym kolejnym pierwszym dniu miesiąca po tej dacie, gdyż w obrocie prawnym funkcjonowała decyzja Nr [...] z dnia [...] grudnia 2002 r. Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w sprawie wypowiedzenia S. K. stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej i faktycznie był on zwolniony z zawodowej służby wojskowej. W związku z tym, w ocenie organu, nie można przyjąć, że organ wojskowy pozostawał w zwłoce w wypłacie uposażenia. Zdaniem organu nie jest dopuszczalne przyjęcie fikcji, iż w okresie skutecznego, jakkolwiek niezgodnego z prawem, zwolnienia S. K. z zawodowej służby wojskowej, pełnił on nadal zawodową służbę wojskową i w związku z tym miał co miesiąc roszczenie o wypłatę miesięcznego uposażenia, poczynając od dnia 1 kwietnia 2003 r.
Na tę decyzję S. K. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, wnosząc o jej uchylenie w całości i określenie, że prawo do odsetek skarżącego powstało z dniem 1 kwietnia 2003 r., i nakazanie organowi pierwszej instancji w trybie egzekucyjnym wypłaty zaległych ustawowych odsetek.
Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2008 r., sygn. akt II SA/Bd 467/08, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylając decyzję Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. z dnia [...] kwietnia 2008 r. nr [...] oraz poprzedzającą ją decyzję Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w S. z dnia [...] marca 2008 r. Nr [...], wskazał, że nie jest trafne stanowisko organu odwoławczego wyrażone w zaskarżonej decyzji, iż w sytuacji, gdy stwierdzono nieważność decyzji Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego z dnia [...] grudnia 2002 r. o wypowiedzeniu skarżącemu stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej, a w konsekwencji uchylono rozkaz personalny, brak było podstaw do przyznania i wypłaty skarżącemu odsetek za okres od 1 kwietnia 2003 r. do 31 lipca 2006 r., " gdyż w obrocie prawnym funkcjonowała decyzja Nr [...] z dnia [...] grudnia 2002 r. Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego w sprawie wypowiedzenia st. chor. szt. S. K. stosunku służbowego".
Sąd pierwszej instancji podkreślił, że argumentacja organu byłaby prawidłowa, gdyby doszło do uchylenia decyzji, a nie stwierdzenia nieważności decyzji skutkującej zwolnieniem skarżącego ze służby. Decyzja uchylająca decyzję o wypowiedzeniu, prowadząca do uchylenia rozkazu o zwolnieniu, powodowałaby bowiem w konsekwencji reaktywowanie stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej z dniem, w którym uchylenie decyzji z dnia [...] grudnia 2002 r. stałoby się rozstrzygnięciem ostatecznym. Wtedy też od tej daty służyłoby żołnierzowi zawodowemu prawo do uposażenia wraz z dodatkami i innymi należnościami (w tym i odsetek w wypadku zwłoki). Decyzja uchylająca bowiem wywiera skutki "ex nunc", czyli na przyszłość. Natomiast decyzja dotknięta wadliwością, o której mowa w art. 156 § 1 K.p.a. korzysta z domniemania prawidłowości i ma moc obowiązującą dopóki nie zostanie usunięta z obrotu prawnego przez stwierdzenie jej nieważności. Stwierdzenie to, o charakterze deklaratoryjnym, ma moc wsteczną ("ex tunc"), to jest eliminuje skutki prawne wadliwej decyzji, tak jakby w ogóle nie została podjęta.
W związku z tym Sąd pierwszej instancji uznał, że stwierdzenie nieważności decyzji wypowiadającej skarżącemu stosunek służbowy zawodowej służby wojskowej oznacza, iż wypowiedzenie nie było skuteczne, a więc skarżący nie został skutecznie zwolniony, co jest równoznaczne z pełnieniem przez niego po 1 kwietnia 2003 r. przez cały czas służby. Aktualne stało się więc prawo do uposażenia zasadniczego z dodatkami i wszelkimi należnościami przysługującymi skarżącemu. Dotyczy to także odsetek w wypadku zwłoki z zapłatą uposażenia i dodatków.
Sąd zwrócił uwagę na treść art. 81 powołanej ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, który w ust. 1, stanowi między innymi, że uposażenie zasadnicze i dodatki o charakterze stałym są wypłacane miesięcznie z góry w pierwszym dniu roboczym miesiąca, za który przysługują. Natomiast art. 75 ust. 3 tej ustawy stanowi, że w razie zwłoki w wypłacie uposażenia i innych należności, o których mowa w art. 73 żołnierzowi zawodowemu przysługują odsetki ustawowe od dnia, w którym uposażenie lub inna należność pieniężna stały się wymagalne.
Od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy skargę kasacyjną złożył Dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego, to jest art. 75 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 z późn. zm.), przez przyjęcie, że odsetki ustawowe należą się od marca 2003 r. do dnia wypłaty należności.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że uposażenie S. K. nie stało się wymagalne ani w dniu 1 kwietnia 2003 r., ani w żadnym kolejnym miesiącu, gdyż w obrocie prawnym funkcjonowała decyzja z dnia [...] grudnia 2002 r., Nr [...] Dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego, która to decyzja korzystała z domniemania prawidłowości i miała moc obowiązującą, dopóki nie została usunięta z obrotu prawnego przez stwierdzenie nieważności. Wskazano, że skarżący w czasie obowiązywania tej decyzji był zwolniony z zawodowej służby wojskowej i otrzymywał świadczenia emerytalne.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
skarga kasacyjna nie mogła zostać uwzględniona, gdyż zaskarżony wyrok pomimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.
Zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. W niniejszej sprawie nie występują przesłanki nieważności określone w art. 183 § 2 powołanej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zatem Naczelny Sąd Administracyjny związany był granicami skargi kasacyjnej.
Skarżący kasacyjnie organ zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie art. 75 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 179, poz. 1750 ze zm.) przez przyjęcie, iż odsetki ustawowe należą się od marca 2003 r. do dnia wypłaty.
W niniejszej sprawie dochodzone są odsetki za zwłokę w wypłacie wynagrodzenia wypłaconego w wyniku stwierdzenia nieważności decyzji wypowiadającej stosunek zawodowy służby wojskowej.
Rozstrzygnięcie, czy i ewentualnie za jaki okres w tym przypadku należne są odsetki wymaga głębszej refleksji z punktu widzenia skutków, jakie wywołuje decyzja stwierdzająca nieważność, mając na względzie również skutki wywołane przez decyzję nieważną.
Sąd pierwszej instancji zasadnie podnosi, że decyzja stwierdzająca nieważność jest aktem o charakterze deklaratoryjnym działającym wstecz i eliminującym skutki prawne wadliwej decyzji. Jednakże trzeba również mieć na względzie, że decyzja stwierdzająca nieważność nie stanowi wyłącznie deklaracji stanu istniejącego wcześniej, lecz tworzy również elementy nowego stanu prawnego, wywiera skutki w obrocie prawnym. Są to elementy konstytutywne decyzji nieważnościowej (B. Adamiak, J. Borkowski "Kodeks postępowania administracyjnego Komentarz", 5 Wydanie, Wydawnictwo C. H. Beck, s. 737-738; M. Jaśkowska, A. Wróbel "Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz", Zamykacze Wydanie II, s. 1000-1002).
Trzeba zauważyć, że decyzja o stwierdzeniu nieważności decyzji wypowiadającej stosunek służbowy żołnierza zawodowego wchodzi do obrotu prawnego z chwilą jej doręczenia, a gdy uzyskuje walor ostateczności staje się wykonalna.
Do tego czasu obowiązywała zatem decyzja wypowiadająca stosunek zawodowej służby wojskowej, która wywoływała skutek prawny w postaci rozwiązania stosunku służbowego. W efekcie skarżący został przeniesiony do rezerwy, a więc uzyskał status, z którym wiąże się prawo do odprawy i po spełnieniu odpowiednich przesłanek prawo do emerytury wojskowej, który można ogólnie określić jako status przeniesionego do rezerwy. Oczywistym jest, że w tym samym czasie skarżący nie mógł mieć statusu żołnierza zawodowego, jak i statusu przeniesionego do rezerwy.
W tej sytuacji należy przyjąć fikcję wynikającą z konstrukcji instytucji stwierdzenia nieważności decyzji, że skarżący nigdy nie przestał być żołnierzem zawodowym, nie został zwolniony ze służby, a zatem pobierał w terminie wynagrodzenie, chociaż faktycznie nie pozostawał w służbie i nie pobierał wynagrodzenia. Działanie decyzji stwierdzającej nieważność ex tunc oznacza więc, że wynagrodzenie będzie się należało wstecz za cały okres pozostawania poza służbą.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego organy orzekające w niniejszej sprawie prawidłowo wskazały jako podstawę materialnoprawną rozstrzygania art. 75 ust. 3 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 2008 r., Nr 141, po. 892), który to przepis stanowi, że "w razie zwłoki w wypłacie uposażenia i innych należności, o których mowa w art. 73, żołnierzowi zawodowemu przysługują odsetki ustawowe od dnia, w którym uposażenie lub inna należność pieniężna stały się wymagalne". Przepis ten stanowi samodzielną podstawę do przyznania i wypłacenia odsetek w wypłacie uposażenia i posługuje się dwoma istotnymi kryteriami, a mianowicie zwłoka w wypłacie uposażenia oraz wymagalność należności pieniężnej.
Przechodząc do oceny wystąpienia tych kryteriów w niniejszej sprawie stwierdzić należy, że dopóki w obrocie prawnym pozostawała decyzja wypowiadająca stosunek zawodowej służby wojskowej, dopóty nie powstawało roszczenie o zapłatę uposażenia za okres, który nastąpił po rozwiązaniu stosunku służbowego i uzyskania statusu przeniesionego do rezerwy. W tym czasie w stosunku do skarżącego zaktualizowały się inne uprawnienia wynikające z instytucji prawnych uruchamianych po rozwiązaniu stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej. Wobec tego w tym okresie zachodziła przedmiotowa niemożność świadczeń z tytułu zawodowej służby wojskowej, a zatem nie można przyjąć, aby doszło do zwłoki w wypłacie uposażenia. Roszczenie o wypłatę takiego uposażenia w tym okresie nie powstawało, gdyż nie istniał administracyjnoprawny stosunek obligacyjny, stanowiący podstawę do wypłaty tego typu należności.
Wprawdzie decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wypowiadającej stosunek zawodowej służby wojskowej wywołała skutek wsteczny w zakresie stosunku zawodowej służby wojskowej, jednakże, poza zaktualizowaniem prawa do uposażenia, gdy stała się ona ostateczna, za okres od dnia rozwiązania stosunku służbowego, nie mogła odwrócić skutku upływu czasu w zakresie prawa do tych świadczeń. W czasie pozostawania w obrocie prawnym decyzji wypowiadającej stosunek zawodowej służby wojskowej nie istniał między stronami administracyjnoprawny stosunek obligacyjny. Dopiero stwierdzenie nieważności tej decyzji spowodowało, że powstało roszczenie o wypłatę uposażenia za okres od dnia zwolnienia z zawodowej służby wojskowej. Jest to skutek prawny decyzji stwierdzającej nieważność, będący elementem konstytutywnym decyzji nieważnościowej.
Nie można zatem podzielić poglądu wyrażonego w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, że odsetki od uposażenia S. K., ustalonego po stwierdzeniu nieważności decyzji o wypowiedzeniu stosunku służbowego należą się za cały okres pozostawania poza służbą.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego w składzie orzekającym, w niniejszej sprawie, wymagalność roszczenia o odsetki może nastąpić od daty uprawomocnienia się decyzji o stwierdzeniu nieważności decyzji o rozwiązaniu stosunku służbowego ze S. K., zaś końcowym okresem, co do zasady winna być data wypłaty uposażenia. Trzeba jednak mieć na względzie fakt, że skarżący ograniczył żądanie odsetek do dnia 31 lipca 2006 r., chociaż wypłata tego uposażenia nastąpiła kilka miesięcy później.
Nie ma natomiast znaczenia prawnego w tej sprawie data powtórnego przyjęcia skarżącego do służby, gdyż od tej daty będzie miał wypłacane bieżące uposażenie, zaś kwestia odsetek dotyczy uposażenia, którego nie otrzymał za okres pozostawania poza służbą.
Zatem, pomimo dokonania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy niewłaściwej wykładni przepisu art. art. 75 ust. 3 powołanej ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, zaskarżony wyrok odpowiada prawu dlatego, że organy orzekające w niniejszej sprawie nie dokonały właściwej subsumcji tego przepisu do stanu faktycznego w aspekcie wymagalności świadczenia i daty jego wypłaty.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 184 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzekł, jak w sentencji.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
