Wybrane orzecznictwo SN dotyczące ubezpieczeń społecznych

1. Obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia

W sprawie Sąd Najwyższy rozpatrywał obowiązek ubezpieczeniowy sędziego wykonującego umowę zlecenia (uchwała z 9 lipca 2014 r., I UZP 1/14).

Stan faktyczny i stanowisko SN

Spór toczył się między Okręgową Izbą Radców Prawnych (dalej: OIRP) a ZUS. OIRP stała na stanowisku, że sędzia posiada inny tytuł do ubezpieczenia społecznego. Osoba ta nie jest objęta ustawą o powszechnym ubezpieczeniu, gdyż stosunek służbowy sędziego jest regulowany innymi przepisami, tj. ustawą - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Natomiast ZUS nakazał zapłatę składek od umów zlecenia, których przedmiotem było szkolenie aplikantów z zakresu działania sądów i które OIRP zawarła z sędziami. Sprawa trafiła do sądu okręgowego, a następnie apelacyjnego. Sądy te potwierdziły stanowisko ZUS. Izba zgłosiła sędziów tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, natomiast powinna była również dokonać ich rejestracji w zakresie pozostałych ubezpieczeń, tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego. Po przeanalizowaniu umów OIRP doszła do wniosku, że podpisane przez nią umowy były umowami o dzieło, a takie umowy nie podlegają oskładkowaniu (sędzia nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik, dlatego dzieło nie może być traktowane jak zawarte z pracownikiem). ZUS jednak stanowczo zanegował taką kwalifikację umowy uznając, że do jej realizacji istotne było określone działanie, a nie wynik. Zatem były to umowy zlecenia.

Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który również podzielił argumenty ZUS. Sąd stwierdził, że sędzia nie podlega ubezpieczeniom społecznym ze stosunku służbowego, jednak nie ma żadnych podstaw, aby twierdzić, że nie podlega on obowiązkowi ubezpieczenia z tytułu zawarcia umowy zlecenia. Sędzia sądu powszechnego podlega z tytułu zawartej umowy zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej.

Wnioski dla samorządów zawodowych i podmiotów podpisujących umowy cywilne z sędziami