Kiedy ZUS może uznać umowę o pracę za pozorną

Do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia należy wykazać istnienie stosunku prawnego, który jest tytułem do ubezpieczenia. Takim tytułem jest m.in. stosunek pracy. Nawiązanie stosunku pracy poświadcza pisemna umowa o pracę. Jednak informacje zawarte w tym dokumencie nie stanowią dla ZUS niepodważalnego dowodu na istnienie stosunku pracy. W razie powstania wątpliwości co do faktycznego nawiązania stosunku pracy ZUS ma prawo przeprowadzić w tej sprawie kontrolę.

Cechy stosunku pracy

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem i za wynagrodzeniem. Te trzy wymienione cechy decydują o istnieniu stosunku pracy. Jedna strona deklaruje zatem wolę świadczenia pracy, natomiast druga - stworzenie stanowiska pracy i zapewnienie świadczenia pracy za wynagrodzeniem.

ZUS może podważyć umowę o pracę jako źródło podlegania ubezpieczeniom społecznym, mimo że została zawarta umowa, a pracodawca opłacał należne składki na ubezpieczenia pracownika, gdy w rzeczywistości nie występują cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Tytuł do ubezpieczeń społecznych powstaje tylko wtedy, gdy stosunek pracy jest realizowany w rzeczywistości.

WAŻNE!

Umowa o pracę może być zakwestionowana zarówno w całości, jak i w części (np. dotyczącej wysokości wynagrodzenia).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że nie może być tolerowana sytuacja, w której osoba zainteresowana uzyskaniem świadczeń z ubezpieczenia społecznego, do których nie ma tytułu, wytwarza z pomocą płatnika składek dokumenty służące wyłącznie do tego celu. Z tego powodu Sąd Najwyższy uznaje za niedopuszczalne akceptowanie nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienia do świadczenia, a szczególnie ustalania wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania naliczonych od takiej podstawy świadczeń (por. wyrok SN z 18 października 2005 r., II UK 43/05, niepubl).