Wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2025 r., sygn. III USKP 139/24
Wyrażone w prawomocnym wyroku stwierdzającym niepodleganie ubezpieczeniom społecznym poglądy sądu dotyczące sfery motywacyjnej osoby zgłaszającej się do ubezpieczeń oraz oceny charakteru prowadzonej działalności gospodarczej nie mają automatycznie mocy wiążącej w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c. w sprawie o zwrot nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego na podstawie art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W sprawie o zwrot nienależnie pobranego świadczenia sąd musi przeprowadzić własne postępowanie dowodowe w zakresie ustalenia, czy wystąpiły przesłanki z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, w szczególności czy osoba pobierająca świadczenie świadomie wprowadzała w błąd organ rentowy. Oceny, czy świadczenie zostało nienależnie pobrane, należy dokonywać w odniesieniu do chwili wypłaty tego świadczenia, a nie z perspektywy okoliczności, które wystąpiły po zakończeniu jego wypłacania przez organ rentowy. Warunkiem zwrotu świadczeń nienależnie pobranych jest nie tylko brak prawa do świadczenia, lecz także świadomość świadczeniobiorcy w chwili wypłaty świadczenia (a nie po zaprzestaniu jego wypłacania), że pobierał świadczenie nienależnie.
Teza AI
Istota problemu
Problem prawny w niniejszej sprawie polegał na ustaleniu, czy wyroki sądów w sprawach o podleganie ubezpieczeniom społecznym, w których stwierdzono niepodleganie ubezpieczeniom z powodu pozorowania działalności gospodarczej, mają moc wiążącą w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c. w sprawach o zwrot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego na podstawie art. 84 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Kwestią sporną było ustalenie, czy sąd rozpoznający sprawę o zwrot świadczeń jako nienależnie pobranych jest związany ustaleniami faktycznymi i oceną prawną dokonanymi w prawomocnym wyroku stwierdzającym niepodleganie ubezpieczeniom społecznym, w szczególności co do motywacji osoby zgłaszającej się do ubezpieczeń oraz oceny charakteru prowadzonej działalności gospodarczej, czy też musi przeprowadzić własne postępowanie dowodowe w zakresie przesłanek z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, tj. świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenia. Istotne było również ustalenie, z jakiej perspektywy czasowej należy oceniać, czy świadczenie zostało nienależnie pobrane – czy z chwili jego wypłaty, czy z perspektywy okoliczności, które wystąpiły po zakończeniu jego wypłacania przez organ rentowy.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
