Wyrok SN z dnia 8 lipca 2025 r., sygn. II USKP 107/24

Istota problemu

Problem prawny dotyczył kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w kontekście pozornego prowadzenia działalności gospodarczej. Ubezpieczona K.M. zarejestrowała działalność gospodarczą z maksymalną podstawą wymiaru składek po zakończeniu zatrudnienia i stwierdzeniu ciąży, następnie pobierała zasiłki chorobowe i macierzyńskie przez kilka lat, faktycznie nie prowadząc działalności gospodarczej. Centralnym zagadnieniem prawnym było ustalenie, czy działania ubezpieczonej stanowiły świadome wprowadzenie organu rentowego w błąd w rozumieniu art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co uzasadniałoby obowiązek zwrotu pobranych świadczeń. Sprawa wymagała rozstrzygnięcia, jakie przesłanki muszą być spełnione, aby uznać świadczenie za nienależnie pobrane, oraz czy pozorowanie prowadzenia działalności gospodarczej wyłącznie w celu uzyskania wysokich świadczeń wypełnia znamiona świadomego wprowadzenia w błąd.

Rozstrzygnięcie

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną, uznając za prawidłowe ustalenia sądów obu instancji. Sąd przyjął, że ubezpieczona świadomie wprowadziła organ rentowy w błąd poprzez pozorowanie prowadzenia działalności gospodarczej. Kluczowymi okolicznościami były: zamknięcie poprzedniej działalności i rozwiązanie umowy o pracę po stwierdzeniu ciąży, następnie ponowne zarejestrowanie działalności z maksymalną podstawą wymiaru składek po 33-dniowej przerwie, brak faktycznego prowadzenia działalności przez lata pobierania świadczeń (brak przychodów, rachunków, faktycznej aktywności gospodarczej), oraz instrumentalne traktowanie ubezpieczenia chorobowego. Sąd podkreślił, że świadome wprowadzenie w błąd obejmuje nie tylko bezpośrednie oświadczenie nieprawdy, ale także złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia. Uznano, że ubezpieczona od samego oczątku działała z zamiarem wykreowania pozornego tytułu do świadczeń, co wypełnia przesłanki art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.