Wyrok SN z dnia 11 czerwca 2024 r., sygn. II USKP 149/23
Sąd Najwyższy w składzie:
Prezes SN Piotr Prusinowski (przewodniczący)
SSN Bohdan Bieniek
SSA Marek Szymanowski (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania K. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Gdańsku
z udziałem U. S.
o ustalenie podlegania polskiemu ustawodawstwu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 11 czerwca 2024 r.,
skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 25 marca 2021 r., sygn. akt III AUa 1992/19,
I. oddala skargę kasacyjną;
II. zasądza od K. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Bohdan Bieniek Piotr Prusinowski SSA Marek Szymanowski
UZASADNIENIE
K. W. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku z 13 listopada 2018 r., wycofującej zaświadczenia A1 wydane w trybie art. 13 ust. 1 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE. L. z 2004 r. Nr 166, str. 1 z późn. zm.), potwierdzające, że w okresach: od 19 czerwca do 25 września 2012 r., od 27 kwietnia do 30 lipca i 31 lipca do 20 września 2013 r., od 14 grudnia 2013 r. do 16 stycznia 2014 r., od 1 lutego do 2 kwietnia 2014 r. i od 25 kwietnia do 30 listopada 2014 r. wobec U. S. zastosowanie miało ustawodawstwo polskie. Odwołująca domagała się stwierdzenia, że U. S. jako osoba wykonująca na jej rzecz pracę na podstawie umów zlecenia podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 19 maja do 19 października 2012 r. i od 26 marca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r., oraz że wydane dla niej zaświadczenie A1 zostaje utrzymane w mocy.
Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem 10 października 2019 r. oddalił odwołanie oraz zasądził od odwołującej na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Okręgowy ustalił, iż ZUS pierwotnie wydał, na wniosek płatnika składek K. W., zaświadczenia A1 o ustawodawstwie właściwym z zakresu ubezpieczeń społecznym, dotyczące U. S. na podstawie art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 na okresy od 19 czerwca do 25 września 2012 r., od 27 kwietnia do 30 lipca i od 31 lipca do 20 września 2013 r. oraz od 14 grudnia 2013 r. do 16 stycznia 2014 r. i od 1 lutego do 2 kwietnia 2014 r. Następnie na skutek przeprowadzonej u płatnika składek kontroli uznał, że usługi wykonywane na terenie Niemiec (273 dni) w znacznym stopniu przewyższały liczbę dni przepracowanych przez ubezpieczoną w Polsce (9 dni) i U. S. jako zleceniobiorca płatnika składek nie może być uznana za osobę wykonującą pracę na terenie dwóch państw Unii Europejskiej, w związku z czym nie ma do niej zastosowania art. 13 rozporządzenia 883/2004, a należy zastosować art. 11 ust. 3a rozporządzenia nr 883/2004. W konsekwencji w czasie świadczenia usług w wykonaniu umów zlecenia zawartych z K. W. podlegała ona ustawodawstwu niemieckiemu. Decyzją z 17 lutego 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku stwierdził, że U. S. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz zleceniodawcy K. W. na terenie Polski i Niemiec nie podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 19 maja 2012 r. do 19 października 2012 r. i od 26 marca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. Wyrokiem z dnia 4 października 2017 r. (VII U 880/15) Sąd Okręgowy w Gdańsku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że U. S. jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz zleceniodawcy K. W. na terenie Polski i Niemiec podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 19 maja 2012 r. do 19 października 2012 r. i od 26 marca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z 25 lipca 2018 r. (III AUa 1963/17) uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku oraz poprzedzającą go decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu, uznając, że organ nie dopełnił procedury konsultacyjnej przewidzianej w art. 16 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania Rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (dalej rozporządzenie nr 987/2009). Pismem z 25 września 2017 r. organ rentowy zawiadomił niemiecką instytucję ubezpieczeniową w trybie art. 16 rozporządzenia nr 987/2009, że dla mającej miejsce zamieszkania w Polsce U. S. znajduje zastosowanie ustawodawstwo niemieckie w okresie od 19 maja 2012 r. do 19 października 2012 r. oraz od 26 marca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r., oraz że ustalenie to ma charakter tymczasowy i stanie się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od poinformowania instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, o ile ustawodawstwo nie zostanie określone na podstawie art. 16 ust. 4 rozporządzenia nr 987/2009 lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji nie poinformuje ZUS O/Gdańsk przed upływem dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii. Organ poinformował również o przebiegu postępowania w niniejszej sprawie m.in., że mimo uprzedniego poświadczenia formularzy A1 na skutek przeprowadzonej kontroli ustalono, że ubezpieczona wykonywała pracę wyłącznie na terenie Niemiec. Powyższe zawiadomienie zostało doręczone niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej 29 września 2017 r. i w terminie dwóch miesięcy od daty jego doręczenia instytucja ta nie zakwestionowała stanowiska zajętego przez ZUS. O powyższym organ rentowy poinformował również U. S. i płatnika składek. Sąd Okręgowy wskazał, iż ustalenie ustawodawstwa właściwego z zakresu ubezpieczeń społecznych następuje w toku ustaleń między instytucjami ubezpieczeniowymi, a wydanie zaświadczenia A1 lub wydanie decyzji o jego uchyleniu jest jedynie konsekwencją tych ustaleń. Dlatego też nie było przedmiotem niniejszego postępowania ustalenie ustawodawstwa właściwego dla U. S., a jedynie ocena, czy polski organ rentowy, w świetle niezgłoszenia przez niemiecką instytucję ubezpieczeniową zastrzeżeń do ustalonego jako właściwego ustawodawstwa niemieckiego, miał podstawy do wycofania wydanych wcześniej zaświadczeń A1. Dlatego też Sąd ten oddalił wszystkie wnioski dowodowe zmierzające do wykazania, że ubezpieczona spełniała warunki do objęcia jej polskim system ubezpieczeń. Wobec ostateczności ustalenia zawartego w piśmie ZUS z 25 września 2017 r., iż w stosunku do U. S. w spornym okresie znajduje zastosowanie ustawodawstwo niemieckie, sąd polski nie jest już uprawniony do ponownego badania tej kwestii; w szczególności w postępowaniu, którego przedmiotem jest decyzja wycofująca uprzednio wydane zaświadczenia A1. W niniejszej sprawie, procedura koordynacyjna z niemiecką instytucją ubezpieczeniową została wyczerpana odnośnie ubezpieczonej. W przypadku bezskutecznego upływu terminu dwóch miesięcy od ustalenia właściwego ustawodawstwa dla zainteresowanego, wobec ostatecznego ustalenia ustawodawstwa innego państwa członkowskiego jako właściwego, instytucja miejsca zamieszkania ubezpieczonego ma obowiązek podjęcia kroków zmierzających do wyeliminowania nieprawidłowości, tj. wycofania nieprawidłowych zaświadczeń A1. Ustalenie przez ZUS niemieckiego ustawodawstwa znajdującego zastosowanie do zainteresowanej nie stanowiło naruszenia zasady terytorialności, gdyż było ono jedynie tymczasowe, stanowiące niejako propozycję ustalenia tego ustawodawstwa skierowaną do instytucji wyznaczonej państwa członkowskiego, zaś art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 nie ogranicza swobody ustalenia ustawodawstwa wyłącznie do ustawodawstwa państwa zamieszkania, przyjęcie odmiennej koncepcji mogłoby prowadzić do niebezpieczeństwa, zainteresowany nie zostałby objęty ustawodawstwem żadnego państwa w zakresie ubezpieczeń społecznych, a to byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami zawartymi w preambule rozporządzenia nr 883/2004.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
