Oddalenie skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w sprawie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego - Wyrok NSA z dnia 28 maja 2024 r., sygn. I OSK 1145/23
Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, dla przyznania świadczenia pielęgnacyjnego kluczowe jest, aby rezygnacja z zatrudnienia lub niepodejmowanie go było bezpośrednio związane z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, niezależnie od wcześniejszej aktywności zawodowej osoby ubiegającej się o to świadczenie.
Dnia 28 maja 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Piotr Niczyporuk Sędziowie: sędzia NSA Piotr Przybysz sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2024 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 23 lutego 2023 r., sygn. akt II SA/Gd 661/22 w sprawie ze skargi H.K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] czerwca 2022 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 23 lutego 2023 r., II SA/Gd 661/22 w sprawie ze skargi H. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w G. z dnia [...] czerwca 2022 r., nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego: uchylił zaskarżoną decyzję (pkt 1.), oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania (pkt 2.).
Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:
H. K. złożyła do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w D. wniosek o przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad niepełnosprawną matką J. G. Matka skarżącej, J. G. (ur. [...] maja 1947 r.) legitymuje się orzeczeniem Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w M. z dnia [...] lipca 2017 r. o znacznym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie zostało wydane na stałe, a wynika z niego, że niepełnosprawność istnieje od 49. roku życia. W orzeczeniu wskazano także, że J.G. wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Matka skarżącej choruje na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc z obturacją w stopniu ciężkim, niewydolność serca, refluksowe zapalenie żołądka, zapalenie dwunastnicy, miażdżycę, nadciśnienie. J. G. jest wdową, poza skarżącą ma jeszcze troje dzieci. Skarżąca zamieszkuje wspólnie z matką. Czynności opiekuńcze wykonywane przez skarżącą w ramach sprawowanej opieki to: pomoc przy wstawaniu z łóżka i ubieraniu się, przygotowywanie posiłków (śniadania, obiady i kolacje), podawanie leków po każdym posiłku, pomoc przy wykonywaniu ćwiczeń rehabilitacyjnych, podłączanie matki do koncentratora tlenu (na 20 godzin dziennie z przerwami na wyjścia do toalety i spożycie posiłków), pomoc przy kąpieli (2 - 3 razy w tygodniu), pomoc przy codziennej higienie osobistej, dbanie o prawidłową eksploatację koncentratora tlenu. W trakcie wywiadu środowiskowego skarżąca wskazała, że pracowała zarobkowo w okresie od dnia 1 września 1982 r. do dnia 16 sierpnia 1990 r. najpierw jako ekspedientka, później jako salowa, a następnie jako pomoc kuchenna. Od [...] maja 2017 r. skarżąca pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy, przy czym do złożonego wniosku dołączyła oświadczenie, że z dniem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego rezygnuje z prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego. W świetle tak zgromadzonego materiału dowodowego, decyzją z dnia [...] maja 2021 r. nr [...] Burmistrz D. odmówił przyznania skarżącej świadczenia pielęgnacyjnego. Organ I instancji wskazał na brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy rezygnacją z pracy zarobkowej przez skarżącą i jej niepodejmowaniem a sprawowaniem przez nią opieki nad matką. W ocenie organu I instancji, w sprawie nie zaistniała zatem przesłanka wskazana w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2022.615 ze zm.), dalej jako "u.ś.r.", a ponadto za negatywną przesłankę przyznania wnioskowanego świadczenia organ uznał datę powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Na skutek wniesionego odwołania, powyższa decyzja organu I instancji została uchylona przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. decyzją z dnia [...] listopada 2021 r. nr [...], a sprawa została przekazana do ponownego rozpatrzenia. Organ odwoławczy wskazał, że wedle orzecznictwa sądów administracyjnych przesłanka wskazana w art. 17 ust. 1b u.ś.r. nie powinna być stosowana mimo, że ustawodawca nie zadbał o stosowną modyfikację przepisów. Jednocześnie Kolegium wskazało organowi I instancji, że materiał dowodowy wymaga uzupełnienia o informacje dotyczące aktywności zawodowej skarżącej. W dniu [...] grudnia 2021 r. organ I instancji, na podstawie art. 86 k.p.a., przesłuchał stronę. Ze sporządzonego protokołu przesłuchania wynika, że skarżąca w latach 1990 - 2017 była zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Podejmowała prace, do których była kierowana przez Powiatowy Urząd Pracy. Po 1990 r. podejmowała tylko prace dorywcze, których nie była w stanie potwierdzić żadnymi dokumentami. Obecnie nie może podjąć pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad matką. W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy organ I instancji, decyzją z dnia [...] grudnia 2021 r. ponownie odmówił skarżącej przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wskazując na niespełnienie przesłanek wynikających z art. 17 ust. 1 u.ś.r. przez brak związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy rezygnacją przez skarżąca z pracy zarobkowej i jej niepodejmowaniem a sprawowaniem opieki nad matką oraz przesłanki z art. 17 ust. 1b u.ś.r. Na skutek wniesionego odwołania Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. decyzją z dnia [...] czerwca 2022 r. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Oceniając decyzję organu I instancji Kolegium doszło do wniosku, że prawidłowo odmówiono skarżącej przyznania wnioskowanego świadczenia pomimo, iż niespełnienie przesłanki z art. 17 ust. 1b u.ś.r. nie może stanowić uzasadnienia dla odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W niniejszej sprawie nie została spełniona także przesłanka wskazana w art. 17 ust. 1 u.ś.r., zgodnie z którą przyznanie świadczenia uzależnione jest od okoliczności rezygnacji z zatrudnienia lub niepodejmowania go z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Z przepisu tego wynika zatem, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobom, które zmuszone zostały do zrezygnowania z pracy zarobkowej, jak również nie są w stanie jej podjąć, ponieważ zakres opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny jest tak rozległy, że pogodzenie pracy zarobkowej ze sprawowaniem opieki jest niemożliwe. Innymi słowy, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje nie w związku ze sprawowaniem opieki, ale w związku z koniecznością rezygnacji z aktywności zawodowej z uwagi na sprawowaną opiekę. W przypadku zaś skarżącej nie zaszła wskazana wyżej sytuacja uzasadniająca przyznanie świadczenia, albowiem skarżąca nie została zmuszona do zrezygnowania z pracy zarobkowej, jak również do jej niepodejmowania z powodu sprawowanej opieki. Zatrudnienie skarżącej w okresie przed podjęciem opieki nad matką, czyli przed 2017 r., nie zostało w żaden sposób potwierdzone ani przez dane Powiatowego Urzędu Pracy, ani przez samą skarżącą. Dodatkowo dane znajdujące się w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w M. i D. wskazują na to, że skarżąca była zarejestrowana jako bezrobotna tylko w 2012 r., a nie jak podała – w latach 1990 – 2017. Dodatkowo skarżąca bez uzasadnionej przyczyny nie przyjęła propozycji przedstawionej jej przez urząd pracy. Skarżąca nie przedstawiła żadnych dokumentów świadczących o wykonywaniu pracy zarobkowej, zarówno w latach 1986 - 1990, jak i w latach 1990 - 2017. Poza zadeklarowaniem chęci do podjęcia pracy, nie przedstawiła też żadnych dowodów świadczących o tym, że przed podjęciem się sprawowania opieki nad matką podejmowała próby zdobycia zatrudnienia. Powyższe okoliczności, w ocenie Kolegium, świadczą o tym, że skarżąca, podejmując się w 2017 r. sprawowania opieki nad matką, nie była zmuszona do rezygnacji z pracy zarobkowej, jak i z jej poszukiwania. Brak bowiem dowodów na aktywność zawodową skarżącej przed 2017 r., rozumianą także jako aktywne poszukiwanie zatrudnienia. Kolegium uznało, że organy rozpatrujące sprawę o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i badające, czy w przypadku wnioskodawcy zaszła konieczność rezygnacji z zatrudnienia i niepodejmowania go, nie mogą opierać się wyłącznie na zapewnieniach strony o wykonywaniu pracy zarobkowej lub o chęci podjęcia pracy. Wnioskodawca ubiegający się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego musi bowiem wykazać, że podejmując się opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, był zmuszony do zaprzestania aktywności zawodowej. Kolegium zauważyło również, że skarżąca posiada rodzeństwo, które tak samo jak ona jest zobowiązane do opieki nad niepełnosprawną matką. Opieka nad niepełnosprawnym rodzicem jest bowiem obowiązkiem dziecka – z prawnego i moralnego punktu widzenia. Jeżeli nawet rodzeństwo skarżącej, z uwagi na odległość od miejsca zamieszkania matki oraz obowiązki zawodowe nie jest w stanie osobiście sprawować opieki nad matką, powinno rozważyć sfinansowanie profesjonalnej opieki. W ocenie Kolegium, nie do pogodzenia z zasadą praworządności byłaby bowiem sytuacja, w której świadczenie pielęgnacyjne zostałoby przyznane jednemu z dzieci osoby niepełnosprawnej, podczas gdy pozostałe dzieci uchylałby się od udziału w opiece nad tą osobą.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
