Wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2024 r., sygn. III OSK 2230/22
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący sędzia NSA Tamara Dziełakowska (spr.) Sędziowie: sędzia NSA Rafał Stasikowski sędzia del. WSA Hanna Knysiak-Sudyka Protokolant asystent sędziego Adam Płusa po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2024 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej S. P. oraz L. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 lipca 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 3578/21 w sprawie ze skargi S. P. oraz L. P. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia (...) sierpnia 2021 r. nr (...) w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Decyzją z [...] sierpnia 2021 r. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po ponownym rozpoznaniu wniosku S. i L. P. o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku odmówił przyznania świadczenia. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ wskazał, że renta rodzinna jest pochodną świadczenia osoby zmarłej, w związku z tym w pierwszej kolejności organ zobowiązany jest zbadać czy zmarły ojciec skarżących spełniał przesłanki wymienione w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis wymienia następujące warunki do przyznania świadczenia w drodze wyjątku: wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną lub jest członkiem rodziny pozostałym po ubezpieczonym, nie spełnia warunków ustawowych do uzyskania świadczenia wskutek szczególnych okoliczności, nie może podjąć pracy lub innej działalności objętej ubezpieczeniami społecznymi z uwagi na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek, nie posiada niezbędnych środków utrzymania. Organ uznał, że wobec ojca skarżących nie zaistniały szczególne okoliczności, na skutek których nie nabył on uprawnienia do świadczenia w zwykłym trybie. Wynika to z faktu, że ojciec skarżących, zgodnie z dokumentami przedstawionymi przez przedstawicielkę ustawową skarżących, wypracował jedynie 6 lat, 4 miesiące i 15 dni okresów składkowych oraz 12 lat i 9 miesięcy okresów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników przez ojca skarżących, natomiast w ostatnich 10 latach przed orzeczeniem częściowej niezdolności do pracy wykazano jedynie 3 lata, 6 miesięcy i 21 dni okresów składkowych. Organ wskazał, że braki okresów składkowych w ostatnim dziesięcioleciu wynikają z braku odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, co należy uznać za świadome działanie ubezpieczonego i co na pewno nie może być uznane za szczególne okoliczności w rozumieniu art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Na koniec organ dodał, że trudne warunki materialne nie stanowią wystarczającego uzasadnienia do przyznania prawa do świadczenia w drodze wyjątku, bowiem konieczne jest łączne spełnienie wszystkich wymogów z art. 83 w/w ustawy.
Powyższa decyzja została zaskarżona przez skarżące do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który wyrokiem z 14 lipca 2022 r. (II SA/Wa 3578/21) oddalił skargę. W motywach rozstrzygnięcia wyjaśniono, że art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie zawiera wymogu "braku niewielkiego okresu do wymaganego okresu ubezpieczenia", ani nie odnosi się do wymaganego okresu ubezpieczenia, jednakże z orzecznictwa wynika, że organ przy ustalaniu świadczenia w drodze wyjątku powinien brać pod uwagę łączny okres ubezpieczenia w ciągu całego życia pracownika, który to okres powinien być adekwatny do jego wieku. Co więcej świadczenie w drodze wyjątku jest świadczeniem związanym ze stażem zatrudnienia i okresem odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, zatem nie można dokonać oceny jego przyznania w oderwaniu od okresów składkowych ubezpieczonej osoby. Sąd przyznał rację organowi, że podejmowanie zatrudnienia bez odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne nie może być uznane za szczególną okoliczność, o której mowa w art. 83 ust. 1 ustawy. Wyjaśnił, że w orzecznictwie podnoszone było wielokrotnie, że instytucja ubezpieczenia społecznego zakłada pewną solidarność ubezpieczonych, którzy opłacają składki, aby w przyszłości korzystać z ubezpieczenia. Osoba, która nie uiszcza należnych składek ubezpieczeniowych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami w sferze ubezpieczeń społecznych (por. wyrok NSA z 20 stycznia 2016 r. sygn. akt I OSK 2600/15, dostępny na www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Przenoszenie na Skarb Państwa negatywnych konsekwencji prowadzenia działalności gospodarczej, która jest działalnością na własny rachunek i ryzyko przedsiębiorcy, nie znajduje też uzasadnienia w art. 83 ust. 1 ustawy. Tym samym okoliczność, że konsekwencje wyborów ojca ponoszą dzieci nie może stanowić wystarczającej przesłanki do zastosowania ww. przepisu. Sąd pierwszej instancji stwierdził zatem, że brak było podstaw do uwzględnienia skargi. Prezes ZUS nie naruszył art. 83 ust. 1 ustawy. Przesłanki określone w tym przepisie nie zostały łącznie spełnione, zaś aktualna sytuacja materialna skarżących, choć trudna, nie stanowi podstawy przyznania wnioskowanego świadczenia, które nie ma charakteru pomocy socjalnej. Nie sposób również dopatrzyć się naruszenia przez organ przepisów postępowania administracyjnego. Stosownie do art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. organ ustalił okoliczności faktyczne mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Podejmując rozstrzygnięcie odmowne organ uzasadnił je w sposób wystarczający - stosownie do wymogów określonych w art. 107 § 3 k.p.a.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
