Wyrok SN z dnia 17 maja 2022 r., sygn. I USKP 88/21
Art. 231 k.p. nie wyłącza stosowania przepisów art. 97 i 98 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli odpowiedzialności spadkobierców za składki, których dłużnikiem był spadkodawca do chwili otwarcia spadku. Odpowiedzialności spadkobierców nie zmienia również termin płatności składek przypadający po otwarciu spadku. Obowiązek składania deklaracji i rozliczania składek jest odrębny od materialnej odpowiedzialności spadkobierców za dług składkowy.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Rączka (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z odwołania E. P., D. K., S. K., R. K. i małoletniego W. K. działającego przez przedstawicieli ustawowych I. i S. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych […] Oddziałowi w Ł. o odpowiedzialność za składki, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 17 maja 2022 r., skargi kasacyjnej: D. K., S. K., R. K. i małoletniego W. K. działającego przez przedstawicieli ustawowych I. i S. K. od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt III AUa […],
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
W. K. był przedsiębiorcą, prowadził firmę […] S. Zmarł 22 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych […] Oddział w Ł. decyzją z 15 marca 2018 r. określił zobowiązania zmarłego na dzień otwarcia spadku z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 01/2013 na kwotę 206.791,45 zł z odsetkami od 22 stycznia 2013 r. i orzekł, że spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania składkowe do wysokości udziałów w spadku – D. K. za 13/100 części, E. P. za 16/100 części, R. K. za 33/100 części, S. K. za 35/100 części i małoletni W. K. za 3/100 części.
Sąd Okręgowy w S. uwzględnił odwołania skarżących spadkobierców i wyrokiem z 22 listopada 2018 r. ustalił, iż nie ponoszą odpowiedzialności za wymienione w decyzji zobowiązania zmarłego. Ustalił, iż spadkobiercy D. K., E. P., R. K. i S. K. 30 stycznia 2013 r. zawarli spółkę cywilną pod firmą S. […] S.C. celem dalszego prowadzenia (kontynuacji) działalności gospodarczej prowadzonej przez spadkodawcę. Wspólnicy zawiadomili wszystkich pracowników o ich przejęciu w trybie art. 23 k.p. (art. 63 § 3 k.p.). Sąd zauważył, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzjami z 1 sierpnia 2014 r. orzekł o odpowiedzialności spadkobierców proporcjonalnie do udziałów w spadku za nieopłacone składki za listopad i grudzień 2012 r. Nie można natomiast przyjąć, że nieopłacone składki za 01/2013, których wymagalność powstała po śmierci W. K., stanowią także dług obciążający spadkobierców. Sąd decyzję pozwanego z 15 marca 2018 r. uznał za wadliwą. Pozwany posiadał wiedzę o dalszym prowadzeniu przez spółkę cywilną spadkobierców firmy spadkodawcy, w tym o przejęciu w trybie art. 23 k.p. z dniem 30 stycznia 2013 r. wszystkich dotychczasowych pracowników. W ocenie Sądu zawiązanie spółki cywilnej i przejęcie pracowników spowodowało ten skutek prawny, że 30 stycznia 2013 r. pracodawcą wstępującym w prawa zmarłego i obowiązki zmarłego, a tym samym płatnikiem składek stała się S. […] s.c. To z kolei obligowało jej wspólników do opłacenia zaległych składek za styczeń 2013 r. jako zobowiązania wynikającego ze stosunków pracy. Uwzględniając, że wymagalność składek powstała dopiero 16 lutego 2013 r., to składki te stały się długiem obciążającym wspólników spółki cywilnej, a nie spadkobierców płatnika, wobec czego decyzja winna być wydana wobec wspólników jako zobowiązanych do opłacenia zaległych składek, a nie wobec spadkobierców zmarłego. Zawarcie spółki cywilnej zobowiązywało nowego płatnika do dopełnienia obowiązku wynikającego z art. 46 ustawy systemowej, czyli do obliczenia, potrącenia z dochodów ubezpieczonych, rozliczenia oraz opłacenia należnych składek za każdy miesiąc. Z kolei pozwany Zakład może skorzystać z instrumentów prawnych, jakie daje art. 48 i 48b ustawy systemowej. Pozwany był zatem uprawniony do wprowadzenia składek za 01/2013 jako obciążających konto płatnika S. […] s.c. i wezwania wspólników do uregulowania składek. Obciążenie składkami spadkobierców jest nieuprawnione. Aktualnie składki za 01/2013 uległy przedawnieniu na podstawie art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ponadto zaskarżoną decyzję z 15 marca 2018 r. wydano tylko dlatego, że zmieniła się procedura, wprowadzona zarządzeniem nr 30 Prezesa ZUS z 31 marca 2017 r., z odmienną od poprzednio przyjmowanej interpretacji art. 97 i 98 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Zgodnie z nową interpretacją przyjęto, że spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu składek, które powstały za życia spadkodawcy, nawet gdy termin płatności upłynął po dniu jego śmierci. Procedura ta budziła wątpliwości. Nawet po jej akceptacji, zastrzeżono jednak, że „wskazany w instrukcji tryb postępowania dotyczy decyzji określających zakres odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania spadkodawcy wydanych po wejściu w życie procedury, jak również do postępowań wszczętych i niezakończonych przed tą datą”. Pozwany mając wiedzę o zaległościach składkowych, wydając decyzje z 1 sierpnia 2014 r., ustalił ostatecznie zakres odpowiedzialności spadkobierców za długi składkowe. Wydanie po upływie 4 lat kolejnej decyzji było niedopuszczalne. Narusza konstytucyjną zasadę zaufania do państwa prawa (art. 2 ustawy zasadniczej).
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
