W postępowaniu przed organami czy urzędami państwowymi obowiązuje zasada pisemności. Tak jest również w relacjach między Państwową Inspekcją Pracy a kontrolowanymi podmiotami. Umiejętne prowadzenie korespondencji z PIP przy wykorzystaniu przysługujących pracodawcy uprawnień może pomóc w uniknięciu sankcji, jakie może nałożyć na pracodawcę ten urząd za naruszenie przepisów prawa pracy.

Zgodnie z zapowiedziami głównego inspektora pracy 1 marca 2016 r. rozpoczął się cykl tzw. pierwszych kontroli. W bieżącym roku inspektorzy pracy skontrolują co najmniej 2600 zakładów pracy, które wcześniej nie były kontrolowane przez PIP. Sprawdzane będą mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 9 pracowników, małe zakłady pracy, w których stan załogi nie przekracza 49 osób, oraz średnie firmy zatrudniające

Wszyscy pracodawcy podlegają kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie przestrzegania przepisów prawa pracy. Natomiast przedsiębiorcy niebędący pracodawcami, np. na rzecz których praca jest świadczona wyłącznie na umowy cywilnoprawne, mogą być kontrolowani przez PIP tylko w zakresie bhp i legalności zatrudnienia.

Odformalizowanie procedur kontrolnych, poprzez stosowanie poleceń ustnych oraz możliwość odstąpienia przez inspektora pracy od stosowania sankcji wobec pracodawcy naruszającego przepisy prawa pracy, to najważniejsze zmiany wprowadzone w wyniku nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy. Obowiązuje ona od 8 sierpnia 2011 r.