Odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości stanowi wynagrodzenie za dostawę towarów, podlegającą zwolnieniu z VAT na gruncie ustawy, gdy upłynął ponad 2-letni okres od pierwszego zasiedlenia bez inwestycji wpływających na znaczne ulepszenie wartości nieruchomości.

Dostawa działek nr 1 i 2 w drodze wywłaszczenia korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy, przy zrealizowanym pierwszym zasiedleniu. Dostawa działki nr 3 nie korzysta ze zwolnień określonych w art. 43 ust. 1 pkt 9, 10 i 2, gdyż naniesienia stanowią własność użytkowników wieczystych, a działka przeznaczona jest pod zabudowę.

Zwrot części wywłaszczonej nieruchomości w zamian za zwaloryzowane odszkodowanie, na rzecz poprzedniego właściciela, stanowi odpłatną dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Przeniesienie prawa własności nieruchomości przez wywłaszczenie, będącej wcześniej wykorzystywaną w działalności rolniczej, stanowi dostawę towarów opodatkowaną podatkiem VAT, gdyż osoba wywłaszczona działa jako zarejestrowany podatnik VAT.

Przychód uzyskany z dobrowolnego zbycia prawa użytkowania wieczystego na rzecz jednostki samorządowej, przeznaczonego na realizację celu publicznego uzasadniającego wywłaszczenie, jest zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych, jeżeli nabycie nie nastąpiło w okresie 2 lat przed zbyciem, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT.

Zbycie udziałów w nieruchomościach odzyskanych po dekrecie PKWN z 1944 roku, nabytych w drodze spadku, nie stanowi źródła przychodu podlegającego opodatkowaniu, jeżeli od końca roku, w którym spadkodawca nabył nieruchomość, upłynęło pięć lat (art. 10 ust. 5 PDOF).

Dochody odszkodowawcze związanego z wywłaszczeniem działek mieszkaniowych, przeznaczone na fundusz remontowy, podlegają zwolnieniu od CIT; jednak odszkodowanie przeznaczone na zmniejszenie opłat eksploatacyjnych ze strony członków spółdzielni nie korzysta ze zwolnienia wskazanego w art. 17 ust. 1 pkt 44 ustawy o CIT.

Sprzedaż nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie, o ile nabycie jej miało miejsce w drodze darowizny, zwolniona jest z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy PIT, niezależnie od upływu pięciu lat od nabycia.

Nieodpłatna cesja roszczenia o odszkodowanie za bezprawne przejęcie nieruchomości, uzależniona od warunku prawomocnego wyroku, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, z powstaniem obowiązku podatkowego w momencie ziszczenia się warunku, według wartości rynkowej nabytego prawa.

Przychód uzyskany z tytułu odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości pod drogę publiczną, nabytej przed ponad dwoma laty oraz za cenę równą lub wyższą niż 50% wysokości odszkodowania, jest zwolniony z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przypadku wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego w związku z decyzją o wywłaszczeniu na potrzeby drogi, całość odszkodowania stanowi wynagrodzenie za dostawę towaru i podlega opodatkowaniu VAT jako czynność odpłatna na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Nieodpłatne przekazanie nieruchomości przez Gminę w ramach zrzeczenia się odszkodowania nie stanowi odpłatnej dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy VAT i nie podlega opodatkowaniu VAT, gdy Gminie nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia tych nieruchomości.

Przeniesienie własności nieruchomości w drodze wywłaszczenia w zamian za odszkodowanie, gdzie nieruchomości były wykorzystywane w działalności gospodarczej, podlega opodatkowaniu VAT jako odpłatna dostawa, a art. 43 ust. 1 pkt 9, 10 ustawy o VAT nie mają zastosowania, gdy grunt jest zabudowany i nie spełnia przesłanek zwolnienia.

Przeniesienie prawa własności nieruchomości w zamian za odszkodowanie stanowi odpłatną dostawę towarów, podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia, skutkując uznaniem dostawy za odpłatną.

Odszkodowanie za wywłaszczenie wspólnoty gruntowej stanowi przychód z innego źródła, lecz korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy PIT, zatem spółka zarządzająca nie ma obowiązku jako płatnik podatkowy.

Odszkodowanie przyznane na podstawie specustawy drogowej, odsyłające do przepisów o gospodarce nieruchomościami, korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego, gdyż nie spełniono przesłanek wykluczających zwolnienie określonych w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o PIT, w tym nabycia w okresie krótszym niż dwa lata przed wywłaszczeniem.

Wywłaszczenie działki nr 1/2 w zamian za odszkodowanie nie korzysta ze zwolnienia z VAT, gdyż działka stanowi teren zabudowany z uwagi na obecność obiektów liniowych, a dostawa jest opodatkowana jako dostawa towarów.

Przeniesienie prawa użytkowania wieczystego działki zabudowanej parkingiem i wiatą śmietnikową korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, natomiast działka niezabudowana, jako teren budowlany, podlega opodatkowaniu.

Przychód uzyskany z odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie jest zwolniony z podatku dochodowego, o ile zbycie nastąpiło przed upływem pięciu lat od darowizny, gdy spełnione są warunki przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Dostawa zabudowanych nieruchomości podlega zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, zaś dostawa niezabudowanych nieruchomości nie podlega zwolnieniu na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 lub 2, jako że stanowią one tereny budowlane.

Spółka zarządzająca wspólnotą gruntową oraz sama wspólnota gruntowa, działające na podstawie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, nie są zobowiązane do zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych z tytułu otrzymania odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości.

Wywłaszczenie nieruchomości przez gminę na rzecz Skarbu Państwa, w zamian za odszkodowanie, stanowi odpłatną dostawę towarów, która korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, przy czym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania odszkodowania, zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT.

Zbycie działek przez osoby nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami, będące wynikiem wywłaszczenia na cele publiczne, nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, gdy sprzedaż ma charakter przymusowy i nie jest związana z działalnością gospodarczą sprzedawcy.

Przeniesienie własności działek o charakterze obiektów liniowych (dróg) w zamian za odszkodowanie, na rzecz podmiotu publicznego, korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, przy spełnieniu warunków zwolnienia dotyczących pierwszego zasiedlenia i braku znaczących ulepszeń.