W utrwalonym orzecznictwie sądów administracyjnych przesądzono jednoznacznie, że krąg stron postępowania dotyczącego samowoli budowlanej ustala się na podstawie art. 28 K.p.a., zgodnie z którym stroną jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Przyjmuje się, że w sytuacji oparcia skargi kasacyjnej na obydwu podstawach ustawowych w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlegają zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania. Dopiero po przesądzeniu, że stan faktyczny przyjęty przez sąd w zaskarżonym wyroku jest prawidłowy albo nie został skutecznie podważony, można przejść do skontrolowania subsumcji danego stanu faktycznego pod zastosowany

Sprawa samowoli budowlanej oraz zróżnicowanie następstw prawnych samowoli budowlanej nie daje podstaw do wyprowadzenia, że przyjęta w przepisach prawa dopuszczalność wyprowadzenia ze stanu samowoli budowlanej legalizacji, daje podstawy do wyprowadzenia dwóch odrębnych przedmiotowo spraw, a tym samym pomimo wyprowadzenia konsekwencji prawnej samowoli budowlanej w obowiązującej w obrocie prawnym decyzji

Dokonywanie ustaleń faktycznych w pierwszym rzędzie wymaga rozważenia, jakie fakty mają w sprawie znaczenie. O tym decyduje zaś prawidłowo interpretowana norma prawa materialnego. Z kolei zarzuty dotyczące niewłaściwego zastosowania prawa materialnego mogą być oceniane przez Naczelny Sąd Administracyjny wówczas, gdy stan faktyczny stanowiący podstawę wyroku został ustalony w sposób prawidłowy.

W orzecznictwie i piśmiennictwie przyjmuje się, że dokonywana przez organ ocena dowodów odbywa się w ramach swobodnej ich oceny. Zasada swobodnej oceny dowodów jest jednym z koniecznych środków zapewniających podjęcie przez organ podatkowy rozstrzygnięcia zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy (prawdą obiektywną). Z zasady tej wynika, że organ przy ocenie stanu faktycznego nie jest skrępowany żadnymi