Wyrok SN z dnia 7 marca 2019 r., sygn. III UK 61/18
Nie jest też tak, że relacje rodzinne a priori wykluczają pracownicze zatrudnienie lub, że kobieta w ciąży nie może podjąć zatrudnienia, kierując się nawet uzyskaniem świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z odwołania M. S. i S. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 7 marca 2019 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 18 października 2017 r., sygn. akt III AUa [...],
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od pozwanego na rzecz M. S. 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny w [...] wyrokiem z 18 października 2017 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Z. z 7 grudnia 2016 r. oraz poprzedzającą go decyzję pozwanego organu rentowego z 17 września 2015 r. i ustalił, że S. K. podlega od 16 marca 2015 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek M. S..
Pozwany decyzją z 17 września 2015 r. stwierdził, że S. K. jako pracownik u płatnika składek M. S. nie podlega od 16 marca 2015 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Uznał, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru (art. 83 § 1 k.c). Ze względu na inne zatrudnienie i działalność oraz to, że ubezpieczona była w ciąży i mogła wykonywać jedynie pewne czynności, które można kwalifikować jako pomoc rodzinną w prowadzeniu sklepu. Zamiarem stron nie była realizacja stosunku pracy a uzyskanie przez ubezpieczoną statusu pracownika, które miało wyłącznie służyć uzyskaniu świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Sąd Okręgowy w Z. wyrokiem z 7 grudnia 2016 r. oddalił odwołania S. K. i M. S.. Ustalił, że M. S. od 11 lat prowadzi sklep spożywczo - przemysłowy w K.. Od 2012 r. ma rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W ostatnich latach zatrudniała od 5 do 15 pracowników. Do 2015 r. nie zatrudniała managera ani kierownika sklepu. Od 2011 r. zaczęła chorować i nie wykonuje pracy fizycznej, jeździ do sklepu, żeby sprawdzić jak sklep funkcjonuje. W prowadzeniu działalności pomaga jej mąż, dziennie 5-6 godzin, sam podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Nie jest osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Od października 2014 r. codziennie była w sklepie i nadzorowała pracowników. Od grudnia 2014 r. sklep wszedł w strukturę sieci "D.", zwiększył powierzchnię i stan zatrudnienia. Sklep ma charakter rodzinny, pracowali w nim i nadal pracują, od kilku lat, syn T. S. i córka S. K., druga córka studiuje, a kiedy przebywa w domu to pomaga przy pracy w sklepie. S. K. mieszkała z rodzicami w K. do listopada 2014 r., potem przeniosła się z mężem do X. koło Z.. Z X. do Z. jest kilka kilometrów, a do K. około 18 kilometrów. W 2015 r. S. K. była zatrudniona w Szkole Języków Obcych [...] w Z. w wymiarze 5/8 etatu (25 godzin tygodniowo) jako nauczyciel języka angielskiego i doradca innych nauczycieli oraz prowadziła własną działalność gospodarczą w zakresie nauki języka angielskiego w Szkole Podstawowej w K.. W Szkole Języków Obcych pracowała we wtorki 8 godzin (10-18), w środy 4 godziny (8-12), w czwartki 8 godzin (10-18) i w piątki 5 godzin (8-13). Na działalność gospodarczą poświęcała 5 godzin w poniedziałki (12-17), godzinę w środę (12-13) i 5 godzin w piątki (13-18). Wcześniej (od lat gimnazjalnych) pomagała matce przy pracy w sklepie. Przed marcem 2015 r. pomagała jako sprzedawca, przyjmowała i roznosiła towar, metkowała, dużo pracowała przy komputerze. Od co najmniej 3-4 lat, dostarczała dokumenty księgowe do biura rachunkowego. 16 marca 2015 r. M. S. zawarła z córką S. K. umowę o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pacy, na stanowisku managera, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 5.000 zł. Dotychczas wszyscy pracownicy zatrudnieni w sklepie mieli wynagrodzenia w wysokości najniższego obowiązującego w kraju. S. N. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Od 18 czerwca 2015 r. była niezdolna do pracy z powodu choroby, przypadającej w okresie ciąży. Była niezdolna do pracy bez przerwy do dnia porodu 4 grudnia 2015 r. Od 16 września 2016 r. nadal jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik w sklepie matki. W okresie niezdolności do pracy S. K. i pracownicy A. B., zadania, które one miały realizować, przejął w całości T. S., ale dopiero od 1 marca 2016 r. ma ustalone wynagrodzenie w kwocie 4.500 zł. W ocenie Sądu Okręgowego S. K. od 16 marca 2015 r. nie wykonywała pracy zgodnie z umową o pracę, na stanowisku menagera, w pełnym wymiarze czasu pracy. Czynności wykonywane przez nią w sklepie w tym czasie miały charakter pomocy rodzinnej, świadczonej już wcześniej od kilku lat i kontynuowanej obecnie w szczególności przez męża M. S.. S. K. na pracę w Szkole Języków Obcych i prowadzenie własnej działalności gospodarczej przeznaczała co najmniej 36 godzin tygodniowo. Pewną ilość czasu zajmowało jej również przemieszczanie się pomiędzy X., Z. i K.. W takiej sytuacji mogła jedynie pomóc w sklepie, a nie pracować tam, zwłaszcza w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako wątpliwe ocenił Sąd, aby wstawała o godz. 5 i do domu, po pracy w sklepie, wracała o godz. 22. Nawet jeśli prowadzeniem domu zajmował się jej mąż, to wnioskodawczyni musiała wykonywać w domu niezbędne czynności, które wykonuje każda osoba (...). W tych ramach czasowych nie mieszczą się czynności związane z prowadzeniem dokumentacji dotyczącej sklepu. Gdyby rzeczywiście zatrudnienie wnioskodawczyni było związane z wejściem do sieci "D." w grudniu 2014 r., to już wówczas a nie w marcu 2015 r. powinna była zostać zatrudniona. Od 16 marca 2015 r. w pracy, mającej charakter pomocy, nie nastąpiły żadne zmiany. 24 marca 2015 r., tj. w dniu zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, wnioskodawczyni wiedziała, że jest w ciąży, stąd decyzja aby pomoc świadczoną matce, potraktować jako pracę na podstawie umowy o pracę. Posiadanie wiedzy o ciąży wynika z zapisów w dokumentacji medycznej. Wnioskodawczyni nie posiadała pełnomocnictwa do działania w imieniu właściciela sklepu. Przesłuchana po raz pierwszy nie potrafiła wymienić żadnego przedstawiciela handlowego, z którym kontaktowała się w związku z zamówieniami towaru do sklepu, a w zakresie czynności miała "nadzór nad systemem zamówień". Do niej należała też koordynacja akcji marketingowych w sklepie, a nie była jej znana kwestia poniesienia przez sklep wydatku na usługę marketingową, według faktury z 19 maja 2015 r., którą podpisała. Zdaniem Sądu z uwagi na to, że wnioskodawczyni złożyła do akt organu rentowego podpisane przez siebie faktury, a nie znała przedmiotu, którego one dotyczą, zachodziła uzasadniona podstawa do stwierdzenia, że podpisała je mechaniczne w okresie późniejszym, bez bliższej analizy, czego dotyczą. Poza jedną firmą nie wymieniła innych, w których były zamawiane wyroby mięsne i wędliniarskie (...), drób (...), napoje (...), pieczywo (...), lody (...), a podpisała faktury wystawione przez te firmy. Gdyby faktycznie uczestniczyła w zamawianiu i przyjmowaniu towarów z tych firm, z pewnością -jako manager, pamiętałaby nazwy firm i zamawianych towarów. W zakresie czynności miała również zawieranie umów o pracę i opiniowanie projektów umów, czego jak sama przyznała, nie wykonywała, a pracowników w imieniu M. S. zatrudniał R. S.. Teza o potrzebie zatrudnienia S. K. na stanowisku menagera, za wynagrodzeniem 5.000 zł miesięcznie i ważności tej funkcji, kłóci się z faktem, że w okresie nieobecności wnioskodawczyni i A. B., które miały wykonywać pracę w tym zakresie, z powodzeniem przejął ją młody stażem pracownik T. S.. Dopiero od 1 marca 2016 r., kiedy sprawa niniejsza była w toku, uzyskał podwyżkę wynagrodzenia do 4.500 zł. Wcześniej M. S. wyjaśniła, że syn T. przejął obwiązki córki, ale nie podwyższyła mu wynagrodzenia, ponieważ jest jeszcze kawalerem i prowadzi hulaszczy tryb życia. Sąd Rejonowy decyzję pozwanego uznał za prawidłową. Odwołania wnioskodawczyń S. K. i M. S. uznał za niezasadne. Umowa o pracę zawarta 16 marca 2015 r. jest umową pozorną, której treść nie była przez strony realizowana, a celem jej zawarcia było uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, liczonych od podstawy wymiaru 5.000 zł, w sytuacji, gdy inni pracownicy zatrudniani w tym czasie przez M. S., mieli wynagrodzenia na poziomie minimalnego wynagrodzenia, obowiązującego w kraju. S. K. pomagała matce - jak inni członkowie rodziny - w prowadzeniu sklepu, ale praca w tym spornym okresie, nie miał cech stosunku pracy, a tym bardziej realizowanego w pełnym wymiarze czasu pracy. Organizacją pracy sklepu, jego funkcjonowaniem i nadzorem zatrudnionych pracowników zajmowali się M. S., jej mąż i syn, dla których praca w sklepie stanowiła jedyne zajęcie. Udział S. K. w tych czynnościach, miał charakter uboczny, co wynikało przede wszystkim z jej zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej poza sklepem, w dwóch różnych, oddalonych od siebie instytucjach. Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy (art. 129 k.p.). Pracownikowi w każdej dobie przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku (art. 132 k.p.). Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej (art. 178 k.p.). S. K. pracowała w Szkole Języków Obcych 25 godzin tygodniowo i w Szkole w K. 11 godzin tygodniowo. Nie można podzielić jej twierdzeń o dodatkowej pracy wstanie ciąży w sklepie matki, w wymiarze 40 godzin tygodniowo (pomiędzy 6 i 22), w tym w soboty od 6 do 17 (11 godzin) również z tego względu, że prowadziłoby to do przyjęcia, że tygodniowo pracowała 76 godzin, w tym w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, a więc z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony pracy kobiet w ciąży. Apelację wniosły M. S. i S. K..
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
