Wyrok SN z dnia 21 czerwca 2016 r., sygn. I UK 246/15
1. Przesłanka gravaminis pozwala przyjąć, że w części, w której orzeczenie jest korzystne dla skarżącego, skarga kasacyjna jest wyłączona, ze względu na brak pokrzywdzenia.
2. Wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy jest związany nie tylko sąd, któremu sprawa została przekazana, lecz również Sąd Najwyższy rozpoznający skargę kasacyjną od orzeczenia tego sądu.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania S. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych z udziałem zainteresowanych: [...]o należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 czerwca 2016 r., skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 20 stycznia 2015
I odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej składek za marzec 2001 r.
II oddala skargę kasacyjną w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 20 stycznia 2015 r., Sąd Apelacyjny, po ponownym rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy S. P. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. z dnia 30 grudnia 2011 r., zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i stwierdził, że S. P. nie ma zaległości z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za miesiąc marzec 2001 r., a w pozostałym zakresie oddalił apelację (pkt I.); zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz S. P. kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjny ustalił między innymi, że wyrokiem z dnia 30 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w T. oddalił odwołanie S. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 lutego 2011 r. stwierdzającej, że posiada on zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w łącznej kwocie 30.777,15 zł. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 9 października 2012 r. oddalił apelację wnioskodawcy od wyroku Sądu Okręgowego z 30 grudnia 2011 r. Sąd Najwyższy - na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego z 9 października 2012 r. -wyrokiem z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 264/13, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy powołując się na art. 46 ust. 1 oraz art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stwierdził, że składki wpłacone zgodnie z prawidłowo sporządzoną deklaracją za dany miesiąc powinny być zaewidencjonowane zgodnie z tą deklaracją, a nie na poczet innych należności. Płatnik składek powinien mieć poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że wpłacone składki zostaną zaewidencjonowane zgodnie z prawidłowo wypełnionymi deklaracjami. Przeciwne działania organu rentowego mogłyby doprowadzić do chaosu, w którym płatnik składek nie wie, w których miesiącach powstała niedopłata, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie potrafi precyzyjnie wskazać wpłaconych przez niego kwot, które zostały zaewidencjonowane na zadłużenie z wcześniejszych miesięcy. Taka sytuacja zapewne powstała w niniejszej sprawie, gdyż Sądy pierwszej i drugiej instancji w uzasadnieniach wyroków nie wskazują dokładnie kwot i miesięcy, w których składki nie zostały prawidłowo zapłacone. Zdaniem Sądu Najwyższego ciężar dowodu w sprawie dotyczącej wysokości składek na ubezpieczenie społeczne w zakresie wskazania kwoty i miesiąca, za który składka nie została zapłacona, została zapłacona w niewłaściwej wysokości lub zaewidencjonowana na poczet wcześniejszych należności - obciąża Zakład Ubezpieczeń Społecznych -zwłaszcza w sytuacji, gdy organ rentowy wydał płatnikowi zaświadczenie o niezaleganiu z zapłatą składek za ten okres. Dopiero po otrzymaniu tych danych płatnik składek jest zobligowany na podstawie art. 6 k.c. do udowodnienia, że składki za wskazane miesiące zostały zapłacone, dlatego teza prezentowana w tej kwestii przez Sąd Apelacyjny nie była w pełni adekwatna do realiów sprawy. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek zawiera zasady rozliczania składek (w tym § 3 ust. 4, § 25 ust. 1 i 2, § 11 ust. 1), które m.in. zobowiązują organ rentowy do zewidencjonowania wpłaconych przez skarżącego składek zgodnie z prawidłowo sporządzonymi deklaracjami za poszczególne miesiące, bez możliwości ich księgowego przesunięcia na inne okresy. Zawiera też unormowania sytuacji, gdy wpłaty zostały dokonane niezgodnie z przepisami (§ 6 ust. 3 i 4), ponadto umożliwia zewidencjonowanie wpłaconych niezgodnie z deklaracją lub z prawidłowo ustalonymi kwotami za dany miesiąc składek tylko w przypadku, gdy: składka została wpłacona po terminie bez prawidłowo naliczonych odsetek za zwłokę, w niższej lub wyższej kwocie oraz w przypadku składki "nieoznaczonej co do okresu" (§ 11 ust. 3, § 12 ust. 1, § 13 ust. 1). W tej ostatniej sytuacji Sąd Najwyższy wskazał, że wpłatę tę zalicza się w pierwszej kolejności na pokrycie należności z danego tytułu, poczynając od należności o najwcześniejszym terminie płatności, z zachowaniem w ramach wpłaty składek na ubezpieczenia społeczne pierwszeństwa zaspokojenia należności funduszu emerytalnego i otwartych funduszy emerytalnych, (§ 11 ust. 3 rozporządzenia ). Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis ten został wymieniony przez Sąd pierwszej instancji, jednak nie wskazał on, która wpłata dokonana przez płatnika była "nieoznaczona co do okresu". Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie dokonał w ogóle subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod normy w/w rozporządzenia, w tym również w aspekcie § 11 ust. 3 rozporządzenia, co słusznie zostało zarzucono w skardze kasacyjnej. Organ rentowy ex officio dokonał korekty deklaracji miesięcznych z uwagi na błędne deklaracje rozliczeniowe i wadliwe raporty miesięczne. Wskutek korekty deklaracji rozliczeniowej za maj 1999 r. doszło do modyfikacji rozliczeń, co zaowocowało niedopłatą, finalnie sprawiło zaś, iż nastąpiło przesunięcie wpłat na najstarszą zaległość. W ocenie Sądu Najwyższego trafny jest zarzut skargi, że taka sytuacja w ogóle nie stanowiła przedmiotu rozważań sądu, jak również egzegezy § 11 ust. 3 rozporządzenia. Reasumując, Sąd Najwyższy stwierdził, iż na podstawie cytowanego wyżej przepisu rozporządzenia z dnia 18 kwietnia 2008 r. - jedynie wtedy, gdy wpłata nie została oznaczona co do okresu -organ rentowy jest uprawniony do zaliczenia tej wpłaty w pierwszej kolejności na należności o najwcześniejszym terminie płatności na pokrycie zadłużenia z danego tytułu.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
