Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. II UK 399/12
Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art. 553 k.c.). Definicja ta nie jest sprzeczna z regulacją art. 17 ust. 4 ustawy o usr, gdyż gospodarstwo rolne zwiększa się o obszar gruntów współposiadanych przez rolnika z innymi osobami, uzyskanymi na podstawie dzierżawy od Agencji. W przypadku takiej dzierżawy każdy z rolników znajduje się w sytuacji pozwalającej na korzystanie z całej nieruchomości, a do istnienia posiadania wystarcza sama możność takiego postępowania, czyli nie jest konieczne wykonywanie faktycznego władztwa nad każdą częścią dzierżawionego gospodarstwa rolnego.
Teza od Redakcji
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Józef Iwulski
w sprawie z wniosku P. K. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z udziałem zainteresowanej A. K. o składki, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2013 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego [...] z dnia 11 kwietnia 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 11 kwietnia 2012 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego z 27 września 2011 r. i oddalił odwołanie P. K. od decyzji pozwanego z 18 maja 2011 r., stwierdzającej obowiązek opłacenia dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne rolników P. K. i jego żony A. K. w okresie od 1 października 2009 r. do 30 czerwca 2011 r. oraz L. K. w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 31 marca 2011 r., w łącznej kwocie 10.584 zł z odsetkami. Pozwany ustalił, że P. K. wraz z 3 innymi osobami, wydzierżawił od Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa (dalej jako Agencja), na podstawie umowy z 8 lutego 2006 r., 79 ha gruntów (126 ha przeliczeniowych) i łącznie z poprzednimi gruntami ma gospodarstwo rolne obejmujące obszar 100,66 ha użytków rolnych, co stanowi 157,78 ha przeliczeniowych. Na podstawie nowej regulacji z art. 17 ust. 4 pkt 3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznych rolników (dalej jako "ustawa o usr") pozwany stwierdził obowiązek opłacania dodatkowej składki w wysokości 36% emerytury podstawowej (w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 150 ha przeliczeniowych do 300 ha przeliczeniowych). Odwołujący się P. K. zarzucił, że nie podlega obowiązkowi opłacania dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne rolników, gdyż z tytułu dzierżawy może być uwzględniana tylko 1/4 dzierżawionego areału, gdyż po stronie dzierżawcy występują cztery osoby, stąd łącznie posiadane przez niego grunty nie przekraczają dolnego progu areału warunkującego dodatkową składkę. Sąd Okręgowy podzielił argumentację odwołującego się i stwierdził, że na podstawie nowej regulacji z przepisu art. 17 ust. 4 ustawy o usr do obszaru gospodarstwa rolnego wlicza się jedynie grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego ubezpieczonego. Z uwagi na współwłasność ułamkową oraz współposiadanie prawa do dzierżawy, niemożliwym jest uznanie, że całość dzierżawionych gruntów wchodzi w skład gospodarstwa rolnego odwołującego się. Sąd Okręgowy przyjął, że w skład gospodarstwa rolnego wchodzi wyłącznie ułamkowa część we współwłasności oraz we współposiadaniu z tytuł dzierżawy, gdyż każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać wyłącznie swoim udziałem we współwłasności. Tylko ułamkowa część we współposiadaniu może zostać uwzględniona przy obliczaniu obszaru przeliczeniowego w celu opłacania dodatkowej składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Pozwany błędnie przyjął całość obszaru, w którym wnioskodawca miał udział we współwłasności i współposiadaniu. Po właściwym obliczeniu powierzchni jego gospodarstwo rolne nie przekroczyło 100 ha, tym samym niezasadnym było obciążenie wnioskodawcy obowiązkiem opłacenia dodatkowej składki. W apelacji pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego oraz błędne ustalenie powierzchni gospodarstwa rolnego według ułamkowego udziału we współwłasności oraz we współposiadaniu z tytułu umowy dzierżawy. W umowie dzierżawy nie podzielono gospodarstwa, ani nie określono sposobu użytkowania. Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że zawarta z Agencją umowa dzierżawy z 8 czerwca 2006 r. przez P. K., D. K., W. W. i E. W. nie określała sposobu podziału nieruchomości, ani nie wydzielała konkretnych części do użytkowania dla dzierżawców, dotyczyła gospodarstwa o łącznej powierzchni 126,66 ha przeliczeniowych i obejmowała opisane w umowie działki. W umowie nie określono sposobu podziału gruntu pomiędzy dzierżawiących. Sąd Apelacyjny uznał apelację pozwanego za zasadną. Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy o usr dodatkowa składka zależy od obszaru użytków rolnych, które obejmuje gospodarstwo rolnika. Błędne było stanowisko Sądu Okręgowego, że z tytułu dzierżawy zaliczeniu podlegała tylko 1/4 gruntu, gdyż zawarta z Agencją umowa dzierżawy nie określała sposobu podziału nieruchomości, ani nie wydzielała konkretnych części do użytkowania dla dzierżawców. Z tego względu przedmiotem umowy była rzecz określona ściśle co do miejsca położenia i rodzaju objętych nią działek o oznaczonych numerach, traktowana jako całość. Odwołujący się w toku procesu wyraźnie zaznaczył, że Agencja nie chciała wydzierżawić mniejszych działek. Z tego względu nie ma podstaw do przyjęcia wielości dłużników po stronie dzierżawców, skoro wolą wydzierżawiającego nie był podział nieruchomości, a dzierżawcy zawierając umowę zaakceptowali te warunki. Na podstawie tej umowy wnioskodawca stał się posiadaczem zależnym, którego uprawnienia należy odnieść do całości gruntu będącego przedmiotem umowy. Przepis art. 17 ust. 4 ustawy o usr uzależnia zakres obowiązku składkowego od wielkości gruntu będącego gospodarstwem rolnym strony. W tej kwestii tytułem prawnym jest umowa dzierżawy. Skoro nie nastąpiło wydzielenie poszczególnych części dla dzierżawców, to całkowicie dowolne jest uzależnienie rozmiaru obowiązku składkowego tylko od części gospodarstwa, którego rozmiar ma zależeć od ilości dzierżawców. Taka praktyka jest sprzeczna z powiązaniem tytułu prawnego - treści umowy dzierżawy z wymiarem składek w rozumieniu art. 17 ust. 4 ustawy o usr. Odmienna ocena zmierza jedynie do bezpodstawnego zmniejszenia własnego zobowiązania. Inny jest rodzaj więzi pomiędzy dzierżawcami, a wydzierżawiającymi w zakresie wykonywania tej umowy, zupełnie inny jest charakter zobowiązania do opłacania należnych składek. To ostatnie zobowiązanie jest własnym zobowiązaniem strony, a jedynie wysokość należności z tego tytułu uwarunkowana jest wielkością posiadanego gospodarstwa rolnego.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
