Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2012 r., sygn. II UK 74/11
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Józefa T.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w G.
z dnia 14 września 2010 r., oddalił skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 14 września 2010 r., Sąd Apelacyjny w G., w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. o wysokość emerytury, oddalił apelację wnioskodawcy Józefa T. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z siedziba w G. z dnia 30 listopada 2009 r., którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego z dnia 26 lutego 2009 r. ustalającej ponownie wysokość emerytury w kwocie 1003,87 zł miesięcznie. W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca kwestionował przyjęty przez organ rentowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia (dalej wwpw) 90,61 % zamiast 131% jaki był stosowany przy pierwszym ustalaniu emerytury.
W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawca (ur. 25 maja 1945 r.) od dnia 28 sierpnia 1962 r. do dnia 31 października 1987 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Robót Instalacyjno - Montażowych „P.” w P. na stanowisku montera instalacji sanitarnych. W okresie od dnia 12 lutego 1981 r. do dnia 12 lutego 1982 r. wykonywał pracę w Iraku. Od dnia 1 listopada 1987 r. do dnia 26 listopada 1990 r. prowadził zakład rzemieślniczy w zakresie instalacji sanitarnych. Decyzją z dnia 15 listopada 1990 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy prawo do renty inwalidzkiej według trzeciej grupy od dnia 23 listopada 1990 r. - po wyczerpaniu zasiłku chorobowego. Wysokość świadczenia obliczona została na podstawie zarobków z trzech lat tj. 1984 - 1986 a wwpw wyniósł 124,51%. Wnioskodawca od marca 1992 r. uprawniony był do renty inwalidzkiej według drugiej grupy. We wniosku z dnia 20 kwietnia 2004 r. wnioskodawca domagał się przeliczenia świadczenia rentowego przedkładając pozwanemu umowę o pracę na czas określony z dnia 10 lutego 1981 r. dotyczącą zatrudnienia na budowie eksportowej (ze wskazanym wynagrodzeniem walutowym - k. 62 akt rentowych), legitymację ubezpieczeniową z wpisanymi w niej zarobkami z lat 1973 i 1974 - (k. 65 a.r.), kartoteki zarobkowe z lat 1977 - 1987 - ( k. 76 a.r.). Organ rentowy w oparciu o przedłożone nowe dowody decyzją z dnia 30 kwietnia 2004 r. przeliczył wysokość renty wnioskodawcy z tych samych lat 1984 - 1986, przyjmując zarobki wskazane w kartotekach zarobkowych. Nowy wwpw wyniósł 131,84%. Kolejną decyzją z dnia 10 maja 2004 r. organ rentowy odmówił przeliczenia świadczenia z kolejnych 10 lat i z 20 lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, bowiem wnioskodawca udokumentował zarobki jedynie z 16 lat, zaś wwpw z 10 kolejnych lat byłby niższy od dotychczasowego. W dniu 25 maja 2005 r. wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o emeryturę, uzyskując dochodzone świadczenie na podstawie decyzji z dnia 7 czerwca 2005 r. Do obliczenia wysokości tego świadczenia organ rentowy przyjął podstawę wymiaru renty. Z wyliczeń organu rentowego wynika, że wysokość emerytury obliczona z kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających wniosek o emeryturę (wwpw 46%) oraz nowej kwoty bazowej, byłaby dla wnioskodawcy mniej korzystna. Józef Turski nie odwołał się od powyższej decyzji lecz pismem dnia 7 stycznia 2009 r. zwrócił się o ponowne przeliczenie emerytury, nie przedkładając nowych dowodów. Organ rentowy dokonał przeliczenia emerytury wg różnych wariantów, z których najkorzystniejsze okazało się obliczenie emerytury na podstawie zarobków z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia i przyjęcie za brakujące lata minimalnego wynagrodzenia pracowników. W decyzji z dnia 26 lutego 2009 r. ustalono ponownie wysokość emerytury w kwocie 1003,87 zł miesięcznie, a nowo obliczony wwpw wyniósł 90,61%. Wobec odwołania od powyższej decyzji, kwestionującego zasadność przyjęcia przez organ rentowy wskaźnika wwpw 90,61% zamiast wwpw 131%, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30 listopada 2009 r., uznał odwołanie wnioskodawcy za niezasadne, wskazując w uzasadnieniu, że zebrane dowody nie pozwalają na ustalenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w przyjętym zarówno przez wnioskodawcę jak i organ rentowy okresie. Stosownie bowiem do art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst; Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm. - dalej ustawa o emeryturach i rentach), należało przyjąć za podstawę wymiaru składek kwotę obowiązującego w tym okresie wynagrodzenia minimalnego pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, co też uczynił organ rentowy w stosunku do lat 1962 do 1972, 1975 i 1976, oraz częściowo do 1981 i 1982. Rozpatrując apelację wnioskodawcy od powyższego wyroku, Sąd Apelacyjny podzielił w całości ustalenia Sądu pierwszej instancji przyjmując je za własne oraz wydane orzeczenie. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że wnioskodawca składając w maju 2005 r. wniosek o emeryturę domagał się ustalenia podstawy wymiaru świadczenia na podstawie wynagrodzenia z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w okresie od 1962 r. do 1981 r., czyli ustalenia podstawy wymiaru na nowo. Wobec tego, że wskazany przez wnioskodawcę okres 10 lat nie przypada w dwudziestoleciu poprzedzającym bezpośrednio rok złożenia wniosku o emeryturę, nie było możliwe obliczenie podstawy wymiaru świadczenia w sposób wskazany we wniosku. Nieprzedłożenie zarobków z 20 lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (a jedynie z 16 lat) spowodowało przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty. Zmiana z dniem 1 stycznia 2009 r. art. 15 ustawy o emeryturach i rentach dokonana ustawą z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 192, poz. 1180) poprzez dodanie ust. 2a pozwoliła na ponowne obliczenie świadczenia i przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru składek kwoty obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników. Nie można jednak było przyjąć do obliczenia emerytury, tak jak oczekiwał tego wnioskodawca, hipotetycznych zarobków osiąganych w latach 1969, 1971 i 1972 a porównywalnych - w jego ocenie - do zarobków z roku 1973 i 1974, czy też średniego wynagrodzenia krajowego. Podstawę wymiaru emerytury stanowi bowiem przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno - rentowe lub na ubezpieczenie społeczne czyli zarobki faktycznie wypłacone od których opłacono składkę na ubezpieczenie (lub od których był obowiązek ich opłacenia), nie zaś zarobki porównywalne czy średnie krajowe. Nie było także możliwe przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, wynagrodzenia walutowego z okresu zatrudnienia w Iraku w świetle § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 11, poz. 63 ze zm.), prawidłowo przywołanego przez Sąd pierwszej instancji. Wnioskodawca takich zarobków nie przedstawił, chociaż w piśmie z dnia 25 czerwca 2004 r. był o powyższym informowany przez organ rentowy (k. 83 a.r.). Tym samym co do części wynagrodzenia walutowego, zastosowanie miał § 10 pkt 2 rozporządzenia, stanowiący, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Wobec braku dokumentów i ustaleń w tym zakresie, jedyną możliwością - zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, było przyjęcie minimalnego wynagrodzenia w tym okresie, co do części dotyczącej wynagrodzenia walutowego. Sąd Apelacyjny uznał także za niezrozumiałe domaganie się przez wnioskodawcę uwzględnienia w podstawie wymiaru świadczenia „emerytury za śmierć syna” z powołaniem się na wyrok w sprawie cywilnej toczącej się przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Obrony Narodowej i ustalenia w niej poczynione. Z przedłożonej do akt kserokopii odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem wynika, że skarżący dochodził zasądzenia renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. (w związku ze śmiercią syna podczas pełnienia służby wojskowej). Sąd Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 22 lipca 2005 r., zasądził na rzecz wnioskodawcy od Skarbu Państwa rentę uzupełniającą, wskazując w uzasadnieniu wyroku, że prowadząc zakład rzemieślniczy wnioskodawca osiągał dochody stanowiące trzykrotność średniej płacy. Uszło jednak uwadze wnioskodawcy, że podstawę wymiaru świadczenia (renty czy emerytury) stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie rentowe i emerytalne albo ubezpieczenie społeczne. W okresie prowadzenia zakładu rzemieślniczego (lata 1987 - 1990) wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu i z tego tytułu obowiązany był do uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne. Podstawa wymiaru składek zawarta została w piśmie pozwanego organu z dnia 5 listopada 1990 r. (k. 8 a.r.). Podstawę tę stanowią tylko te zarobki, od których opłacona została składka na ubezpieczenie społeczne, nie zaś dochody przez niego osiągane z tego tytułu. Do podstawy wymiaru świadczenia nie może zostać również uwzględniona renta, nie jest to bowiem składnik wynagrodzenia czy też dochód, od którego opłacana była składka na ubezpieczenie.
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
