Postanowienie NSA z dnia 20 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 472/18
Dopuszczenie do udziału w postępowaniu; Odrzucenie skargi
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Borowiec po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej wniosku Związku Zawodowego Celnicy PL z siedzibą w Opolu o dopuszczenie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania w sprawie ze skargi kasacyjnej M.C. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 7 listopada 2017 r. sygn. akt IV SA/Wr 558/17 o odrzuceniu skargi M.C. na pismo Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r. w przedmiocie propozycji zatrudnienia postanawia dopuścić Związek Zawodowy Celnicy PL z siedzibą w Opolu do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania. Sygn. akt I OSK 472/18 P O S T A N O W I E N I E Dnia 20 kwietnia 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Borowiec po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M.C. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 7 listopada 2017 r. sygn. akt IV SA/Wr 558/17 o odrzuceniu skargi M.C na pismo Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r. w przedmiocie propozycji zatrudnienia postanawia oddalić skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Związek Zawodowy Celnicy PL z siedzibą w Opolu, jako organizacja społeczna, wnioskiem z dnia 23 lutego 2018 r. skierowanym do Naczelnego Sądu Administracyjnego, na podstawie art. 33 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej w skrócie "P.p.s.a."), zwrócił się o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania w sprawie ze skargi kasacyjnej M.C. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 7 listopada 2017 r. sygn. akt IV SA/Wr 558/17 o odrzuceniu skargi M.C. na pismo Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r. w przedmiocie propozycji zatrudnienia.
W uzasadnieniu wniosku podał, że sprawa dotyczy zarówno samej działalności statutowej Związku, tj. ochrony praw i interesów funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej, ochrony prawnej byłych funkcjonariuszy (Służby Celnej), jak i ustawowych zadań Związku określonych w art. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j.: Dz. U. z 2015 r., poz. 1881), tj. obrony praw i interesów zawodowych członków Związku.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Wniosek zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do art. 33 § 2 P.p.s.a., udział w charakterze uczestnika może zgłosić także organizacja społeczna, o której mowa w art. 25 § 4 P.p.s.a., w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności. Przepis art. 25 § 4 P.p.s.a. przyznaje zdolność sądową organizacjom społecznym, choćby nie posiadały one osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.
Ustawodawca, dopuszczając organizacje społeczne do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym, postawił je w szczególnej pozycji ustrojowej. W sprawach sądowoadministracyjnych mogą one bowiem występować w interesie własnym jako skarżący (art. 50 § 1 P.p.s.a.), mogą jednak również występować w obronie interesu publicznego. W świetle art. 33 § 2 P.p.s.a., każdy cel działania określony w statucie nadanym, czy przyjętym zgodnie z obowiązującym prawem może uzasadniać wystąpienie z żądaniem dopuszczenia do postępowania sądowego, jeżeli przedmiot postępowania wkracza w zakres działań organizacji społecznej, czy to ze względu na czynności postępowania, czy też ze względu na jego wynik. Celem wymienionym w statucie (regulaminie) organizacji, uzasadniającym dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu sądowym może być nie tylko obrona indywidualnych interesów i praw swoich członków, ale także na przykład propagowanie określonej działalności, czy pewnych idei, ochrona wartości materialnych i niematerialnych, zapobieganie niekorzystnym zjawiskom społecznym lub ekonomicznym. Organizacja społeczna może działać na rzecz jednej ze stron, wzmacniając jej pozycję w postępowaniu, a może też nie wiązać swoich czynności procesowych z interesami żadnej ze stron, mając na uwadze tylko zachowanie wymagań interesu społecznego.
Powyższy przepis nie ogranicza możliwości udziału organizacji społecznych w postępowaniach sądowoadministracyjnych tylko do tych, w których przedmiotem skargi są akty wydane w postępowaniu administracyjnym (na podobieństwo art. 33 § 1 P.p.s.a.). Za wykładnią pozwalającą przyznać możliwość dopuszczenia udziału organizacji społecznych w charakterze uczestnika w każdym postępowaniu sądowoadministracyjnym, niezależnie od jego przedmiotu, przemawia nie tylko wykładnia literalna, ale także wykładnia funkcjonalna i prokonstytucyjna. Zasadniczo udział organizacji społecznej zapewnia społeczną kontrolę działalności judykatury.
Sąd, rozpoznając wniosek o dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w sprawie sądowoadministracyjnej, powinien zbadać, czy sprawa, do której zgłosiła udział, dotyczy zakresu jej statutowej działalności oraz czy realizuje w ten sposób interes społeczny. Te przesłanki winny stanowić podstawę rozstrzygnięcia sądu w przedmiocie dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w sprawie (por. postanowienie składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 września 2009 r. sygn. akt II GZ 55/09).
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż za udziałem Związku Zawodowego Celnicy PL z siedzibą w Opolu w postępowaniu przemawia fakt, że przedmiot niniejszej sprawy dotyczy statutowej działalności Związku oraz że za jego dopuszczeniem przemawia również interes społeczny.
Z tego względu, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 33 § 2 w zw. z art. 193 P.p.s.a., orzekł, jak w sentencji postanowienia.
U Z A S A D N I E N I E
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu postanowieniem z dnia 7 listopada 2017 r. sygn. akt IV SA/Wr 558/17 odrzucił skargę M.C. na pismo Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r. w przedmiocie propozycji zatrudnienia.
W uzasadnieniu postanowienia podał, że tryb wydawania pisemnych propozycji określających nowe warunki zatrudnienia w korpusie służby cywilnej albo pełnienia służby w Służbie Celno-Skarbowej został uregulowany w przepisach ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1948 ze zm., dalej w skrócie "ustawa Przepisy wprowadzające").
W niniejszej sprawie skarżący przedmiotem zaskarżenia uczynił pisemną propozycję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r., określającą nowe warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej we Wrocławiu, złożoną mu, jako funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej, w oparciu o art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające.
Zgodnie z art. 165 ust. 3 tej ustawy, pracownicy zatrudnieni w izbach celnych oraz urzędach kontroli skarbowej oraz funkcjonariusze celni pełniący służbę w izbach celnych albo w komórkach urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych stają się z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1947 ze zm., dalej w skrócie "ustawa o KAS"), z zastrzeżeniem art. 170, odpowiednio pracownikami zatrudnionymi w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej, zwanych dalej "jednostkami KAS", albo funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej, zwanymi dalej "funkcjonariuszami", pełniącymi służbę w jednostkach KAS i zachowują ciągłość pracy i służby. W sprawach wynikających ze stosunku pracy i stosunku służbowego stosuje się przepisy dotychczasowe.
Stosownie do treści art. 165 ust. 7 cyt. ustawy, dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej oraz dyrektor Krajowej Szkoły Skarbowości składają odpowiednio pracownikom oraz funkcjonariuszom, w terminie do dnia 31 maja 2017 r. pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, która uwzględnia posiadane kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby, a także dotychczasowe miejsce zamieszkania.
Z art. 170 ust. 2 omawianej ustawy wynika, że pracownik albo funkcjonariusz, któremu przedstawiono propozycję zatrudnienia albo pełnienia służby, składa w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania oświadczenie o przyjęciu albo odmowie przyjęcia propozycji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie jest równoznaczne z odmową przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby.
Przepis art. 171 ust. 1 cyt. ustawy stanowi, że w przypadku przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, z dniem określonym w propozycji, dotychczasowy:
1) stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony,
2) stosunek służby w służbie przygotowawczej albo stałej
- przekształca się odpowiednio w stosunek pracy albo służby w Służbie Celno-Skarbowej, odpowiednio na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony, mianowania do służby przygotowawczej albo służby stałej.
Sąd pierwszej instancji zauważył, że na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323 ze zm.), uchylonej z dniem 1 marca 2017 r., problematyka charakteru "pisemnej propozycji określającej warunki pełnienia służby" była przedmiotem licznych orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego, który stanął na stanowisku, że pisma, zawierającego propozycję w przedmiocie określenia warunków pełnienia służby, nie można uznać za decyzję administracyjną, ponieważ nie rozstrzyga ono żadnej indywidualnej sprawy administracyjnej. Decyzja administracyjna jest władczym i jednostronnym oświadczeniem woli organu, kształtującym sytuację prawną adresata spoza sfery ustrojowej administracji publicznej. Przedmiotowe pismo nie rozstrzyga natomiast niczego w sposób władczy, proponując jedynie nowe miejsce pełnienia służby, stanowisko służbowe oraz uposażenie. Propozycja nie kształtuje sama w sobie stosunku służbowego, lecz oferuje jedynie nowe warunki służby (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 października 2011 r., sygn. akt II SA/Wa 1077/11 oraz postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia: 9 września 2011 r., sygn. akt I OSK 1490/11 i 25 sierpnia 2011 r., sygn. akt I OSK 1299/11).
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, taki sam charakter ma składana na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów ustawy (art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające) pisemna propozycja określająca nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby. Jest to pismo proponujące skarżącej nowe warunki zatrudnienia i to od niej zależy, czy ją przyjmie w określonym terminie, czy też nie. Organ przedstawiający taką propozycję nie kształtuje jednostronnie praw i obowiązków podmiotu administracyjnego, niezależnie od jego woli. Propozycja nie rodzi żadnych wiążących konsekwencji, a organ administracji nie narzuca swojego stanowiska, które bezwzględnie należy zaakceptować jako jedynie słuszne.
Sąd pierwszej instancji wskazał, iż z treści zakwestionowanego w skardze pisma, a także z przepisów stanowiących podstawę jego wydania wynika, że - wbrew twierdzeniom skarżącego - propozycja przekształcenia stosunku służbowego w stosunek pracy nie spełnia kryteriów aktu lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej w skrócie "P.p.s.a."). Z literalnego brzmienia art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające wynika, że jest w nim mowa wyłącznie o propozycji skierowanej do pracownika lub funkcjonariusza, w odniesieniu do której powinien zająć on stanowisko w terminie 14 dni. Dopiero po upływie tego okresu, i w zależności od podjętej decyzji, następują określone w ustawie skutki prawne polegające bądź na przekształceniu stosunku służbowego w stosunek pracy (art. 171 ust. 1), bądź też na jego wygaśnięciu (art. 170 ust. 1 pkt 2).
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, będące przedmiotem sporu pismo nie ma charakteru władczego, bowiem bezpośrednio nie kształtuje w sposób jednostronny praw i obowiązków skarżącej. Nie można uznać go za akt o charakterze zewnętrznym, obejmującym władcze działanie organu z zakresu administracji publicznej. Akt lub czynność musi ustalać, stwierdzać bądź potwierdzać uprawnienia lub obowiązki określone przepisami prawa. Musi istnieć ścisły związek między ustaleniem, stwierdzeniem lub potwierdzeniem (bądź ich odmową) a możliwością realizacji uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w analizowanym przypadku, gdyż objęta kontrolą Sądu pisemna propozycja nie rozstrzyga żadnej sprawy, ani nie kończy w inny sposób postępowania administracyjnego w danej sprawie. Dopiero bowiem ustalenie, w konsekwencji jej przyjęcia, nowych warunków pracy (umowa o pracę, mianowanie do służby stałej lub przygotowawczej) albo rozwiązanie tego stosunku na skutek odmowy przyjęcia propozycji, uruchamia odrębne postępowanie, w którym wydawana jest decyzja, od której, po wyczerpaniu trybu administracyjnego, przysługuje skarga do sądu administracyjnego (art. 169 ust. 4 i ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające).
W konsekwencji Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu stwierdził, iż rozpoznawana sprawa nie należy do właściwości sądów administracyjnych i na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 P.p.s.a. skargę, jako niedopuszczalną, odrzucił.
Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł M.C., reprezentowany przez radcę prawnego i zaskarżając postanowienie w całości, na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 P.p.s.a. zarzucił:
a) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:
- art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1948), poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że propozycja warunków zatrudnienia, składana funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej, nie stanowi decyzji administracyjnej, gdy tymczasem prawidłowa wykładnia tego przepisu wskazuje, że propozycja warunków zatrudnienia, składana funkcjonariuszowi, stanowi decyzję administracyjną, ponieważ jej złożenie prowadzi bezpośrednio do rozwiązania stosunku służby, a zatem wywołuje ona taki sam skutek jak decyzja administracyjna o rozwiązaniu stosunku służby;
- art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na utożsamieniu pojęć "propozycja służby" oraz "propozycja warunków zatrudnienia", podczas gdy obie formy są od siebie odrębne i wywołują odmienne skutki prawne - propozycja zatrudnienia, jeżeli składana jest funkcjonariuszowi, prowadzi bezpośrednio do rozwiązania stosunku służbowego, co nie następuje w przypadku złożenia funkcjonariuszowi propozycji służby;
- art. 169 ust. 4 i 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że przepisy te znajdują zastosowanie w przypadku złożenia funkcjonariuszowi propozycji zatrudnienia, gdy tymczasem prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do uznania, że znajdują one zastosowanie wyłącznie w przypadku, w którym funkcjonariuszowi składana jest propozycja służby;
- art. 170 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że przepisy te regulują wszystkie sposoby ustania stosunku służbowego związane z przedłożeniem lub brakiem przedłożenia propozycji służby, podczas gdy regulują one wyłącznie skutek w postaci wygaszenia stosunku służbowego, nie wykluczając ustania stosunku służbowego na skutek decyzji o rozwiązaniu stosunku służbowego zawartej w propozycji warunków zatrudnienia składanej funkcjonariuszowi,
- z ostrożności procesowej art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że propozycja warunków zatrudnienia, składana funkcjonariuszowi, nie stanowi innego aktu/czynności z zakresu działania administracji publicznej, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a.,
b) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:
- art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a., poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której przepis ten powinien był zostać zastosowany, gdyż propozycja warunków zatrudnienia składana funkcjonariuszowi ma charakter decyzji administracyjnej, a tym samym skarga powinna być rozpoznana,
- z ostrożności procesowej art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a., poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której przepis ten powinien był zostać zastosowany, gdyż propozycja warunków zatrudnienia, składana funkcjonariuszowi ma charakter "innego aktu/czynności z zakresu administracji publicznej", bowiem ma ona charakter władczy i odnosi się do sfery praw i obowiązków skarżącego, a tym samym skarga powinna być rozpoznana,
- art. 58 § 1 pkt 1 P.p.s.a., poprzez jego zastosowanie w sytuacji, w której przepis ten nie znajdował zastosowania.
Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, a także o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej przedstawił argumentację mającą wykazać zasadność podniesionych w niej zarzutów. Podkreślił, że propozycja warunków zatrudnienia przedstawiona funkcjonariuszowi służby celnej powinna zostać zakwalifikowana jako decyzja administracyjna. Rozwiązanie legislacyjne polegające na zmianie charakteru prawnego podstawy zatrudnienia z administracyjnoprawnej na umowną jest w istocie niczym innym, jak rozwiązaniem stosunku administracyjnego oraz nawiązaniem nowego stosunku pracy, przy czym z mocy przepisów szczególnych zostało przyjęte założenie ciągłości zatrudnienia (art. 170 ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające). W ocenie skarżącego kasacyjnie, propozycja Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu w sposób jednostronny kształtowała jego sytuację prawną, pozbawiając go statusu funkcjonariusza. Złożenie propozycji warunków zatrudnienia funkcjonariuszowi służby celnej jest zatem rodzajem decyzji o zwolnieniu ze służby, o której była mowa w treści art. 188 ust. 3 ustawy o Służbie Celnej (obecnie art. 276 ustawy Przepisy wprowadzające). Jedna i druga czynność zmierza bowiem do ustania stosunku służbowego. To, że propozycja warunków zatrudnienia wywołuje skutek w postaci nawiązania stosunku pracy, jest dodatkową cechą tej instytucji prawnej, która w żaden sposób nie zmienia skutku prawnego w postaci rozwiązania stosunku służby. Zdaniem skarżącego kasacyjnie, decyzją administracyjną są wszystkie akty zmierzające do rozwiązania stosunku administracyjnego, niezależnie od ich nazwy, bowiem tylko decyzja administracyjna jest odpowiednią formą rozwiązania stosunku administracyjnoprawnego (zwolnienia ze służby). Jeżeli zatem złożenie propozycji warunków zatrudnienia wywołuje skutek równoważny co decyzja o zwolnieniu ze służby, to w takiej sytuacji propozycja warunków zatrudnienia ma charakter decyzji administracyjnej. Niezależnie od powyższego, z ostrożności procesowej wskazał, że możliwe jest także potraktowanie propozycji warunków zatrudnienia, składanej funkcjonariuszowi, jako innego aktu z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 ust. 2 pkt 4 P.p.s.a.
Dyrektor Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie, stwierdzając, że podniesione w niej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie, a zaskarżone postanowienie prawa nie narusza. W uzasadnieniu odpowiedzi podzielił stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 183 § 1 P.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, której przesłanki enumeratywnie wymienione w art. 183 § 2 P.p.s.a. w niniejszej sprawie nie występują. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez sąd drugiej instancji, który w odróżnieniu od sądu pierwszej instancji nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje zasadność zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.
W rozpoznawanej sprawie istota podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia wymienionych w niej przepisów, sprowadza się do zakwestionowania stanowiska Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który uznał, że wniesiona przez M.C. skarga na pismo Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu z dnia 25 maja 2017 r. - propozycję zatrudnienia nie podlega kognicji sądu administracyjnego i jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu w oparciu o art. 58 § 1 pkt 1 P.p.s.a.
Wyjaśnić należy, iż wyliczenie prawnych form działania administracji podlegających kognicji sądu administracyjnego określa art. 3 § 2 P.p.s.a.
W niniejszej sprawie należało ocenić status prawny "pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia", złożonej wyżej wymienionemu funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu na podstawie art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające, którą przyjął, a następnie rozważyć, czy stanowi ona decyzję administracyjną albo akt lub czynność, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 1 lub pkt 4 P.p.s.a., podlegające kontroli w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Z akt sprawy wynika, że Dyrektor Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu w dniu 25 maja 2017 r., na podstawie art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające, złożył [...] M.C. - [...] Izby Administracji Skarbowej [...] następującą propozycję określającą warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej [...]:
1) rodzaj umowy o pracę - na czas nieokreślony,
2) stanowisko służbowe - [...],
3) miejsce wykonywania pracy - [...],
4) komórka organizacyjna - [...],
5) wynagrodzenie miesięczne:
- wynagrodzenie zasadnicze według mnożnika [...] kwoty bazowej dla członków korpusu służby cywilnej,
- dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej w wysokości wynoszącej po pięciu latach pracy 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego; dodatek ten wzrasta o 1% za każdy następny rok pracy aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,
6) wymiar czasu pracy - [...].
Stwierdził, że zaproponowane warunki zatrudnienia, po ich przyjęciu, będą obowiązywać od dnia 1 czerwca 2017 r. Ponadto pouczył wyżej wymienionego o treści art. 170 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy Przepisy wprowadzające.
Na wstępie zauważyć należy, iż uprzednio administracja podatkowa i celna zajmująca się gromadzeniem dochodów budżetowych w ramach administracji rządowej posiadała strukturę terenową rozproszoną, skupioną w trzech niezależnie funkcjonujących pionach:
- administracja podatkowa,
- Służba Celna,
- kontrola skarbowa.
Ustawą z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U z 2016 r., poz. 1947 ze zm.) w miejsce funkcjonujących: administracji podatkowej, Służby Celnej i kontroli skarbowej powołano administrację skonsolidowaną - Krajową Administrację Skarbową, podporządkowaną ministrowi właściwemu do spraw finansów. Preambuła tej ustawy wskazuje, że u podstaw regulacji leży doniosłość konstytucyjnego obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w szczególności podatków i należności celnych, troska o bezpieczeństwo finansowe Rzeczypospolitej Polskiej oraz ochrona bezpieczeństwa obszaru celnego Unii Europejskiej, w celu zapewnienia nowoczesnego i przyjaznego wykonywania obowiązków podatkowych i celnych, a także efektywnego poboru danin publicznych.
W świetle art. 2 ust. 2 i 3 ustawy o KAS, Krajowa Administracja Skarbowa stanowi wyspecjalizowaną administrację rządową wykonującą zadania z zakresu realizacji dochodów z tytułu podatków, należności celnych, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, ochrony interesów Skarbu Państwa oraz ochrony obszaru celnego Unii Europejskiej, a także zapewniającą obsługę i wsparcie podatnika i płatnika w prawidłowym wykonywaniu obowiązków podatkowych oraz obsługę i wsparcie przedsiębiorcy w prawidłowym wykonywaniu obowiązków celnych. W jej ramach wyodrębniono Służbę Celno-Skarbową, będącą jednolitą i umundurowaną formacją, którą tworzą funkcjonariusze.
Z art. 160 ustawy Przepisy wprowadzające wynika, że zniesiono m.in. Szefa Służby Celnej, dyrektorów izb celnych, naczelników urzędów celnych, urzędy celne wraz z podległymi oddziałami celnymi. Organy Krajowej Administracji Skarbowej określono m.in. w art. 162 tej ustawy i w art. 11 ust. 1 ustawy o KAS.
Nowa struktura organizacyjna i zadania nałożone na organy KAS wymagały dostosowania do niej dotychczasowego stanu zatrudnienia pracowników i funkcjonariuszy. Regulacja prawna w tym przedmiocie została zawarta w rozdziale 3 ustawy Przepisy wprowadzające.
Zgodnie z art. 165 ust. 3 tej ustawy, pracownicy zatrudnieni w izbach celnych oraz urzędach kontroli skarbowej oraz funkcjonariusze celni pełniący służbę w izbach celnych albo w komórkach urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych stali się z dniem wejścia w życie ustawy, tj. z dniem 1 marca 2017 r., z zastrzeżeniem art. 170, odpowiednio pracownikami zatrudnionymi w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej, zwanych dalej "jednostkami KAS", albo funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej, zwanymi dalej "funkcjonariuszami", pełniącymi służbę w jednostkach KAS i zachowali ciągłość pracy i służby. Przy czym wskazać należy, iż użyte w tym przepisie słowo "odpowiednio" przyporządkowuje pracowników/funkcjonariuszy do określonych jednostek organizacyjnych jedynie na czas od dnia wejścia w życie ustawy o KAS do dnia złożenia i przyjęcia propozycji nowych warunków pracy/służby.
Analiza przepisów art. 165 ust. 7 w zw. z art. 165 ust. 1, art. 170 ust. 1-3 i art. 171 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające, w zestawieniu z zadaniami zastrzeżonymi dla funkcjonariuszy w ustawie o KAS, prowadzi do wniosku, że ustawodawca wprowadził szczególną, nadzwyczajną podstawę ustawową o charakterze przejściowym, umożliwiającą przekształcenie stosunku służbowego funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej w stosunek pracy, pracownika w stosunek służby, poprzez przedstawienie przez właściwy organ w zakreślonym terminie - do dnia 31 maja 2017 r. propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia lub nowe warunki pełnienia służby, a także konstrukcję normatywną wygaśnięcia z mocy prawa stosunków służby i stosunków pracy. Właściwy organ został uprawniony do złożenia każdej z wymienionych w nim grup adresatów zarówno propozycji służby, jak i propozycji zatrudnienia. Jednocześnie ustawodawca organom wymienionym w art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające przyznał autonomiczne prawo do określenia rodzaju propozycji, która ma być przedstawiona konkretnej osobie. W ramach realizacji przedstawionych wyżej zmian strukturalnych, organizacyjnych i kadrowych ustawodawca nie wykluczył możliwości złożenia funkcjonariuszowi propozycji zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a nie służby. Powyższe stwierdzenie znajduje potwierdzenie także w treści art. 169 ust. 3 tej ustawy, w którym ustawodawca wprost odnosi się do kategorii funkcjonariuszy, którym została przedstawiona propozycja zatrudnienia. Użyty w art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające zwrot "odpowiednio" dotyczy właściwości organu, w którego dyspozycji pozostają pracownicy i funkcjonariusze, którym należy złożyć propozycję i nie ogranicza organu w wyborze rodzaju proponowanej podstawy zatrudnienia. Nie oznacza zatem, że w przypadku funkcjonariuszy przedkładana propozycja może dotyczyć wyłącznie nowych warunków służby. Natomiast użyty w tym przepisie spójnik "albo" służy zapewnieniu, że jeden adresat może otrzymać tylko jedną z alternatywnych propozycji.
Ponadto ustawodawca właściwym organom pozostawił także dalej idące prawo do niezłożenia pracownikom/funkcjonariuszom żadnej propozycji i zakreślił materialnoprawny termin realizacji tego uprawnienia zawity do dnia 31 maja 2017 r. (art. 170 ust. 1 i 2 ustawy Przepisy wprowadzające).
Wskazać również należy, iż ustawodawca odnośnie propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające, nie zastrzegał dla niej formy decyzji, nie przewidział możliwości jej zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym, czy też wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Szczegółowej klasyfikacji w tym przedmiocie dokonał jedynie w przypadku propozycji określającej nowe warunki pełnienia służby. W świetle art. 169 ust. 4-7 tej ustawy, propozycja pełnienia służby w Służbie Celno-Skarbowej stanowi decyzję ustalającą warunki pełnienia służby. W terminie 14 dni od dnia przyjęcia propozycji przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, którego złożenie nie wstrzymuje wykonania decyzji. Do postępowania w tego rodzaju sprawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Od decyzji wydanej w postępowaniu z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, przed dokonaniem oceny, czy przedstawiona M.C. "propozycja określająca nowe warunki zatrudnienia" jest decyzją administracyjną, czy też aktem lub czynnością, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a., a więc czy poddaje się kognicji sądów administracyjnych, niezbędne stało się wyjaśnienie, czym charakteryzują się te formy działania administracji.
W orzecznictwie przyjmuje się, że decyzja administracyjna jest jednostronnym, władczym rozstrzygnięciem organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązujących norm prawa administracyjnego dla indywidualnie określonego podmiotu i w konkretnej sprawie, podejmowanym w sferze stosunków zewnętrznych, poza systemem organów państwowych i podległych im jednostek. Podstawą prawną takiego rozstrzygnięcia może być jedynie norma prawa administracyjnego, z której bezpośrednio lub pośrednio wynika, że jej konkretyzacja następuje w drodze wydania decyzji administracyjnej (por. wyrok NSA z dnia 15 grudnia 1987 r. sygn. akt SA/Wr 730/87). Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 29 marca 2006 r. sygn. akt II GPS 1/06 wyraził pogląd, że w każdym przypadku należy indywidualnie badać, czy w sprawie mamy do czynienia z aktem władczym uprawnionego podmiotu i czy ten akt zmierza do władczego ukształtowania praw i obowiązków jego adresata. Z kolei Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 lutego 1988 r. sygn. akt III AZP 1/88 wskazał na trzy cechy dające podstawę do uznania czynności organu administracyjnego za decyzję administracyjną - po pierwsze, decyzja jest przejawem woli organu administracyjnego, co oznacza, iż organ ten rozstrzygając sprawę narzuca władczo swoje stanowisko; po drugie, decyzja musi wyraźnie wskazywać podstawę prawną w powszechnie obowiązujących przepisach prawa administracyjnego, po trzecie, decyzja rozstrzyga konkretną sprawę określonej osoby fizycznej lub prawnej w postępowaniu unormowanym przez przepisy proceduralne; decyzja wyposażona jest w atrybut ważności.
Z art. 104 § 2 K.p.a. wynika, że decyzja rozstrzyga sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji.
W przypadku czynności lub aktu, objęcie ich zakresem zastosowania art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. zależy od spełnienia kryterium pozytywnego (działanie dotyczy sprawy z zakresu administracji publicznej) oraz kryterium negatywnego (działanie nie jest podejmowane w formach określonych w art. 3 § 2 pkt 1-3 P.p.s.a.). Przy czym ustawodawca pojęć "akt lub czynność z zakresu administracji publicznej" nie definiuje. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że akty lub czynności z art. 3 § 2 pkt 4 P.p.s.a. muszą być skierowane do konkretnego, zindywidualizowanego adresata, mieć charakter zewnętrzny, co oznacza, że są one skierowane do podmiotu niepodporządkowanego organizacyjnie ani służbowo organowi wydającemu akt lub podejmującemu daną czynność, mają dotyczyć spraw z zakresu administracji publicznej, a więc obejmować władcze działania organów administracji publicznej, którymi o treści uprawnienia lub obowiązku przesądza jednostronnie podmiot wykonujący administrację publiczną, a adresat jest tym działaniem związany, a także obejmować uprawnienia lub obowiązki wynikające z przepisów powszechnie obowiązującego prawa (zob. T. Woś (red.) Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wydanie VI, WK 2016, J.P. Tarno Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wydanie V Lexis Nexis 2011).
Naczelny Sąd Administracyjny, odnosząc przedstawione rozważania do rozpoznawanej sprawy i oceniając charakter prawny "pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia" złożonej M.C. uznał, że nie stanowi ona decyzji, jak i aktu lub czynności, o których mowa w powołanych przepisach ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Pisemna propozycja określająca nowe warunki zatrudnienia nie jest władczą formą rozstrzygnięcia organu administracji o wiążących dla jej adresata konsekwencjach. Nie rozstrzyga sprawy, ani nie kończy w żaden inny sposób postępowania w danej sprawie. Przepisy prawa nie wskazują, tak jak jest to w przypadku propozycji określającej warunki pełnienia służby, że stanowi ona decyzję administracyjną. Pisemna propozycja określająca nowe warunki zatrudnienia bezpośrednio nie dotyczy praw i obowiązków administracyjnoprawnych jej adresata, gdyż te - wchodząc w skład dotychczasowego stosunku służbowego - zostają bezpośrednio poddane ukształtowaniu z mocy prawa albo w wyniku przyjęcia propozycji (art. 171 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające), albo w wyniku jej odrzucenia (art. 170 ust. 1-3 tej ustawy). Propozycja zatrudnienia mieści się w sferze władztwa służbowego (pracowniczego), stanowi jedynie etap realizacji ustawowego stanu faktycznego, którego dopełnieniem jest oświadczenie funkcjonariusza (pracownika) o przyjęciu propozycji (art. 171 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające) albo o odmowie przyjęcia propozycji, albo niezłożenia oświadczenia (art. 170 ust. 1-2 tej ustawy). Organ przedkładający propozycję występuje w charakterze pracodawcy, a nie jako organ administracji publicznej.
W tym przypadku złożona M.C. pisemna propozycja zatrudnienia stanowiła ofertę możliwości kontynuacji przez niego zatrudnienia na nowych warunkach i nie wywoływała jeszcze żadnych skutków prawnych. Nie kształtowała jednostronnie jego praw i obowiązków. W tym zakresie pozostawiała mu swobodę i od niego zależało, czy tę propozycję przyjmie w określonym w ustawie terminie, czy też nie. Konsekwencje propozycji powstają z mocy prawa bowiem dopiero w przypadku, gdy funkcjonariusz ją przyjmie - wówczas z dniem w niej określonym dotychczasowy stosunek służby w służbie przygotowawczej albo stałej przekształca się w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony (art. 171 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające). Taka sytuacja miała miejsce w tej sprawie, gdyż M.C. przedstawioną propozycję zatrudnienia przyjął w dniu 8 czerwca 2017 r. W przypadku, gdyby w terminie określonym w art. 170 ust. 2 tej ustawy nie złożył oświadczenia w tym przedmiocie albo odmówił przyjęcia propozycji zatrudnienia, stosunek służbowy wygasłby z mocy prawa w dniu 31 sierpnia 2017 r. Wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza traktuje się jak zwolnienie ze służby.
Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu prawidłowo uznał brak kognicji sądu administracyjnego w tej sprawie i zasadnie skargę odrzucił.
W tym stanie rzeczy, Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw i w oparciu o art. 184 w związku z art. 182 § 1 i 3 P.p.s.a. podlega oddaleniu.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
