Postanowienie NSA z dnia 6 kwietnia 2018 r., sygn. II GZ 44/18
Wstrzymanie wykonania aktu
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : sędzia NSA Wojciech Kręcisz po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia V. Sp. z o.o. w W. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 listopada 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 1646/17 w zakresie wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji w sprawie ze skargi H. Inc. w P. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] grudnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie unieważnienia patentu na wynalazek postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 20 listopada 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 1646/17 na podstawie art. 61 § 3 i 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, zwanej dalej: p.p.s.a.) wstrzymał wykonanie zaskarżonej decyzji w sprawie ze skargi H. Inc. w P. na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [...] grudnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie unieważnienia patentu na wynalazek.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd I instancji podał, że w zawartym w skardze wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji skarżąca stwierdziła, że odmowa wstrzymania jej wykonania w sposób negatywny wpłynie na jej sytuację prawną oraz ekonomiczną, powodując zarówno wyrządzenie znacznej szkody, jak i niemożliwych do odwrócenia skutków prawnych, związanych z pozbawieniem spółki prawa wyłącznego wynikającego z patentu. Jak podała spółka, wykonanie zaskarżonej decyzji tworzy możliwość korzystania z ww. patentu przez podmioty trzecie bez zgody skarżącej, w tym czerpania przez nie korzyści majątkowych w postaci zysku ze sprzedanych produktów inkorporujących opatentowane rozwiązanie, których ze względu na czasowe "ustanie" prawa do patentu, skarżąca nie będzie w stanie odzyskać na żadnym etapie postępowania. Podkreśliła, że obecnie toczy się przed Sądem Okręgowym w Warszawie postępowanie o naruszenie m.in. patentu będącego przedmiotem niniejszej skargi przez uczestnika postępowania - V. sp. z o.o. z siedzibą w W., który, jak podała skarżąca, importuje, używa, oferuje i wprowadza do obrotu m.in. kartridże atramentowe, stanowiące zamienniki dla kartridżów atramentowych produkowanych przez spółkę, które nie są oryginalnymi kartridżami atramentowymi marki H. poddanych recyklingowi, przez co narusza patent [...] będący przedmiotem sporu. Zdaniem spółki, w okresie pomiędzy wydaniem zaskarżonej decyzji, a prawomocnym zakończeniem postępowania sądowoadministracyjnego, nie będzie ona miała prawnej możliwości podnoszenia wobec osób trzecich korzystających z ww. patentu roszczeń zakazowych, nakazowych oraz odszkodowawczych, ani też żądania uiszczenia opłat licencyjnych związanych z takim użytkowaniem, nawet w przypadku, gdy decyzja ta zostanie ostatecznie uchylona przez Sąd, a tym samym patent "odżyje" i ponownie będzie w mocy. Spowoduje to, jak stwierdziła spółka, powstanie znacznych strat finansowych w postaci spadku sprzedaży jej produktów z uwagi na wprowadzenie na rynek alternatywnych rozwiązań inkorporujących opatentowane rozwiązanie, jak i brak możliwości pobierania opłat licencyjnych od podmiotów, stosujących do tej pory opatentowany wynalazek za zgodą skarżącej. Na dowód powyższego załączyła zestawienie wielkości sprzedaży w Polsce produktów spółki. Spółka uznała również, że wprowadzenie przez podmioty konkurencyjne produktów opartych na rozwiązaniach skarżącej bez jej zgody, doprowadzi nie tylko do znacznych strat finansowych, ale również strat niepieniężnych w postaci utraty między innymi renomy spółki, a w konsekwencji negatywnej informacji adresowanej do jej kontrahentów. Stwierdziła w konsekwencji, że każdy z wyżej wskazanych czynników bezpośrednio wpłynie nie tylko na wartość unieważnionego patentu, ale również samego przedsiębiorstwa.
Uczestnik postępowania w piśmie z dnia 25 września 2017 r. ustosunkował się do zawartego w skardze wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, wnosząc o jego oddalenie. Zdaniem uczestnika, skarżąca spółka poza teoretycznymi rozważaniami nie przytoczyła żadnych konkretnych przykładów (poza sprawą o naruszenie jaką toczy z uczestnikiem), jakie uzasadniałaby konieczność zastosowania ochrony tymczasowej. Z uwagi na fakt, że skarżąca oraz uczestnik działają na tym samym rynku i wprowadzają rodzajowo takie same produkty, w tym kartridże atramentowe, brak wykonania zaskarżonej decyzji będzie stanowił sztuczne rozszerzenie zakresu ochrony patentowej spornego wynalazku, który tę ochronę utracił, a co za tym idzie stanowić będzie dalszą podstawę do występowania spółki z roszczeniami wobec uczestnika, pomimo braku takowej ochrony. Uczestnik podważył pogląd skarżącej spółki, zgodnie z którym towary według spornego patentu będą produkowane natychmiastowo przez wiele podmiotów z branży. Zwrócił uwagę, że uruchomienie takiej produkcji nie jest kwestią prostą i potrzeba do tego zaawansowanych środków technicznych, w tym linii produkcyjnej, która umożliwi produkcję towarów zgodnie ze spornym patentem. W ocenie uczestnika, biorąc pod uwagę zastosowanie technologii chronionej patentem w jedynie niewiele ponad jednym procencie sprzedawanych produktów w postaci wkładów atramentowych do drukarek, brak ochrony patentowej w tym zakresie nie może wywołać znacznej szkody. Uczestnik wskazał również, że spółka dość lakonicznie odniosła się do braku możliwości żądania opłat licencyjnych za okres od wydania zaskarżonej decyzji do dnia zakończonego postępowania przed Sądem. Nie wskazała ilości umów licencyjnych, podmiotów, z którymi takie umowy są zawarte oraz przewidywanej szkody z tytułu niemożności pobierana opłat licencyjnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wstrzymując wykonanie zaskarżonej decyzji stwierdził, że skarżąca spółka we wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji wskazała, że brak wstrzymania wykonalności tej decyzji spowoduje utratę przez nią prawa wyłącznego wynikającego z patentu i wszelkich uprawnień z tego wynikających. Nadto skarżąca wyjaśniła, że sytuacja taka wywoła po jej stronie konieczność godzenia się z ingerencją podmiotów trzecich w stworzony przez siebie wynalazek. Okoliczności wskazane przez wnioskującą spółkę mogą mieć wpływ na jej sytuację ekonomiczną oraz ochronę jej praw. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym z załączonej kopii pozwu spółki przeciwko uczestnikowi, wynika nadto, że skarżąca spółka uprawdopodobniła, że szkoda powstała wskutek odmowy ochrony tymczasowej w rozpoznawanej sprawie będzie znaczna. Nie ulega wątpliwości, że korzystanie przez podmioty trzecie z wynalazku skarżącej związane jest z czerpaniem przez nie konkretnych korzyści ekonomicznych, których spółka na skutek wydania zaskarżonej decyzji została pozbawiona i których nie będzie mogła dochodzić w późniejszym toku postępowania, wskutek ewentualnego uwzględnienia jej skargi. Działania tych podmiotów, w tym uczestnika, związane z wykorzystaniem rozwiązania objętego unieważnionym patentem, staną się bowiem legalne i nie będzie istniała możliwość domagania się od nich zwrotu nienależnie uzyskanych korzyści oraz ewentualnego odszkodowania. Przedstawione okoliczności wskazują, że w sprawie zachodzi niebezpieczeństwo wystąpienia po stronie skarżącej spółki przesłanek określonych w art. 61 § 3 p.p.s.a. Jak bowiem wskazuje powołany przepis, ochrona tymczasowa może zostać udzielona nie tyle z uwagi na wykazanie przesłanek przez stronę, co na faktyczne ich zaistnienie.
W zażaleniu uczestnik postępowania zaskarżył powyższe postanowienie w całości wnosząc o jego zmianę i oddalenie wniosku skarżącej o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, ewentualnie jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania wywołanego niniejszym zażaleniem.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, to jest:
I. art. 133 § 1 w zw. z art. 166 p.p.s.a. poprzez dokonanie w sposób dowolny oceny treści zawartego w skardze wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji w przedmiocie unieważnienia patentu na wynalazek pt. "K." o numerze PL [...] i zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego w sposób dowolny, przekraczający granice swobodnej interpretacji, co skutkowało wadliwymi ustaleniami faktycznymi;
II. art. 61 § 3 p.p.s.a. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i przyjęcie, że w niniejszej sprawie zaszły przesłanki do uwzględnienia wniosku H. oraz zastosowania tego przepisu w postaci zarówno "niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody", jak i "spowodowania trudnych do odwrócenia skutków";
III. art. 141 § 4 w zw. z art. 166 p.p.s.a. poprzez niewłaściwe ich zastosowanie i odstąpienie w uzasadnieniu postanowienia od podania zasadniczych motywów rozstrzygnięcia, co do wystąpienia niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody w majątku skarżącej, jak też spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
W uzasadnieniu zażalenia uczestnik postępowania podniósł, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd I instancji nie rozważył wszechstronnie znajdującego się w aktach materiału, opierając się w całości na argumentacji przedłożonej przez skarżącą w uzasadnieniu wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji. Sąd I instancji nie wskazał bowiem jakie dokumenty zgromadzone w aktach sprawy miały być podstawą jego orzeczenia, a także nie przedstawił dokonanej ich oceny. Nie jest również możliwe ustalenie, w jaki sposób treść pozwu, którego kopię przedłożyła skarżąca, miałaby skłonić sąd do przyjęcia, iż szkoda powstała wskutek odmowy przyznania mu ochrony tymczasowej miałaby być znaczna. Postępowanie przed Sądem Okręgowym w Warszawie jako sądem pierwszej instancji w sprawie wywołanej powództwem objętym tym pozwem nie zostało bowiem jeszcze zakończone. Ponadto Sąd I instancji nie odniósł się do argumentacji przedstawionej przez uczestnika postępowania, który w piśmie z dnia 25 września 2017 r. wnosił o oddalenie wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji. W konkluzji stwierdził, że stanowisko Sądu I instancji jest ogólnikowe i nie znajduje oparcia w materialne znajdującym się w aktach sprawy, a dokonana przez Sąd I instancji interpretacja przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a. nosi znamiona dowolności.
W odpowiedzi na zażalenie skarżąca wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia. W uzasadnieniu stwierdziła, że zażalenie uczestnika postępowania stanowi nieuprawnioną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji zawartymi w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że Sąd I instancji na jego stronach 2-3 poddał analizie argumentację uczestnika postępowania zawartą w piśmie z dnia 25 września 2017 r., a następnie wskazał, z jakich przyczyn podzielił stanowisko skarżącej. Zgodnie zaś z zasadami logiki akceptacja stanowiska skarżącej spowodowała odrzucenie stanowiska uczestnika. Zdaniem skarżącej, uprawdopodobniła ona, że szkoda powstała wskutek odmowy ochrony tymczasowej w rozpoznawanej sprawie będzie znaczna. Istnienie ryzyka korzystania przez uczestnika z opatentowanego rozwiązania potwierdza m.in. uzasadnienie pozwu w sprawie [...] oraz załączone do skargi postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie o udzieleniu zabezpieczenia roszczeń skarżącej wobec uczestnika postępowania. Wynika z nich niebagatelna skala działalności uczestnika i uzyskiwanie znacznych korzyści z opatentowanych rozwiązań oraz wysokie prawdopodobieństwo roszczeń skarżącej. Jednoznaczna ocena powyższych dokumentów stanowiła podstawę wydania zaskarżonego postanowienia i wyjaśnienia, dlaczego przemawiają one za zaistnieniem w tej sprawie przesłanek z art. 61 § 3 p.p.s.a.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z treścią art. 61 § 3 p.p.s.a., ochrona tymczasowa w postępowaniu sądowoadministracyjnym może być udzielona skarżącemu na jego wniosek, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie, chyba że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania.
We wniosku, o którym mowa w przywołanym przepisie strona powinna wykazać okoliczności uzasadniające możliwość wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, co powinno wyrazić się w zobrazowaniu jej realnej sytuacji determinowanej wykonaniem adresowanego do niej aktu, a przez to odnosić się do konkretnych i obiektywnych okoliczności, z zaistnieniem których wiązać należałoby ziszczenie się przesłanki "wyrządzenia znacznej szkody" lub/i "spowodowania trudnych do odwrócenia skutków", która uzasadniałaby potrzebę wstrzymania wykonania (w całości lub w części) aktu lub czynności i udzielenie tymczasowej ochrony. Wymienione przesłanki dotyczą więc zdarzeń przyszłych będących spodziewanym (potencjalnym) skutkiem wykonania aktu lub czynności, czy to w drodze egzekucji administracyjnej, czy to w wyniku działań osób trzecich realizujących swoje uprawnienia lub wykonujących swoje obowiązki.
Ustawodawca nie wiąże więc podstaw stosowania instytucji ochrony tymczasowej z prawdopodobieństwem uwzględnienia skargi na akt lub czynność, wykonaniu których towarzyszyłoby ryzyko wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, albowiem instytucja ta nie jest elementem składowym sądowej kontroli administracji, lecz instytucją procesową umożliwiającą wykonywanie tej kontroli na wypadek konieczności zastopowania następstw zaskarżonej decyzji. Należy zatem stosować ją w sytuacji, gdy wpłynie stosowny wniosek skarżącego, a niewstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji mogłoby unicestwić cel kontroli zainicjowanej wniesieniem skargi w wyniku niemożności wykonania późniejszego wyroku.
W sytuacji, gdy podstawowym źródłem wiedzy sądu administracyjnego rozpoznającego wniosek o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności jest argumentacja strony, wobec istoty instytucji ochrony tymczasowej i przesłanek, od spełnienia których uzależniona jest możliwość jej udzielenia, podkreślić należy, że argumentacja ta powinna wykazywać konkretne i obiektywne okoliczności dające podstawę do wnioskowania o zasadności wstrzymania aktu lub czynności, co powinno nastąpić, w szczególności poprzez odwołanie się przez wnioskodawcę do konkretnych dokumentów źródłowych. Uwzględniając przy tym obowiązek orzekania sądu administracyjnego na podstawie akt sprawy (art. 166 w związku z art. 133 § 1 p.p.s.a.) za oczywiste uznać należy, że rozpoznanie żądania wstrzymania wykonania aktu lub czynności i wydanie postanowienia, o którym mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a., nie może nastąpić wyłącznie na podstawie samego wniosku. Wydając orzeczenie w omawianym przedmiocie, sąd administracyjny powinien w równym stopniu uwzględnić materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy i ocenić, czy występują wymienione powyżej przesłanki, od spełnienia których uzależnione zostało udzielenie ochrony tymczasowej. Ocena ta, nie może przy tym pomijać potrzeby (nakazu) uwzględnienia poszanowania praw wszystkich uczestników postępowania. Sąd, rozpoznając wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, powinien brać pod uwagę interesy prawne i stanowiska wszystkich uczestników postępowania, albowiem niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, o czym mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a., może zachodzić nie tylko po stronie wnoszącego skargę (wnioskodawcy), ale również po stronie innych uczestników postępowania. Uzasadnia to konieczność przeprowadzania oceny potrzeby udzielenia ochrony tymczasowej również przez pryzmat uwarunkowań odnoszących się na tle okoliczności sprawy do innych, niż skarżący, uczestników postępowania (por. postanowienie NSA z dnia 10 lutego 2006 r., sygn. akt II OZ 102/06; M. Szubiakowski, Glosa do ww. postanowienia, OSP 2006/10/119 oraz postanowienie NSA z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt
Odnosząc przedstawione uwagi do uzasadnienia zaskarżonego postanowienia stwierdzić należy, że Sąd I instancji uwzględniając wniosek o udzielenie ochrony tymczasowej pominął w swoich rozważaniach przedstawione powyżej kwestie, co odnieść należy zarówno do konkretnych i obiektywnych okoliczności oraz konkretnych źródeł wiedzy o nich, które uzasadniałyby potrzebę wstrzymania zaskarżonej decyzji unieważniającej patent na wynalazek pt. "K." o numerze [...], jak i do tego elementu oceny zasadności udzielenia ochrony tymczasowej, który wiązać należy z prawami pozostałych uczestników postępowania.
Stanowisko Sądu I instancji w zakresie przedstawionej kategorii zagadnień o zasadniczym znaczeniu dla oceny o trafności przyjętego kierunku rozstrzygnięcia wniosku charakteryzuje się wysokim poziomem ogólności oraz daleko idącym deficytem. Przyjęcie przez Sąd I instancji, że skarżąca wykazała istnienie niebezpieczeństwa wyrządzenia jej znacznej szkody i spowodowania trudnych do odwrócenia skutków ograniczyło się do stwierdzenia, że (...) "Skarżąca spółka we wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji wskazała w szczególności, dowodząc niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, że brak wstrzymania wykonalności tej decyzji spowoduje utratę przez nią prawa wyłącznego wynikającego z patentu i wszelkich uprawnień z tego wynikających. Nadto skarżąca wyjaśniła, że sytuacja taka wywoła po jej stronie konieczność godzenia się z ingerencją podmiotów trzecich w stworzony przez siebie wynalazek". Sąd I instancji stwierdził też, że "okoliczności wskazane przez wnioskującą spółkę mogą mieć wpływ na jej sytuację ekonomiczną oraz ochronę jej praw. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym z załączonej kopii pozwu spółki przeciwko uczestnikowi, wynika nadto, że skarżąca spółka uprawdopodobniła, że szkoda powstała wskutek odmowy ochrony tymczasowej w rozpoznawanej sprawie będzie znaczna".
Powyższa lakoniczna ocena wniosku skarżącej, która została przedstawiona w zaskarżonym postanowieniu, nie mogła pozostawać bez wpływu na rezultat kontroli zaskarżonego postanowienia. Zwłaszcza, gdy w kontekście na wstępie poczynionych uwag podkreślić należy, że nieostre przesłanki wydania orzeczenia, o którym mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a. wymagają - przy wykorzystaniu wskazanych powyżej instrumentów i kryteriów oceny - niezbędnej i koniecznej ich konkretyzacji. W tej mierze przypomnieć również należy, że na gruncie przywołanego przepisu mowa jest nie o jakiejkolwiek szkodzie, lecz o "znacznej szkodzie". W odniesieniu natomiast do przesłanki "trudnych do odwrócenia skutków" wyjaśnić należy, że chodzi o takie prawne lub faktyczne skutki, które raz zaistniałe - powodują istotną lub trwałą zmianę rzeczywistości, przy czym powrót do stanu poprzedniego może nastąpić tylko po dłuższym czasie lub przy stosunkowo dużym nakładzie sił i środków. W sytuacji więc, gdy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd I instancji ograniczył się wyłącznie do przedstawionej powyżej motywacji, pomijając w tej mierze konieczność uwzględnienia konkretnych źródeł wiedzy o sytuacji wnioskodawcy, w tym chociażby konieczność wyjaśnienia tego, w jaki sposób treść pozwu, którego kopię przedłożyła skarżąca, skłoniła Sąd do przyjęcia, iż szkoda powstała wskutek odmowy przyznania skarżącej ochrony tymczasowej miałaby być znaczna, czy też konieczność przeprowadzenia oceny wniosku skarżącej o udzielenie ochrony tymczasowej w relacji do uwarunkowań towarzyszących sytuacji uczestnika postępowania.
Powyższe oznacza, że podniesione w zażaleniu zarzuty są uzasadnione.
Sąd I instancji rozpoznając ponownie wniosek skarżącej winien więc odnieść się do konkretnych okoliczności dotyczących sytuacji wnioskodawcy i konkretnych źródeł wiedzy o nich, których analiza - przeprowadzona z perspektywy przesłanek wymienionych w art. 61 § 3 p.p.s.a. - uzasadniałyby w konsekwencji wydanie orzeczenia o wstrzymaniu zaskarżonej decyzji albo o odmowie jej wstrzymania, to również do okoliczności odnoszących się do sytuacji (praw) uczestnika postępowania.
Wobec tego więc, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, Sąd I instancji nie odniósł się w sposób czyniący zadość przepisowi art. 141 § 4 w związku z art. 166 p.p.s.a. do podniesionych powyżej kwestii, których potrzeba i konieczność rozważenia ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia oceny trafności orzeczenia o wstrzymaniu/odmowie wstrzymania aktu lub czynności, postanowienie to uznać należało za nieprawidłowe.
W związku z powyższym, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 §1 w związku z art. 197 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji postanowienia.
Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/
Już dziś zamów dostęp
do IFK Platforma Księgowych i Kadrowych
- Codzienne aktualności prawne
- Porady i artykuły z najpopularniejszych czasopism INFOR wraz z bieżącymi wydaniami
- Bogatą bibliotekę materiałów wideo
- Merytoryczne dodatki, ściągi, plakaty
